Sünnəyə münasibətimiz necə olmalıdır?
Yüklə 1,41 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Qeyb aləminin reallıqdan fərqləndirilməsi
243 İbn Teymiyyә istәyirdi ki, sәlәflәrin yolunu dirçәltsin, Quranda vә Sünnәdә deyilәnlәrlә Allahın kәlamını isbatlasın, Sәmanın qadağaları әsasında hәrәkәt etsin. Ancaq Şeyxülislam bu mәsәlәdә o dәrәcәdә ifrata var- mışdı ki, ümumiyyәtlә dildә mәcaz hadisәsinin mövcudluğunu inkar etmişdi. İmam İbn Teymiyyә qәlbimdә әn çox yeri olan alim- lәrdәndir, bәlkә dә onların әn birincisidir. Fikirlәrimә әn yaxın olanı da onun görüşlәridir. Ancaq mәn bu mәsәlәdә onunla ra- zılaşmıram. Necә ki, o da özündәn qabaq yaşamış alimlәrlә ra- zılaşmamışdı. O özü bizә öyrәtmişdir ki, düşünәk, tәqlid etmә- yәk, şәxslәrdәn deyil, dәlillәrdәn yapışaq, haqqı insanlarla de- yil, insanları haqla tanıyaq. Mәhz bu sәbәbdәn mәn İbn Tey- miyyәni sevirәm, ancaq ibnteymiyyәçi deyilәm! Bu haqda Hafiz әz-Zәhәbi deyib: “Şeyxülislam bizim üçün әzizdir. Ancaq haqq ondan daha әzizdir”. Bәli, mәn Uca Allahın atributları, qeyb alәmi vә axirәtlә bağlı bütün mәsәlәlәrdә Şeyxülislam İbn Teymiyyәnin mövqe- yini dәstәklәyirәm. Yaxşısı budur ki, açıq-aşkar dәlil olmadan onları yozma- yaq, işi әhlinә tapşıraq, bizә aid olmayan şeylәrdә özümüzü öh- dәçi bilmәyәk. Elmdә qüvvәtli olanlar kimi deyәk: “...Elmdә qüvvәtli olanlar isә: “ Biz onlara iman gәtirdik, onların hamısı Rәbbimizin dәrgahındandır”, – deyәrlәr. Bunları ancaq ağıllı adamlar dәrk edәrlәr” (Ali-İmran, 7). Qeyb aləminin reallıqdan fərqləndirilməsi Sünnә qeyblә bağlı mövzulara da toxunub. Bәzi hәdis- lәrdә gözlә görünmәyәn mahiyyәtlәrdәn danışılır. Mәsәlәn, Al- lah tәalanın müxtәlif vәzifәlәr yüklәdiyi mәlәklәr – “...Rәbbinin 244 ordularını özündәn başqası bilmәz...” ayәsi 1 dә bunu tәsdiqlә- yir – belә mahiyyәtlәrdәndir. Hәdislәrdә, hәmçinin, bizim kimi öhdәçi olan, yer üzündә yaşayan, insanları gördüklәri halda in- sanların görmәdiyi cinlәr, Uca Allahın qarşısında bizlәri yolu- muzdan azdırmaq, batili vә şәri gözәl göstәrmәk üçün and içәn iblisin 2 әsgәrlәri sayılan şeytanlar haqda söz açılır. Әrş, Kürsü, Lövhә vә Qәlәm dә belә mahiyyәtlәrdәndir. Hәmçinin, bәrzәx hәyatı, Qiyamәt qopanadәk ölüm son- rası hәyat, Qәbir sorğu-sualı, mükafatı vә әzabı, Axirәt hәyatı, Dirilmә, Toplanma (həşr), Gözlәmә (mövqif), Qiyamәtin tükür- pәrdici halları, Böyük Şәfaәt, Mizan-tәrәzi, Sorğu-sual, Sirat körpüsü, Cәnnәt, Cәnnәtdәki maddi vә mәnәvi nemәtlәr, in- sanların Cәnnәtdәki dәrәcәlәri, Cәhәnnәm vә Cәhәnnәmdәki hissi vә mәnәvi әzab növlәri, oradakı tәbәqәlәr – bütün bunlar sözügedәn mahiyyәtlәrdәndir. Yuxarıda sadalananlar barәdә Quranda da mәlumat var- dır. Ancaq Şәrәfli Sünnә Quranın ümumi şәkildә toxunduğu bәzi mәsәlәlәrin tәfsilatını vә әtraflı izahını vermişdir. Yeri