Sumqayıt Dövlət Universiteti Azərbaycan dili və dilçilik kafedrası Folklorşünaslıq Elmi-Tədqiqat laboratoriyası

A n c ıl (sif.) -  an  saxlamağa maraq göstərən adam. -  Ancıl  oian 
adamm, gərsx' dədə-babasj da an saxlamış olsun.
Arı bacası  (is.) -  a n  kötüyündə  arılann çıxıb girməsi üçün oian 
deşik. -  Arı bacası çox geniş oimaz.
Arzuman  (is.)  -   dilək,  intizar.  -   Bayram  kişinin  arzumanı 
qalmadı ta, rahat öldü.
Armutboğaz  (sif.) -  anq və nazik boğaz.  -  Armutboğaz kışinin 
boynunda köynəh də pis görsənir.
1.  Asma  (is.)  -   qoyun-quzunu  kəsif soymaq  üçün  dirəkdən  və 
ya  pərdidən  asıian  cəngəl.  -   Qounu  kəsənnən  söram  asmıya  keçırif 
dərisini sour,  ətini də girdin-girdin şakqahyıüar.
2. Asn\a  (bağ.) -  guya ki.  -  Asma arvratnan  şəhərə gedəciydix',
o da qar yağıf yolu bağladı.
Asılanmax  (f.)  -   naşükür  olmaq.  -   Hər  adamm  başma  hər  iş 
gələr, əmbə asılanmaz.
Aş(is.)  -  əvəlik  aşı,  bulğur  aşı,  süd  aşı,  ayran  aşı,  umac  aşı, 
əriştə aşı və s. -  Umac aşım qışda pişirif yeyillər kin,  istılik gətisin.
Aşırma  (is.)  -   şalvarm  çiyindən  keçən  bağı.  -   Uşağm 
şalvanmn aşırması qırılıf tüşüf.
1.  Aşırmax  (f.)  -  yemək.  -   Dədəm  çox  işdəmişdi.  düz  iki  qav 
əriştə aşırdı.
2. Aşırmax  (f.) -  keçmək. -  N axın dağm dalına aşırdılar.
Aşıx  (is.)  -   mal-qaıa,  qoyuıı-keçinin  diz  qapaqlannda  olan 
oynaq  sümük.  -Keçənnərdə  cavannann  bir  neçə  qatar  aşığı  olardı. 
“Kitabi-Dədə  Qorqud”da  da  aşıq  sözü  işlədilmişdir.  -   Dirsə  xanın 
oğlanuğı, üç dəxı  ördi uşağı meydanda aşıq oynarlardı (12.36).
Aşıxlı  (is.)  -əti  yeyilən heyvanm  dizə yaxın hissəsi.  -  Qoyunun 
aşıxlısı daddı  olor (E., Q.).
Atalması  (i) -  yoncanm bır növü. -  Atalmasmnan an  çox  təmiz 
bal çəkir.
Atağızdı  (s.)  -   sözü  keçən,  sözü  ötən.  -Keşmişdə  Ağbabada 
atağızdı kişilər çox oluf.
“Kitabi-Dədə Qorqud”da da ləqəb  kimi işlənmişdir:  Anlar eylə 
digəc Atağuzlu Uruz qoca iki dizinin üstünə çəkdi  (12.42),
Atdandırmax  (f.)  -   gəlinin  atla  və  va  maşınla  ər  evinə 
köçürülməsi.  -  Gəlini  günorta atdandıracaxlar.
Atdandırma  (is.)  -   oyun  havası.  Ay  Əhməd  kişi,  bir 
atdandırma çal gəlini  aparax.
Atdama  (is.)  -   qatıq  və  sudan  hazırlanmış  sərinləşdirici  içki.  -  
Kərənti çəkəndə atdama içməsən,  işdiyə bilmersən (E., X., B.).
