Sünnəyə münasibətimiz necə olmalıdır?
Yüklə 1,41 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Uydurma hədisləri müdafiə etmək yolverilməzdir
43 etmiş, tәsdiqlәmişlәr. Elә isә bu cür hәdislәri rәvayәt edib kitab- larının sәhifәlәrini “kirlәdәnlәr”ә heç bir üzrxahlıq düşmür. Ancaq Zәmәxşәri, Sәalibi, Beyzavi, İsmayıl Hәqqi vә baş- qa tәfsirçilәr uydurma hәdislәri öz kitablarında rәvayәt etmәk- dә israr göstәrmişlәr. Uydurma hədisləri müdafiə etmək yolverilməzdir Әn tәәccüblüsü budur ki, “Ruh әl-Bәyan” tәfsirinin müәllifi (İsmayıl Hәqqi Bursalı nәzәrdә tutulur – mütərcim) öz kitabında uydurma hәdislәrә yer ayırmaqla yanaşı, әmәlinә bә- raәt qazandırmağa da çalışmışdır. O, “әt-Tövbә” surәsinin tәfsi- ri zamanı heyrәtamiz cәsarәtlә yazır: “Bil ki, bu surәnin sonunda “әl-Kәşşaf” әsәrinin müәllifi Zәmәxşәrinin, onun da ardınca Qazı Beyzavi vә Әbu әs-Süud kimi böyük müfәssirlәrin (Allah onlara rәhmәt etsin!) söz açdığı hәdislәr haqda alimlәr çox danışmışlar; bәzilәri onları mәqbul saymış, bәzilәri dә, mәsәlәn, İmam Sәğani vә qeyrilәri uydur- ma iddiası ilә onları rәdd etmişlәr...”. Qadir Allah bu fağır bәndәnin (İsmayıl Hәqqinin – mü‐ tərcim) tәqsirindәn keçsin. Aydındır ki, hәmin hәdislәr ya sәhih vә güclü, ya “zәif” vә “illәt”li, ya da ki uydurma (mövzu) vә ya- landır. Әgәr bu hәdislәr sәhih vә güclüdürsә, buna bir sözümüz yoxdur. Yox әgәr istinadları zәifdirsә, onda hәdis alimlәri bu cür “zәif” hәdislәrin yaxşılığa rәğbәt yaradan, pislikdәn dә çә- kindirәn işlәrdә (tərğib və tərhib) tәtbiqinin “caizliyi” barәdә hәmfikirdirlәr. Belә yanaşmaya İmam Nәvәvinin “әl-Әzkar”, Әli ibn Bürhanәddin әl-Hәlәbinin “İnsan әl-Üyun”, İbn Fәxrәd- din әr-Ruminin “әl-Әsrar әl-Mühәmmәdiyyә” vә digәr kitablar- da rast gәlirik. 44 Dediyimiz kimi, әgәr hәdislәr uydurma (mövzu) çıxarsa, bu haqda Hakim vә başqaları aşağıdakı әhvalatı rәvayәt etmiş- lәr: “Bir zahid Quran vә surәlәrinin fәzilәti haqda hәdis uy- durmaqla mәşğul imiş. Ondan bunun sәbәbini soruşduqda belә cavab verir: “Gördüm ki, insanlar Qurandan çox uzaqlaşıblar. İstәdim ki, onlarda Qurana bir istәk oyadım, onları Quran oxu- mağa rәğbәtlәndirim”. Ona xatırladanda ki: “Allahın rәsulu: “Kim mәnim adımdan yalan danışarsa, cәhәnnәmdәki yerinә hazırlaşsın!” – deyib”, özünü belә tәmizә çıxarır: “Mәn ki onun әleyhinә deyil, lehinә, xeyrinә yalan söylәyirәm”. (Yәqin, Bursalı) belә demәk istәyib: Peyğәmbәrin әley- hinә yalan danışmaq islamın әsaslarını yıxıb şәriәtә vә hökm- lәrә xәlәl gәtirdiyi halda onun lehinә (xeyrinә) yalan uydurmaq isә әksinә, (insanları) şәriәtә uyub onun yolu ilә getmәyә sövq edir. Şeyx İzzәddin ibn Abdussalam bu barәdә deyib: “Söz mәqsәdә çatmaq vasitәsidir. Dinin gözәl saydığı bir işә hәm ya- lan, hәm dә doğru danışmaqla nail olmaq mümkündürsә, bu mәqamda yalan danışmaq haramdır. Әgәr doğruluqla deyil, yalnız yalan söylәmәklә hәmin iş baş tutarsa, onda yalan danış- maq “mübah”dır. Ancaq bir şәrtlә ki, hәmin mәqsәdә çatmaq da “mübah” olsun! Әgәr bu mәqsәdә çatmaq vacibdirsә, yalan danışmaq da vacib sayılır. Bu mәsәlәdә qayda bundan ibarәt- dir” 1 . Bu mәqamda “Lә hәvlә vә lә quvvәtә illә billәhil-Aliyyil- Azim” vә “İnnә lillәhi vә innә İlәyhi raciun” – demәkdәn 2 özü- müzü saxlaya bilmirik! 1 Lәknәvinin “әl-Әcvibәt әl-Fazilә” kitabına şәrh yazan Şeyx Әbdülfәttah әbu Qüddәt bu fikirlә razılaşmayıb. Bax: hәmin kitab, Qahirә, 1984, sәh. 133- 134. 