Sumqayıt Dövlət Universiteti Azərbaycan dili və dilçilik kafedrası Folklorşünaslıq Elmi-Tədqiqat laboratoriyası

Azaylamax  (f.)  -   zanm ax.  -   Hürü  qannın  yanna  dəvdim,  e!ə 
hey azayhyır.
Azm ax  (f.)  -   yoldan  çıxmaq.  -   Bu  uşax  laf  azıf  (yəııi 
yekəxanalıq,  tərbiyəsizlik edir).
Azat  günü  (is.)  -   bazar  günü.  -   Azat  gümi  nəvəmin  yaşm ı 
keçirəcix'.
- B -
Bä ('tn.s.) -  doğrudan. doğrusu. -  Bä, mən nə dem?
Bab/bav  (is.)  -   tay,  özünə  tay.  -   Novruzın  qızınm  xəsiyvəti 
əriynən bav gəlmir.
Baba  (is.)  -  ata  və  baba  mənasmda  işlənir.  -   Babam  maa  təzə 
baldon alıf.
“Kitabi-Dədə  Qorqud”da  da  ata mənasında  işlədilmişdir.  Baba 
mahndan nə fayda, başda ağıl olmasa (12.12).
Baca-baca günü -N ovnızun ilk günü -21  mart. -  Ağbabada bu 
günə  Baca-baca  günü  deyilir.  Həmin  gün  gəlin  olan  evlərə  hədiyyə 
apanrlar.  -   Qardaşım  qızmın  bacasma  getmişdim,  pütün  qohunılar 
orduydu (X., B., E.).
Baca/baja  (is.)  -   təndir  və  digər  təsərrüfat  evlərinin  üst 
hissəsindən qoyulan iri deşik. -  Təndirin tüstüsünü baja tiitmür.
“KDQ”da da həmin mənada işlənmişdir (12,  80).
Bacax (is.) -  qılça. -  Ə, bunun bacağı tamam əyilif.
Bacaxlamax  (f.)  -   ayaqlamaq.  -   İri  addımnaman  Əsədullah 
bacaxlıyıf keşdi  irəli.
1. Bacılıx (is.)- ögey bacı. -  Pürzənin bacıhğı onnara gəlmişdi.
2.  Bacılıx (is.) -  rəfiqə. -  Sonaynan Səlmi bacıhx  oluflar.
Bad  (is.)  -   təndirin  divan.  -   Təndirin  badmı  san  gil  və  keçi
qılınnan hazırlıyıllar.
1.  Badax/badalax (is.)  -   badalax  vurmax.  -  Güləş  vaxtı  badax 
vumıax  tez  kara  gəlir.  Belə  bir  deyim  var:  -  Nə  badağa  gəlir,  nə 
hodağa.
2.  Badax  (is.)  -   dayaq.  -   Mərəyin  dirəyi  yükdən  əyılif badax 
\,urmax lazımdır.
BadyaJ/bayda  (is.)  -iri  kasa  qab.  -   Bir  bayda  qatıx  çaldım. 
Belə bir sayacı  sözü  da var:
Qoyunu sağdım dünən 
Badya doldu südiiynən.
Bu gün  südü kəm oldu.
Bir, çobanı güdüynən.
“Kitab-Dədə  Qorqud”  dastanmda  da  badyə  formasmda 
ışlənmişdir:  Toqsan yerdə badyələr qurulmuşdu (12,42).
1.  Badoş  (is.)  -   ayaqqabı  altı.  -   Ayakqabımn  altma  badoş 
vurdurallar kin,  tez yeyilməsin.
2.  Badoş  (is.)  -   üzlü  insan.  -   Laı  Kərim  laf  badoşdu,  heş  bir 
şeydən pəsinmir..
Bafat etm əx' (f.)  -  ölməx'.  -  Rəhim kişı  dünənnərim  bafat edif, 
Aüah rəhmət eləsin.
Bafat  etm əm ax'  (f.j  -   dözməmək,  yaşamamaq.  -   Bu  yilki 
cücələr bafat etmədi,  hammısı qınldı.
Bağır (is.) -  ürək,  qəib. -  Ağlamaxdan uşağtn bağn yarıidı laf.
“Kitab-Dədə  Qorqud”da  da  bağır  sözü  işlənmişdir:  Yandı 
bağrım, göynədi içim (12,  61).
Bağrıbadaş  (s.)  - b ir   olmaq,  -   Bir-biri  ilə  arası  olmayan 
adamlar  bir-birinə  kinayə  ilə  deyərlər:  A  bala,  bir  de  görüm,  sən 
mənnən bağnbadaşsan.
Bağlama  (is.)  -   ağzı  bağlanmış  taxıl  kisəsi.  -   D əm ana 
üyütmayə  10  bağlama buğda götürmüşdüm.
1.  Bağır-öjkə  (is.)  -   ağciyər  və  qara  ciyər.  -   Souxdan  bağər- 
öfkəm ağnyır.
2.  Bağır-öfkə  (is.)  -   işaiat.  -   Bağır-öfkənin  pörtdəməsi  yaxşı
olur.
M .Kaşqar'ımn  “Divan”mda  həmin  mənalarda  işlədilmişdilər 
(IV.65).
Baxya/Jbayxa  (is.)  -   tikiş  növü.  -   Paltann  yaxasma  bayxa 
sahllaı  kiıı,  sökülməsin,  həm də yaraşıxlı görünsün.
Baxyalamax  (f.)  -   tikmək.  -   Ay  Sinə  xala,  anam  der  bu 
arxalığm yaxasmı maşnada bayxalasın.