gәlmişkәn, qeyd edәk ki, bu mәsәlәlәr haqda bizә çatmış hәdislәrin bәzisi sәhih deyildir. Odur ki, onlarla hesab- laşıb onlara diqqәt yetirmәyә ehtiyac yoxdur. Biz burada pey- ğәmbәrimizdәn (Ona Allahın xeyir-duası vә salamı olsun!) bizә gәlib çatmış sәhih hәdislәr haqda danışacağıq. Bu mәsәlәdә müsәlman alimin boynuna düşәn şey – elm әhlinin vә yolu ilә getdiyimiz sәlәflәrimizin qoyduqları qayda- lar әsasında sәhih hәdislәri qәbul etmәkdir. Yaşadığımız dövrlә sәslәşmәyib adәtkәrdәliklәrә uyğun gәlmәdiyi üçün onlardan imtina doğru deyildir. Vaxtı ilә xәyal edilәn şeylәr indiki dövr- dә reallaşıb. İnsan oğlu elmin inkişafı sayәsindә elә şeylәr icad 1 “әl-Müddәssir” surәsi, 31-ci ayә. 2 Bu haqda Quranda deyilir: “(İblis) dedi: “Sәnin izzәtinә-qüdrәtinә and ol- sun ki, onların (Adәm övladının) hamısını (haqq yoldan) azdıracağam; Yal- nız Sәnin sadiq bәndәlәrindәn başqa!” (Sad, 82-83). 245 edib ki, әvvәllәr onları icad etmәk qeyri-mümkün sayılırdı. O vaxtlar birinә desәydin ki, bu cür şeylәri düzәltmәk mümkün- dür, gülәr vә sәni dәli adlandırardı. Elә isә ağla zidd görünәn qeyb mahiyyәtlәrini yerdә vә göydә hәr şeyә qadir Allah nә üçün dә yaratmasın?! Bu sәbәbdәn alimlәrimiz bildirmişlәr ki, din – ağlı hey- rәtlәndirә bilәr, ancaq onun qeyri-mümkün sayacağı şeyi de- mәz. Yәni, doğru-dürüst nәql sağlam ağla heç bir vәchlә zidd deyildir. Nәqllә ağlın әksliyi kimi görünәn mәsәlәlәrdә, heç şüb- hәsiz ki, nә isә bir yanılma baş vermişdir; ya nәql doğru-dürüst (sәhih) deyil, ya da ağıl mәsәlәyә qәrәzli yanaşıb. Yәni, insanın din zәnn etdiyi şey din, elm vә ya ağıl saydığı şey dә elm deyil- dir! Bәzi islam mәktәblәri vә tәlimlәri, o cümlәdәn mötәzili- lәr ağıllarına batmadığı üçün bir sıra sәhih hәdislәri rәdd etmiş- lәr. Mәsәlәn, bәzi mötәzililәr qәbirdә iki mәlәyin sorğusu, Qә- bir әzabı vә ya mükafatı ilә bağlı hәdislәri tәkzib etmişlәr. Hәmçinin, onlar Mizan-tәrәzi 1 vә Sirat Körpüsündәn, mömin- lәrin Cәnnәtdә Allahı görmәlәrindәn, cinlәr vә onların insanlar- la әlaqәsindәn söz açan hәdislәrә “yox” demişlәr. İmam Şatibi özünün “әl-Etisam” adlı qiymәtli әsәrindә yazır: “Mәqsәd vә mәzhәblәrinә uyğun gәlmәyәn hәdislәri rәdd etmәk bidәt vә zәlalәt әhlinin xüsusiyyәtidir. Onlar iddia edirlәr ki, bu hәdislәr ağla ziddir vә dәlil sayıla bilmәz. Odur ki, onları rәdd etmәk lazımdır. a) Qәbir әzabı; b) Sirat Körpüsü; v)Mizan-tәrәzi; q) axirәtdә Qüdrәtli vә Uca Allahın gözlә görülmәsi; ğ) milçәk, 1 Müasir elm havanın, bәdәnin temperaturunu, müxtәlif tәzahürlәri hәdsiz dәqiqliklә ölçәn qurğular yaradıb. Artıq milyonda bir olan ölçülәri bir sa- niyәdә dәqiqlәşdirәn yüksәk texnologiyalı kompüterlәr icad olunub. Elә isә mizan-tәrәzi, mötәzililәrin tәsәvvür etdiyi kimi, iki gözü olan qurğu deyil. Yüklə 1,41 Mb. Dostları ilə paylaş:
|