Sumqayıt Dövlət Universiteti Azərbaycan dili və dilçilik kafedrası Folklorşünaslıq Elmi-Tədqiqat laboratoriyası

Çığnamaq/Zçıxnarnrax  (f.)  -   ayaqlamaq.  -   Uşaxlar  bostanı 
çığnıyıflar, idaradan sahflar.
Çıxdaş  (s.)  -   bir  şeyə  yaramayan  əşya,  heyvan,  quş,-  Çıxdaş 
quzuyu saxlam ağa dəyməz.
Çıxacax  (is.)  -   itki,  hadisə.  -   Ə,  bu  uşağm   böün  çıxacağı 
vanymış, gedif barmağım çəkişin altrna qoyuf.
Çüdırmax  (f.)  -   ağiım  itirmək.  -   Əlipaşamn  arvadı  laf 
çıidım yıf,  ağzma gələni damşxr.
Ç d d ıryeli  (is.) -  külək adı. -  Türkiyənin Çıldmnnan  əsən yelə 
çıldır yeli dellər.
Çılpaxlıx  (is.)  -   pal-paltar.  -   Keçənnərdə,  bayramlarda 
uşaxlara çıipaxlıx alardılar kin, qoy sevinsiımər.
1.  Çırmanmax  (f')  -   çırmalamaq.  -   Qolunu  çırmaiıyıf  inəx' 
sağır Sinəxanım,
2.  Çırmanmax  (f.)  -   həvəslə  bir  işə  başiamaq.  -   Muradm 
uşaxlan yam anca çırm am f işə başdıyıflar,  əviərini tikiliər.
Çır-çırpı  (is.)  -   qınlm ış  koİ-kos.  -   Ocağı  çır-çırpıynan 
yandırdıx.
Çıqqılı  (s.)  -  baiaca.  -Ç ıkqılı  b ir uşaxdı,  Alışanm nəvəsi,  ama 
danışığm abax  bunuq.
Çıntır  (sif.)  -  anq  ət.  -M əhlədə  bir  mal  kəsif alışma  eiədilər, 
əmə bizim payım ıza  çmtır ət tüşmüşdü.
Çıntırramax  (f.)  -  anxlam aq.  -  Yazbaşı mai-qoun ətdən  düşüf, 
çmtımyır.
Çınq -  cingiiti (təqlid). -  Sirıi taxçadan tüşüf çmq elədi.
1.  Çınqı (is.) -  od,  qığılcım. -  Sevədən çıxan çmqıdan tayya od
düşüf.
2.  Çınqı  (s.)  -   cəld,  qoçaq  uşaq.  -   Salmanm  o  gədəsi  uşax 
döyüi ha, çınqıdı.
ÇıraZ/çırax  (is.)  -   şüşəsiz  neft  lampası.  -D ok  iəmpəiəri 
oimuyanda pəyyə çıra qoyardıx.
Damda çıra yaııdmr,
Məni görüf söndürür.
Kəndi kef-səfa sürür
M əni dərddən öldiirür.
Çınqra (is.) -  zəng. -  B ir sahatdan bir sahat çmqra vurur.
M.Kaşqarlınm  “Divan”mda  zəng  mənasmda  həmin  söz 
işlədilmişdir (P/.145).
Çırpı  (is.)  -   çör-çöp,  yabam  kol-kosun  yaııacaq  üçün 
quruduimasj. -  Köm ür sevəsini çırpıynan qalıyıllar.
Çırtqoz (sif.) -  lovğa,  eqoist, hər şeydən küsən. -  Məx'təfdə bir 
çırtqoz  müəilim  işdiyirdi,  bir  də  görürdün  uşaxdan  küsüf,  onu 
damşdırmır.
Çil (is.) ~ bildirçinə oxşar iri  quş.  Taxılm içində çox oiur. -  Çil 
çox sürətnən qaçır,  əmə çox az uçur,
Çirkiməx' -  bir  şeydən  bezmək,  -   Bu  iş  də  adamı  iaf çirlcidif, 
axşanı get, savax gəl.