---

Baldon  (is.)  -   palto.  -   Baldonım  ətəyi  uzun  olanda  yaraşıxlu
dımr.
Balvaz  (sif.)  -  iri  və  quyruqlu  qoyun  cinsi.  -   Balvaz  qoDnun 
da soyuğa davamı olmur, tez üşüyür.
1.  Balax (is.) — camışm balası. Camışm balağma çör dəyif.
2.  Balax fis.) -  şalvarm ətəyi. -  Şalvarm balağı üzülüf.
Baldırğan  (is.) -   sututar yerlərdə bitən yabanı dənnan bitkisi. -
Bozqaladakı bulağm ətəyində çoxlu baldırğan olur.
Balıxbeli (z.) -  evin üstünün basdınlma forması.  -  Əvin  üstünü 
balıxbeli basınilar kin, yağış-yağmur dammasın.
Baiığudan  (is.)  -   qağaymm  bir  növü.  -   Yazda  Arpaoğlun 
ortasmdakı adada çoxlu bahğudan olur.  Orda bala da çıxardıllar.
Bambılı//banbılı -  yüngül, ləyaqətsiz insan. -Bambılı adam hər 
deyənə inanır, bir dava çıxarır.
Banda  (is.) — təbii yabam bitki,  Bandıya  Dəlibanda da  deilir.  -  
Bandamn deşix'li özəyi olur.
Banda  (is.)  -   kol  armudu.  -   Başkeçitdən  banda  gətiriflər, 
arpaynan dəişillər.
Bardaş  qurmax  (f.)  -   ayaqlan  qatlayıb  oturmaq.  -   Köhnə 
otaxlarda iri taxtlar olurdu, hamı  onun üstündə bardaş quruf otururdu.
Bardan  (is.) -  kəndirdən  toxunan  iri  kisə.  -  Bu ıl qovunnardan 
3  bardan yun qırxdım.
Baravar  (s.)  -   bərabər.  -   Borçalıdan  alma  gətirif  satıllar, 
taxılnan  baravar  alma  dəyişillər.  Bir  satıl  buğda  verif,  bir  satıl  alma 
aldım.
Bardax  (is.) -  saxsı su qabı. -  Saxsı bardaxda su sərin olur.
Barxana (is.) -  ev-eşik əşyası,  cehiz.  -Gəlinin barxanasmı odu, 
apanllar.
Barata  (is.)  -   sökülmüş  və  ya  cınlmış  paltar,  ayaqqabı.  -  
Əyaxqabmm laf baratası qalıf.
1.  Barmax  (is.)  -   arabanın  laydma  (yanına)  keçən  dəmir.  -  
Haravamn yam barmaxdan çıxıf.
2.  Barmax  (is.)  -araba  yamnın  arasma  vurulan  taxtalar.  -  
Haravanm yannarındakı barmaxlar qırıldığmnan ot tökülür.
Barmaxlıx  (ıs.)  -   pəncərinin  çərçivəsı.  -  Pencəriyə  barmaxlıx 
saldılar.
Baruı  olmax  (f.)  -   həddən  çox  olmaq.  -   Buyıl  taxıl  laf bann
oldu.
1.  Barranmax  (f.)  —  cən  tutmaq,  kif  atmaq.  -   Pendirin  üstü 
barranıf, pis  qoxuyur.
2.  Barranmax  ( f)   —  ağız  boşluğu  və  ya  dilin  üstündə  əmələ 
gəiən ağ ərp təbəqə. -  Dilimin üstü barranıf.  Küpədəki penir barramf.
Basarax  (z.)  -   təcili.  -U şa x   əsgərrix'dən  opusqu  gəldi  və 
basarax geri  getdi, böün.
Basırıx  (is.)  -   odu  saxlamaq  üçiin  ocaq  külünə  basdmlmış 
təzəx'. -  Təndirə basınx qoyullar kin,  səhərə od qalsm.
Basdırma  (is.)  -  ətin  doğranaraq  ədvijyat  qarışdınlması  və 
kababa  hazırlanması.  Ucux  dərmanın  bulağmda  əti  basdırma  edif 
kavaf çəx'dilər.
Basməmmadi  -   tələm-tələsik,  başdansovdu.  -Ə vin  tufanm 
hörməyə iki usta gətirmişdim.  çox basməmmədi  işdədilər.
Basabas  (is.)  -  qələbəlik. -   Tükanda İravan  əriyi  satırdılar,  bir 
basabas vanydı kin, gəl görəsən.
Çıxdım dağa səs gəlir
Qoyun basabas gəlir.
Çəkərəm yar qəmini
Neçə ki nəfəs gəlir.
Basma  (is.) -   mal-qara peyininin  təzək  hazırlamaq  üçün  15-20 
santimetr  qahnhğmda  yayıb  bərkidilməsi.  -   Basmanm  peyini 
bərkiyif,  ta təzəyi kəsmək vaxtıdı.
Basmax  (f)  -   vurmaq,  yaralamax.  -   Zumaçı  Əhmədin  ıti 
Saymaz gecə canavan basıf.
Basqı  (is.)  -   araba və  ya maşma yüklənmiş  otu  saxlamaq  üçün 
onun  üzərinə  uzadılmış  ağac.  -   Birqadir  aftoynan  gedif  Başkeçidə 
qolxoza basqı  gətiməyə.
Basırıx  (z.)  -   xəfə,  hava  çatmayan  otaq.  -   Buramn  (yəni 
otağın) havası  çox basmxdı, nəfəsimiz tıxandı.
Bojarat  (is.) -  bacanq.  -  Ə,  elə  bil  başaratım bağlamf,  heç  bir 
iş görəmmirəm.

---