Sumqayıt Dövlət Universiteti Azərbaycan dili və dilçilik kafedrası Folklorşünaslıq Elmi-Tədqiqat laboratoriyası

Kdləfıni  itirməx' -  başı  qanşmaq.  nə  etdiyini  bilməmək.  [A rtıx 
hesaf bıı Ş ərif k əb fin  ucunu itirif, bilmir,  n d əsin ].
Kəllə-daban  damşmaq  -   dava-dalaş  salnıağa  çalışmaq,  tsrs 
damşmaq,  ara qatmaq.  [Gör-eşit, bu Oruc kəllə-daban danışmağırman 
bir xatıya ıras g əb cəx ’],
Kəhliyi  azmax  -   mədə-bağırsağı  pozulmaq.  [Cızdağı  da  uşax 
çox y»ndə kəhliyi azır].
Kərə yağdan q ıl çəkmək -  tədbirii və diqqətli olmaq.  [İşi də elə 
göriir kin, elə bil kərə yağdan qıl çəx'ir].
Kütə  hürmək  -  kiməsə  yaltaqlanmaq.  [İndi  də  belə  ayamdı, 
ağıın mana gəlsin, çoxlan kütə hürüyür].
Kor  it  xeyir  görməz  -  həm işə  özünün  düşünən.  başqalanna 
faydası  dəyməyən  adamlar  barəsində  deyilir.  [Vəzifəli  bir  yaxın 
qohıımum  vanydı,  mən,  mənim  Allahım,  onnan  kor  it  ds  xeyir 
görmədiheç].
Kəliəsini yerə  atmaq  -   yatmaq,  uzanmaq.  [ Odey  Qasım  dayı 
axşamnan kəlləsini yerə atıfj.
Kiirkünə  birə  düşüb  -  nədənsə  qorxmaq.  [Dərin  dərədə  mai 
oğurradığım biliflər,  onun da İmranın kürkünə birə tüşüf).
Kor  Alıya  üzgiiçü  demək -   boş-boşuna  təıifı  sevmək.  [Bunun 
işdəri Kor A lıya üzgüçü deməyə bənziyir tamam].
Kürd  aşına  döndərmək  -   qanşdırmaq,  nizamsız  iş  görmək. 
[Getmişdim  hesafdam ğa, hesafdar sənəddəri kürd aşına dcndərif;.
Kürəyi  çatdamaq  -  ailəsini  dolandırmaq  xatirinə  lıər  bir  ağır 
işlərdə  çalışmaq.  [Axşamatan kürəyi  çatdıyır Nağınm,  əmə  heş kimə 
möhtac dölj.
Kor kor,  gör gör -  hər  hansı  bir  şeyin  sübuta,  isbata  ehtiyacı 
olmadığmı  nəzərə  çatdırmaq  üçün  deyilir.  [Kor-kor,  gör-gör, 
atasınnan aynlannan söram Qiyas yekə əvlər tix'di, özünə k'ısmat].
Köhnə  palan  içi  tökmək  -  köhnə  inciklikləri  yada  salmaq, 
keçmiş  içləri  qurdalamaq.  [Məlix’  basmanm  üstdə  kişilərnnən 
danışırdı, əmə köbnə palaıı içi töx'ürdii gənə].
Kipriyinnən  od  götürmək  -  ağır  əzab-əziyyətə,  çətinliklərə 
qatlanmaq.  [Uşaxlığmnan Nədir kirpiyinnən od götürüfj.
Kütünü  kasmək  -  gözdən,  nəzərdən  salxnaq.  [Anbardan 
çıxarman kütii kəsilif Pirinin].
Körpüdən  keçəndə yan-yana  dəymək -   uzaqdan-uzağa  qohum 
olmaq.  [Babalanmız  köıpüdən  keçəndə  yan-yana  dəyiflər  olmuşux 
qohum].
Köhlən  kəsilmək -  kiminsə  gözündən  aldırmaq,  göz  verib,  işıq 
verməmək.  [Bu qonşumıızun anası məhliyə köhlən kəsilif],
Qabağında  ölüm  -   alqış.  -   Qavağmda  ölüm,  ay  Nərgiz,  gör 
sahat necədi? (B.).