1.  Çirtmə (is.) -  təpik.  -  Qapıya bir çirtmə vuruf getdi.
2.  Çirtmə  (is.)  -   dayaq.  -   Tufar  qarmmyanda  çirtmə  vurullar 
kin, uşmasm.
Çırtmıx  (is.)  -   barmaqnarı  üzə  \ rurulan  zərbə.  --  Oxartana 
acıraışdı kin, çırtmıx vursan,  qam  çıxmazdı  onun,
Çırpacax  (is.)  -   yun  çırpan  çubuq  və  ya  sərt  məftil.  -  
Nənəsmin  yaman  acığı  tutmuşdu  Nəsirə,  çırpacaxnan  ona  bir-iki 
çəkdi.
Çırtdatmax  (f.)  -   sağmaq.  -   İnəyin  südii  az  olanda  deriər  kin, 
gedim inəyi çırdadım.
1.  ÇıpıtmaxJ/çapıtmax  (f.) -  xəbərçilik  etmək.  -  Bunu heş  lcim 
biimirdi, dəsən qonşumuz çıpıdıf.
2.  Çıpıtmax//çapıtmax  (f.) -  oğurlamaq. -  Uşax  qəməltiyi, həm 
də  qəçiyı çıpıdıf gedif.
Çıppa  (is.)  -   təndirə  yapılan  balaca  çörək.  -   Təndirdə  bir  20 
dənə çıppa pişirdim (M).
Çıtdama  (is.)  -   tum.  Şenniyin  içində  çıtdama  ağzma  atmax 
yaxşı  döl,  a bala.
Çiftənməx  (f.)  -   kipləşmək.  -   Keçi  çiftənif  qalıf  qayanm 
arasmda, az qalıf mundar olsun.
Çilık  (is.)  -   çilik-ağac  oyununda  istifadə  edilən  qısa  çubuq 
parçası. -  Çiliyi bərk ağacdan düzəldiilər kin.  qmlmasm.

---

Çilik-ağac  (is.)  -   oyun.  -  Y erin  qan  əridimi.  uşaxlar  quru  yer 
axtarıf çilx-ağac oynuyullar,  axşamatan.
Çilməçilix' (z.)  ~  qınq-qınq.  -   Maşmm  uşşəsi  çilməçilix'  oldu
yolda.
Çimçiy  (z.)  -   lap  çiy.  -   Əti  çimçiy  pişiriflər,  heş  sümiix'dən 
ayırmax da olmur.
Çim  (ədat)  -   Bizə  Göllüdə  bir  xəngəl  qonaxlığı  verdilər  çim 
yağıydı.
M.Kaşqarlmm  “D ivan”mda  da  çim  sözü  qüwətləndirici  ədat 
kimi işlədilmişdir (IV. 147).
Çimcələşməx' (f.) — ürpəşmək, iyrənmək. -  Bu nəvəm Ayaz hər 
şeydən çimçələşir.
Çimüləşməx'  (f.)  -   qaynamaq.  -   Qounun  yarası  o  xartana 
qurtduyuf kin, yarada  çimilləşir qurtdar. Nö)rütdəməx' lazımdı.
Çımxırmax (f.) -  mimika ilə acıqlaıımaq. -  Səhər uşağm üstünə 
çımxırdım,  əmə söra peşm an oldum.
Çımxırf/çımxırca,  çim  (sif.)  -   təmiz.  -Nənəmgilə  getmişdim, 
bir quymax çaldı, çımxır yağıydı.
Çimbiz//cumbuz -  kvadrat formada çayırlıqdan kəsiləıı və bitki 
kökləri  ilə  bərkimiş  torf.  -   Çayırdan  xeylax  çimbiz  kəsif  gətirdim 
damm üstə  düzməyə.  M .Kaşqarlımn “Divan”ında həmin mənada çım 
sözü işlədilmişdir (IV. 147).
Çimir  (is.)  -   mürgü,  yüngül  yuxu.  -   İşin  ortasmda  bir  çimir 
almasam, durammıram.
Çimirrənməx' (f) — mürgüləmək. -  Aşıx məclisində uşaxlar tez 
çimippəyillər.
