T. C. Ankara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ felsefe ve din biLİmleri (Dİnler tariHİ) anabiLİm dali
Yüklə 0,68 Mb. Pdf görüntüsü
|
28 hiç günah işlemez, kıskanç değildir, zıtlıklardan azadedir, artık tamamen özgürdür ve onun bütün fiilleri yok olmuştur. Aynı kitabın V. bölümünün 7- 29 arasındaki cümlelerinde ise, kurtuluşa ulaşmış kişinin, nilüfer çiçeklerinin suyun üstünde durduğu halde sudan etkilenmediği gibi, yaptığı fiillerden etkilenmeyeceği belirtilmiştir. Böyle bir kişi yaptığı işlerden bir karşılık beklemez, o, huzura erişmiştir; en üst kasttan kast dışına kadar bütün insanlara ve hayvanlara eşit gözle bakar; Brahman gibi tarafsızdır, bu yüzden de onunla bir olur. Bu kişi Brahma- niravanayı kazanan kişi olarak nitelendirilmiştir. 95 Kurtulan kişinin işlediği eylemlerden etkilenmeyeceği yukarıda belirtilmişti. Bu durumda insanın yeniden doğuşuna sebep olan eylemlerin yani karmanın, ne olacağı sorusu akla gelmektedir. Kurtulan kişi artık karma ile bağlarını koparmıştır. Kişinin bedeni yapılan fiillerden etkilense de, esas olarak ruh, bu fiillerden etkilenmez. İnsanın önceki hayatında yaptığı fiiller, iki şekilde özetlenebilir. Birincisi, geçmiş yaşamda yapılan ve sonuçları şu anki hayatta ortaya çıkan fiillerdir. İkincisi ise yine geçmiş yaşamda yapılmış, ancak sonuçları bir sonraki yaşamda ortaya çıkacak olan fiillerdir. Bunlar dışında bir üçüncüsü daha vardır ki, bu insanın kurtuluşa ulaştıktan sonra yaptığı fiillerdir. Bunlar herhangi bir arzu ve tutku sonucu yapılmadığı için kişinin bu fiillerin sonuçlarıyla ilgili herhangi bir sorumluluğu bulunmamaktadır. 96 Bu tasnif şöyle bir örnekle anlatılmaktadır: Elinde oku ve yayı, sırtında ok çantası ile geyik avına giden bir avcı, gördüğü bir şeye, onun geyik olduğunu düşünerek bir ok atar. Sonucun kesin olması için bir ok daha atacaktır ki, hedef aldığı şeyin bir insan olduğunu fark eder ve pişman olur. Ancak attığı oku geri 95 Kaya, s. 40-41, 43-45. 96 Nikhilananda, s. 68-69; Ayrıca bkz. Yitik, Karma Tenasüh, s. 50-51; Aydın, s. 163-165. 29 döndürme şansı yoktur. İşte, yaydan fırlamış olan ok, kişinin hâlihazırdaki hayatını belirleyen karmasıdır. Hedefe doğrultulan ok, kurtuluştan sonraki davranışlar ve ok çantasında fırlatılmamış duran oklar ise, kişinin henüz sonuçları ortaya çıkmamış olan eylemleridir. 97 Kurtuluş anlayışını bu şekilde ele aldıktan sonra Hinduizm’e göre bu hale ulaşmayı sağlayan, bunu kolaylaştıran yolların neler olduğuna bakabiliriz. 2- Hinduizm’de Kurtuluşa Götüren Yollar Kurtuluşun bir Hindu için ne kadar önemli olduğunu yukarıda ifade etmiştik. Hinduizm’de kurtuluş kadar kurtuluşa ulaşmakta takip edilecek yol da önemlidir. Kişinin takip ettiği yola bağlı olarak kurtuluşu elde etmesinin daha kolay veya daha zor olacağı veya kurtuluş için takip edilecek yolun, kişinin içinde bulunduğu sosyal statüye göre farklılık gösterebileceği belirtilmiştir. Hinduizm’de kurtuluşa giden yolları ifade etmekte “marga” veya “yoga” kelimelerinin kullanılmış olduğunu gözlemlemekteyiz. Bu kelimelerden ilki olan marga, takip edilecek yol anlamına gelmektedir ve bu kelimenin ilk kez Maitri Upanişad’da kullanıldığı belirtilmektedir. 98 İkinci olarak kullanılan yoga kelimesi ise Hinduizm ve diğer Hint kökenli dinler için oldukça önemli bir kavramdır. Yoganın Sanskritçe birleştirmek, bağlamak anlamına gelen “yuj” veya “joug” kökünden türediği 99 ve egzersiz, disiplin gibi anlamlara geldiği belirtilmektedir. 