2 Tәrcümәsi: Uca vә Qüdrәtli Allahdan başqa güc vә qüdrәt sahibi yoxdur. Hәqiqәtәn, biz Allaha mәxsusuq vә Ona da qayıdacağıq! 45 İnsan dәhşәtә gәlir ki, özünü Allahın kitabını tәfsir edәn alimlәr zümrәsindәn sayan, barәsindә bәzilәrinin dә: “O, böyük fәqih vә üsul alimidir” – dediyi bu şәxs necә ola bilәr ki, belә şeylәr danışsın! Mütәxәssis alimlәrin bilmәsi tәlәb olunan pri- oritet mәsәlәlәrdәn xәbәrsiz şәxsin harası fәqih ola bilәr axı!? Sufi tәriqәtinә mәnsub bu şeyx bilmirmi ki, Allah bizә öz dinini vә nemәtini tamamlamışdır. Odur ki, uydurduğu hәdis- lәrlә kiminsә bizim dinimizi tamamlamağına ehtiyacımız yox- dur! Sanki bu şәxs Uca Allahın yol verdiyi nöqsanları, çatışmaz- lıqları aradan qaldırır, Peyğәmbәrә dә minnәtlә xatırladır ki: “Bax ha, mәn sәnin naqis dinini tamamlamaq, ondakı “dәlik- lәr”i qapamaq üçün uydurduğum hәdislәrlә sәnin xeyrinә ya- lan danışıram!” İmam İzzәddin ibn Abdussalamın dediklәrinә gәlincә, bu, tamamilә başqa söhbәtin mövzusudur. Söhbәt tәrәflәri ba- rışdırmaq, günahsız bir şәxsi onu qovlayan zalımın әlindәn xi- las etmәk, müharibә vә digәr belә mәqamlarda yalan danışma- ğa icazә verәn hәdislәrdәn gedir. Bu, bir yana qalsın! İbn Abdussalamın özü dә yuxarıdakı iddia ilә razılaşmayıb. Görün o, nә deyir: “Dinin gözәl saydığı bir işә hәm yalan, hәm dә doğru danışmaqla nail olmaq müm- kündürsә, bu mәqamda yalan danışmaq haramdır”. Elә isә belә deyә bilәrik: Yalan (uydurma) hәdislәrin rәğbәt oyatdığı bütün fәzilәtlәrin, qorxudub çәkindirdiyi hәr bir rәzalәtin ifadә etdiyi mәqsәdә sәhih vә “hәsәn” hәdislәr vasitәsilә çatmağımız, şüb- hәsiz ki, mümkündür. Demәli, bu mәqamda yalan yәqinliklә haramdır, böyük günahdır! 46 Səhih hədisləri rədd etmək – uydurma hədisləri məqbul bilmək deməkdir Uydurma (mövzu) hәdislәri qәbul edib onları Allahın rә- sulunun adına çıxmaq nә qәdәr sәhv vә tәhlükәlidirsә, nәfsi is- tәk vә xudbinlik üzündәn, özünü Allah vә peyğәmbәri haqda hәr şeyi bilәn alim kimi tanıtmaqla, ümmәtә, üstün alimlәri vә imamlarına sui-zәn bәslәmәklә sәhih hәdislәri rәdd etmәk dә bir o qәdәr batil әmәldir. Ötәn әsrlәrdә müsәlman kütlә (ümmәtin avam kütlәsi) uydurma vә yalan hәdislәri mәqbul saydığı halda, dövrümü- zün kütlәsi dә heç bir biliyә, rәhbәrә, aydınlaşdırıcı kitaba әsas- lanmadan sәhih hәdislәri rәdd edir. Biz burada kütlә dedikdә yazı-pozu bilmәyәnlәri vә bәnzәrlәrini nәzәrdә tutmuruq. Çün- ki belәlәri bacarmadıqları, başlarının çıxmadığı şeylәrdә özlә- rini riskә atmazlar. Әksinә, o kәslәri nәzәrdә tuturuq ki, mәğ- rurdurlar, özlәri haqda yüksәk fikirdәdirlәr, mәtlәbsiz danışar- lar. 1 Belәlәri elm çeşmәsindәn su içmәmişlәr, bildiklәrini – bunu elm yox, elmin “qırıntıları” saymaq olar – ikinci dәrәcәli mәn- bәlәrdәn, şәrqşünaslardan, missionerlәrdәn... “çırpışdırmışlar”. Nә isә... Sәhih hәdislәri tәkzib – dinin rәdd etdiyi uydur- ma hәdislәri mәqbul bilmәk kimi şeydir. Uydurma hәdislәri qәbul etmәk yad, kәnar şeylәri dinә soxar. Sәhih hәdislәri tәkzib etmәk isә dindәn dinә aid şeylәri qoparar. Tәbii ki, hәr iki hal – batilә әl açmaq vә haqqı kәnara atmaq qәbuledilmәzdir. 1 Müәllif burada hәmin şәxslәr haqqında “evlәrә qapılarından girmәzlәr” ifadәsini işlәdir – tərcüməçinin qeydi. Yüklə 1,41 Mb. Dostları ilə paylaş:
|