Qabağından  yeməmək  -   söz  götürmənaək,  heç  kəsə  boyon 
əyməmək.  [Ağa  Mehralı  da.  Ağa  Mehrahdı  ha,  heş  vaxt qavağınnan 
yeməzdi].
Qabağma  daş  dığırratmax  -   çətin  işə  salmaq.  [Uşağın 
qavağma daş dığım yıllar kin,  işdən qaşsm].
Qadan  maıja  gəlsin  -   alqış.  -   Qadan  marja  gəlsin,  bir  telfunu 
gəti, bibinnən danışım (G.).
Qıh  qıldan seçmək -  tədbirli,  dünya görmüş  adamlar barəsində 
deyərlər.  [Bu yaşmda Zəkyə qan qıiı qıldan seçir].
Qanını  satın  almaq  -   böyük  bir  xətadan  qurtarmaq.  [Öyün 
qamm satm aldım Kananm, babası döəciydi onu].
Qanmın  arasına girmək -  kimi  isə bədbəxt bir hadisədən xilas 
etmək,  ölümdən  qurtarmaq.  [Deputat  İlyas  onun  qanmm  arasma 
girdi, qaladan qutardı,  əmə o bunu bilmədi].
Qansızın  biridir  -   vıcdansızdır,  heç  kəsə  rəhm  etmir.  [Bu 
qoruxcu qansızm biridi, xalxm qoun-auzusuna yazığı gəlmir].
Qaragöz  oyununa  salmaq  -   arzu  edilməz  hadisələrə  düçar 
olmaq,  dalbadal  gözlənilməz  mərhumiyyətlərlə  üzləşmək.  [A  bala, 
məni  qarayöz oynuna salma, qoca adamam].
Qarğa,  məndə  qoz  var -  dilinə  sahib  olmayaraq  özünə  aid hər
hansı  bir  məlunıatı  bildirənlər  barəsində  işlədilir.  [O  işi  heşkəs

---

bilmirdi,  özii xaxa  sezdirdi kin,  qarğa  sezdirdi kin,  qarğa  m əndə  qoz 
var].
Qara sudan qaymaq çəkmək -  qənaətcil.  [Bu qonşumuz  D ilşad 
arvad qara sudan qaymax çəx'ir].
Qara  şum da  qara  qığım  görür  -   diqqətcil  adamlara  deyirlər. 
[Sənəm  qan  qara  şumda  qara  qığmı  görür,  sən  də  ona  m əsləhət 
verirsən].
Qarnınnan  qara  qannar axmaq  -  dərd-qəm içində  olmaq,  fikir 
çəkmək.  [Söylü  arvadın qarmnnan  qara qannar axır,  oğlu  Ə fqam stan 
davasınnan urusetdə qalıf, gəlməx' bilmir].
Qarnı  əyilm ək  -   danışdırmamaq,  küslü  gəzmək.  [Nədənsə 
qaymm oğlunun qarm mənnən əyilif].
Qaraçı  çalır,  kiird  oynuyır  -əsassız  olaraq  bir-birini  m üdafiə 
etmək.  [Başa  tüşdüm,  sədimən  hesafdann  işı  qaraçı  çalır,  kürd 
oynuyur məsələsidi].
Qara  qızın  dərdi  varmış  -   sinəsində  sözü  varmış,  başqa 
niyyəti.  umacağx  varmxş.  [Həyə,  qara  qxzm  dərdi  varıyrmş,  indi 
bildim  bunu].
Qaşıq çömçədən böyük o lu f -  yəni böyük sözünə baxan  yoxdu, 
oğul-uşaq  özbaşxna  olub.  zamana  dəyişib.  [A  bala,  bu  əyamda  qaşxx 
çömçədən böüx’ oluf tä].