100 Yoga esas 97 Nikhilananda, s. 68-69. 98 Aydın, s. 119. 99 Tümer- Küçük, s. 68. 100 Aydın, s. 119; Nikhilananda, s. 116-117. 30 olarak insanın içindeki öz ile yüce ruhun birleşmesini ve bu birleşmenin yollarını ifade etmektedir. 101 Hinduizm’de genel olarak kişiyi kurtuluşa götüren üç yoldan söz edilmektedir. Bunlar karma-marga (amel yolu), jnana-marga (bilgi yolu) ve bhakti- marga (aşk yolu) dır. Şimdi bunları tek tek ele alacağız. a) Karma-Marga Yukarıda belirttiğimiz gibi marga, yol anlamına gelmektedir. Karmanın ise fiil, yapılan iş anlamına geldiğini açıklamıştık. Böylece karma-marga, amel yolu anlamına gelmektedir. Bu yol insanın amelleri, yani fiilleriyle kurtuluşa ulaşmasını ifade etmektedir. Vedik dönemde karma- marga, kurban ibadeti olarak karşımıza çıkmaktadır. Daha önce de belirttiğimiz gibi, kurban o dönemin en önemli ibadeti olarak görülmüştür. Tanrıların, hayatlarını kurbanlar sayesinde devam ettirdiklerine inanılmış ve kurbanlar karşılığında insanlar, sağlık, uzun ömür, mal ve evlatlar vermeleri için tanrılara dua etmişlerdir. Nitekim Vedalar’da bunun örneklerine rastlanmakta ve “Tereyağı burada, senin verdiklerin nerede?” gibi ifadeler yer almaktadır. 102 Vedik dönemin kurtuluş anlayışı, büyük ölçüde dünyadaki düzenin bozulmamasına dayandırılmıştır. Bu düzenin devamı da ancak kurban törenlerinin tam olarak, hakkıyla yerine getirilmesine bağlanmıştır. 103 Vedalar’dan sonra Brahmanalar’ın kurban hakkındaki yorumları sonucunda tapas, yani riyazet, kurban töreni ile aynı seviyede görülmeye başlanmıştır. Bu 101 Nikhilananda, s. 116-117. 102 Schimmel, s. 102. 103 Aydın, s. 125. 31 bağlamda tanrıların sadece kurbanla değil, riyazet ile de memnun edilebileceğine inanılmıştır. Riyazet burada bir içsel kurban olarak görülmüştür. Mesela, nefesin tutulmasıyla gerçekleşen riyazet, kurbandan bile üstün kabul edilmiştir. 104 Bu durum daha sonra yaygınlaşacak olan yoga uygulamalarının ve çileci uygulamaların temelini oluşturmuştur. 105 Brahmanalar’da karma kavramı, ritüelleri ve onların faydalı sonuçlarını ifade etmek için kullanılmıştır. Her yapılan ritüel, bir sonuca sebep olmuş ve böylece bir sebep sonuç dizisi meydana gelmiştir. Bu durum kurban ibadetinin kurtarıcılığı üzerinde şüpheler ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Kurban ibadetinin doğal sonucu, ruhların ölümden sonra kurbanların karşılığı olarak, gökte mutluluğu elde etmesidir. Ancak insanın yapmış olduğu diğer davranışların karşılığını nerede ve nasıl alacağı sorusunun gündeme gelmesine engel olunamamıştır. Bu sorun bağlamında ruhun ölümden sonra yeniden bedenlenmesi inancı ortaya çıkmış ve bu düşünce Upanişadlar’a damgasını vuran başlıca inanç olmuştur. 106 Bu düşünce değişikliğinin sonucu olarak Upanişadlar’da kurban ibadetinden genel olarak olumsuz bir şekilde bahsedilmiştir. Kurban ile insanın kurtuluşu elde edemeyeceği, sadece ölümden sonra ruhların, atalarının ruhlarının bulunduğu yere gidip tekrar yeryüzüne döneceği belirtilmiştir. Kurbandan başka üstün bir ibadet/eylem bulunmadığını düşünenlerin de benzer şekilde, sundukları kurbanların karşılığını gördükten sonra yeryüzünde yeniden bedenlenecekleri bildirilmiştir. Ayrıca Upanişadlar’da bilgi olmadan yapılan kurban ibadetinin hiçbir işe 104 Eliade, C. I, s. 286-287. 105 Eliade, C. I, s. 290. 106 Eliade, C. I, s. 291-292. Yüklə 0,68 Mb. Dostları ilə paylaş:
|