Ätma  (is.)  -   evin  üstünə  atılan  sivri  və  yoğun  ağac.  -   Təndir 
dammm atması  əyilif.
1. Atmacalamax (f.) -  kinayə  ilə  söz demək.  -  Gənə savet sədri 
kimisə atmacalıyırdı, idarənin qavağında.
2.  Atmacalamax  (f.)  -   dağıdıb  tökmək.  -   Uşax  əyaxqabıyı 
atmacahyıf.
Atıcı  (i.)  -  keçəçi.  -  Atıcı  keçə  düzəltməx  üçün  qəlif düzəldif. 
Beiə bir deyim də var:
Atıcıyam yayım var 
Toxmağım  var, yayım var.
Qonşumuzdan  almışam 
Gətir,  səndə payım var.
Atqulağı  (sif.)  -   qoşa.  İki  əmoğlu.  -   Turalnan  Səməd  atqulağı 
kimi böyüyüllər.
Atourcu  (s.)  -   biabırçı,  səliqəsiz,  dağıdıb  tökən  və  s.  -A yə  bu 
Hasanın oğlannarı çox atourcudular, böüx-kiçix' tanımellar (Q., E.).
Avar  -   evin  üstünə  döşənən  və  taxtanm  üzərinə  tökülən 
torpağaltı,  ot-ələf.  -   Qolxoz  sədrinnən  300  kiloy  avar  aldım,  əvin 
üsdə töx'məyə.
Avarramax  (f.)  -   evin  üstünə  düzülən  taxtamn  üstünü  otla 
örtmək.  -  Yağış  gələnətən  evin  üstünü  avarramax  lazımdı  kin,  taxda 
istanmasm,  söra çürüyər:
Avdal (sif.) -  qanmaz,  qanacaqsız.  -  Avdalm biri bazarda məni 
yallatdı.
Avırtdax  (sif)  - domba ovurd.  -  Avırtdax  Səlim məni  cin atma 
mindirdi, böün.
1.  Avazımax  (f.)  -   rəngi  qaçmaq.  -  Axşam  gördüm ki,  uşağın 
rəngi avazıyıf,  deməynən xəstəymiş.

---

2.  Avazımax  (f.)  -   sakitiəşməx'.  — Dünsnnən  əsən boran  azca 
avazıyıf.
Avdıx ('is.) -  qatıqla suyun qanşığmdan ibarət olan içki. -  Piçin 
vaxdı  avdıxsız işdəməx' olmur ha.
Avgərdən/Zavyərdən  (is.)  -   su  qabı.  -   Ay  uşax,  o  avyərdəni 
burya gəti.
Həmin formada “KDQ”da da işlənib (12,100).
1.Avıc (is.) -  ovuc. -  A bala, bir avıc un gəti.
2. 
Avıc(is.)-  400 qramiıq ölçü qabı.  Çuvaldan  dörd  avıc  (1200 
qram)  taxılgötdüm .
AvxarramaxZ/ovxarramax 
(f.) 
-  
itiləməx'. 
-  
Otkəsəni
avxarramasan, heç qorunqam da kəsmir.
Ay  (xitab) — müraciət.  -  Ay uşax,  bir yavıx  gəl.  M.Kaşqarlmm 
“Divan”mda da xitab kimi qeyd edilib  (IV. 5 8).
/.  Ayax  (n.s.) -  ölçü.  -  Günorta kölgərn  16 ayax  oianda  dana -  
buroyu mələ gətirillər.
2.  Ayax (n.s.) -  dəfə. -  Bulaxdan 2 ayax su gətdim.
Ayaz  (is.)  -   şaxta.  -   Səhərrərim  hava  çox  şaxta  olur,  adamm 
burun-qulağı donur.
Ayağı  sürüşkən  (sif.)  -   pozğun  qadm.  -   İsminazın  ayağı 
süräşkən olduğuna qardaşıynan da yola getmir.