Qaşıq  —qaşıq  yığıb,  çömçə-çömçə  dağıtmaq  -  gəlir-  çxxarxm 
bihnəyən  bədxərc  adamlara  aiddir.  [İş  elə  gətdi  kin,  atasımn  qaşıx- 
qaşxx yxğdxğmı çömçə-çömçə dağxtdx Əsgər].
Qatoyunu qaldırmaq -   adxna m in cür böhtan qoşmaq.  [Omarxn 
da qatoyunu öz qohumlan qaldınflar].
Qıncıx-qıncıx  olmaq  ~  işlədiyi  bir  eyibin  başqaian  tərəfindən 
duyuiduğunu  hiss 
edərək  ağrmx  içində  boğmağa  məcbur  olanlar
haaqxnda  deyiflər.  [Ö yün  şenniyin  içində  maga  bir  söz  dedi  sədir, 
qxncıx-qxncxx oldum xalxxn içində].
Qırx inəyi sağıhr - kinayə ilə özünü öyən adama deyərlər.
Daha kəskin olaraq -  “EIə bil qxrx  eşşəyi sağılxr” dä deyirlər.
Qırmızılığına.  salmaq  -  utamb,  qızarmamaq,  ədəb-ərkan 
gözləməmək.  [Qonşumuz  qxrmızılığma  salxf  apardığı  xizəri  bir  ildi
qaytarmır].
Qırx  qazana  çalası  -   aravuran,  sözgəzdirən  adamlara  deyilir. 
[Bu Telman kin var, düz qırx qazana çalasıdı].
Qır  sakqız  o lu f yaxadan  yapışm ax  -   höcətlik  etmək,  əsassxz 
mübahisə  apaımaq.  [Noruz da qxr sakqız  oluf yapxşıf yaxamnan,  deir 
gə urusetə gedəx'].
Qıyıq  verməmək  -   hər  deyilənlə,  hər  təkliflə  razıiaşmamaq. 
[Bəndalı Idşi hər şeyə qıyıx verən döl].
Qoltuğu  qarpızdanmax  -  əsassız  yerə  lovğalanmaq.  [Atası 
uşağxnı təriflədix'cən onun da qolduğu qarpızdanırdı].
Qoltuğuna  qarpız  vermək  -   tərifləyib  yola  salmaq.  [Uşağm 
qoltuğuna qarpız verif, bir bəh-bəhlə göndəriflər burya]?
“Q uran’’dan  don  geymək  -  suçlu  bir  adamın  min  cür  and- 
anıanla özünü təmizə çıxarmağa calışması.  [“Quran”dan don geyinsə 
də, İmanquluya inanma, nə çoxdu onun yalanx].
Qurtdu-qurtdu  danışmax  -   yerii-yersiz,  kiməsə  yönəldilən 
kırıayəh  sözlər.  [Gənə  Hənifə  arvat  qurtdu-qurtdi  danışxrdı  bulağın 
başmda].
Quyruq  yem ir  ki,  murdardır  -   eqoist  adamlara  deyilir. 
[Başmaxçılann  Qərivi  quyrux  yem ir  kin,  murdardı,  sən  də  ona  söz 
dersən].
Qulağı  darı  dəlir  -   diqqətli  olmaq,  hər  şeyə  fikir  vermək. 
[Zalım oğlunun qulağx dan dəlir bu yaşında].
Qulağında  sırğa  eləmək 
-   yadda  saxlamaq,  unutmamaq. 
[Qulağmda sırğa elə, mənim sözdərimi].
Lavaş  qulağı  genəldir  -   həll  olunmuş  mübahisəli  məsələni 
yenidən  müzakirəyə  çevirir  və  ya  kiməsə  yaltaqlanır.  [Gördünmü, 
öyün  Çoban  Haley  sədirnən  dilləşir,  bu  yannan  da  çovan  yoldaşı, 
Xurşud lavaş  qulağı genəldir].
“Lolo-lolo",  kürdə  də  “lolo?"  -   yəni  hamıya  k ə f  gələrsən, 
ancaq mənə keçməz.  [Ay uşax,  “lolo-lolo”,  kürdə də “Iolo”,  get bala, 
məni yaliadammazsan].

---