Çim çəşm əx'  (f.)  -   iyrənmək.  -   Ziyilli  qurbağa  görəndə  ətim 
çimçəşir.
Çimdənmək  (məs.)  —  yemək.  vaxtı  qurdalanmaq.  -   Yeməx’ 
yeyən vaxıt çimdənən adamdan xoşum gəlmir heş.
Çin-çin  (sif.)  -   qat-qat..  -   Qurduşqanın  ətəyini  çin-çin  edillər 
kin, yaraşıxlı olsun.
Çin  (sif.) -  doğru,  dürüst. -  Yuxum çin çıxdı böün.
Çinnəməx’ (f.) -  qayda ilə  səliqəli  tikmək.  -  Örtüyün  ətəini  də 
çinniyillər kin, yaxşı görünsün.
Çisəngi  (s.)  — xırda-xırda  yağan  yağış.  -  Soux  yelnən  çisəngi
yağır.
Çisir  (is.)  -   tikanlı  məftil.  -   Göydağdan  keçən  Türkiyə 
sərhədinə əsgənər çisir çəx'dilər.  Digər dialektlərdə işlənmir.
Çisir  “cızır”  sözündəndir.  c>ç  və  ı>i  əvəzlənməsi  ilə  cızır 
“çisir” foımasma düşüb.
Çiş-çiş  (təqlid)  -   Qadın  uşağma  çiş-çiş  örgədif  kiıı,  özünü 
bulamasın.
Ç itəx'  (sif.)  -  ortaqlı  iş.  -   EIə  bİnədən  mənim  çitəx'Ii  işdən 
xoşum gəlıtiir.
Ç itəm əx'  -  söküntüsü  olan  corab  və  ya  toxunmuş  köynəyi 
ipnən  tikmək  (kobud  tikiş).  -   Coravın  dabanı  sökülmüşdü,  çitədi 
nənəm.
Çitəşmsk  (məs.)  -   kiməsə  dolaşmaq.  -   Bu  Namazın  nəvəsi 
həmməşə  çitəşir bizim uşaxiara.
Çivi  (is.)  -   bax:  çüyü.  -   Motalın  ağzjnı  bağlamax  üçün  çivi 
düzəldillər  çubuxdaıı.
1.  Çiy (sif.) -  qanmaz,  hər şeyə biganə olan adam. -  Çiy adamı 
hərəsattıxnan başa salmax olmur.
2.  Çiy (is.) -  qışda iri  qaba yığılan süd yığmtısı. -  Çiyi  küpüyə 
yığır,  söram 
nəlırəynən  çalxıyır  yağ  alıllar,  ayramnnan  da  lor 
qaynadıllar.
Çıyinnix  -   hər  iki  başında  vedrə  asmaq  və  su  gətirmək  üçün 
işlədilən  ağac,  məişət  əşyası.  -  Çiyinnix'nən  2  çınqır  su  gətdirn  (Q., 
E.).  Bəzi kəndlərdə çiyinniyə “qantar” deyirlər.
Çiysiməx'   (f.) -  açıq  qabda  qalaraq  turşuyan  süd.  -  Süd qavda 
qaldığınnan çiysivif.
Çiysüdəmən  (s.) -  mərifətsiz,  qanacaqsız,  qədirbilməz  adam.  -  
Çiysüdəmən adam üçün hər şey birdir, nə yaxşılıx bilir, nə yamamux.
Çizvə - sızanaq,- TJzə çizvə çıxmax ərgənnikdir, dellər.
Çoban  yarması  (is.)  -   yaz  aylannda  yağan  dolu,  -   Çovan 
yarması çox iri olmur, əmə incə otdan qınf-tökür.
Çopur  (s.)  -   çiçəx'  xəstəliyindən  sifətdə  qalan  iz.  -   O 
vaxıtdanm   çox  uşağın  üzü  çiçəx'dən  çopur  qalırdı,  ya  da  gözü  kor 
olardı.  Ona görə də Çopur Tamaşa, Kor Fatma ləqəbləri yaranmışdı.

---