Ayağaçma  (is)  -   qız  valideyinlərinin  oğlan  evinə  ilk  dəfə 
getməsi,- Mansırgil böün ayağaçmıya gedillər, düngürü Vəligilə.
Ayarbaz  (sif)  -   oyunbaz,  zarafatcıl.  --  Çox  ayarbazdı  bu 
Osman, həriyə bir şey qoşur.
Ayar  (sif)  -   bacanqh.  -   Ayar  kişilər  vanydı,  malın-qoyunun 
xəstəliyini sağaldırdı.
Ayam  (is.) -  vaxt,  durum.  -  Ayam  pis  gəldi, bu gavır ermənilər 
üz aldılar.
1.  Ayazımax  (f)  -   sakitləşmək.  -   Eşikdə  hava  bir  əz  ayazıyıf, 
boran kəsif.
2.  Ayazımax  (f.)  -   xəstər.in  yaxşılaşması.  -   Murad  kişinin 
xəstəliyi ayazıyıf.
Aynaça (s.) -  çirkin. -  Aynaça adam aynaça iş görər müdam.
A yn ıyıf artmax (f.) -  var-dövləti çoxalmax. -  Fermanın müdürü 
Sultanəli  tez bir vaxıtda aynıyıf artjf.
Aylayıb-illəmax ' ( f  )   - uzaq yerlərdə  illərlə qalmaq.  Bu Namaz 
uzax yerrərdə aylıyıf-illiyif gəlif.
Aynı  açılmax  (f.)  -   üzü  gülməx'.  -   Qızı  ərə  gedənnən  söra 
Ceyratım aynı açılıf.
Aynıt  (sif)  -   çirkin.  -   Bu  Məmmədin  oğlu  Nuru  çox  aynıtdı, 
qjzdar da bənmir onu.
Aynoyun/Zayın-oyun  (is.j  -   şey-şüy.  -   Oruşdux  bayramına 
ayın-oyun alellar indidən (Q.B.E.).
Ayranaşı  (is.)  -   dovğa.  -   Nənəm  həmməşə  rtəhrə  çalxıyanda 
ayranaşı da pişirərdi.
Ayırtdamax  ( f)   -   seçmək,  təmizləmək.  -   Bosdanm  aiağmı 
ayırtdadım.
Ayın-şayın  (z.)  -   sakit-səssiz.  -   Körpə  heyvannar  təpənin 
altmda  aym-şaym otduyur.
Ayına-şayma  galməyən  (f.)  -   gözlənilməyən.  -   Toy  günü 
ayma-şayına  gəhniyən  bir  iş  oldu,  mantyoru  dok  vurdu,  yaxşı  kin, 
ölmədi..
Ayran  (is.)  -   Nəhıə  çalxanandan  sonra  yağdan  qalan  ağartı.  -  
Nehrə ayranı yağlı olur.
Azıtmax  (f.)  -   azdırmaq.  -   Qonşunun  bir  salaxanta  iti  var,  onu 
azıtmax lazımdı.
M.Kaşqarlının  “Divan'’ında  həmin  formada  və  həmin  mənada 
işlədilmişdir (IV.61).
Azargəzdirən  (s.)  -   xəstəhal.  -   Ö>'ün  San  İsmeyili  gördüm, 
təhərinnən  laf azargəzdirəndi.
Azğıntı  (sif) -  qərib an.  - Kötüx'lərə azğmtı an dadamf, yaman 
basqın eliyülər.
Azıxdırmax  (f.)  -   fıkri  azdırmaq.  -   O  günkii  mərəkədə  Molla 
Rzaqulu məni  azıxdırmax  istədi,  əmə bacarmadı.
Azayeri  (is.)  -   hüzr  yeri.  -   O  vaxıtdanm  aza  yerinə  pişmış 
aparardılar  kin,  hüzrə  gələnlərə  yeməx'  versinnər.  1960-cı  illərə 
qədər bu adət var idi.

---