T. C. Marmara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ İlahiyat anabiLİm dali

 
14
misyon ülkeleri denilmiştir.
27
  Hıristiyan misyonerliğinin teolojik dayanakları ve 
değerlendirilmesi bağlamındaki çalışmaları ele alan bilimsel disiplin “misyon teolojisi”, 
genelde misyonerlikle ilgili bütün faaliyetleri inceleyen bilim dalı da “misyoloji” 
(missiology) olarak adlandırılmaktadır. Günümüz hıristiyan misyonerleri, 
emperyalizmle ilişkisinin çağrıştırdığı olumsuz anlamdan dolayı misyonerlik yerine 
başka kelimeler kullanma eğilimindedir. Bunlar arasında en sık rastlananlardan biri 
evangelizm ve evengelizasyondur, zaman zaman şahitlik (witnessing) ve beyan 
(proclamation) gibi kelimeler de kullanılmaktadır.  
İslam geleneğinde dinîn insanlara duyurulması ve tanıtılmasına “tebliğ” ve 
“davet”, bu faaliyeti üstlenen kişiye “tebliğci” denilmektedir. Ancak hıristiyanlıktaki 
misyon ve misyonerlikle islamdaki tebliğ ve davet anlayışı arasında derin farklılıklar 
bulunmaktadır.  İslamî tebliğ ve davette yalnızca doğruların ilân edilip insanlara 
duyurulması hedeflenirken
28
 misyonerlikte amaç insanların vaftiz edilip 
hıristiyanlaştırılmasıdır.
29
 Dolayısıyla misyonerlik, sadece hıristiyan inancının ifade 
edilip duyurulmasını amaçlayan sıradan bir tebliğ olayı değil, Pavlus'un da vurguladığı 
gibi “ne yapıp edip insanların hıristiyanlığa kazandırılması” faaliyetidir.
30
 
Misyonerlik özelde hıristiyan yayılmacılığını ifade etmektedir; ancak farklı 
metot ve yöntemler kullanmakla birlikte dinîn yayılmasını hedefleyen birçok inanç 
sistemi vardır. Kurtuluşun yalnızca kendisiyle sınırlı olduğunu iddia eden evrensel 
eğilimli bütün dinler (Budizm, Hinduizm, Sihizm gibi) misyonerlik eğilimi 
içerisindedir. Diğer taraftan Yahudilik gibi bir yanıyla millî karakter taşıyan dinlerde de 
zaman zaman misyonerliğe yer verildiği görülmektedir.
31
  
                                                 
27
 Şinasi Gündüz, DİA, “Misyonerlik”, C. 30, s. 193–199, İstanbul 2005. 
28
 Kur’anı Kerim, el-Mâide 5/67: en-Nahl 16/125 
29
 Matta, 28/19-20 
30
 Gündüz, “Misyonerlik”, DİA, 30, s. 193 
31
 “Eski Ahid'deki bazı ifadelerden İsrailoğulları dışındaki halklara yönelik misyon faaliyetlerinin yürütüldüğü anlaşılmaktadır. Nitekim 
I. Krallar'da (19/15) Peygamber İlyas'ın Tanrı tarafından  Şam Kralı Hazael'i takdis etmek üzere görevlendirildiğinden ve İşa’ya 
kitabında (56/3) Rabb'e bağlı olan yabancılardan söz edilmektedir. Yahudilikte Hz. İsa döneminde ve sonrasında da dinîn diğer halklar 
arasında yayılması örnekleri görülmektedir. Meselâ Resullerin İşleri kitabı (2/5-11) her milletten Yahudilerden bahsetmekte, mühtedi 
olan Romalılardan, Giritlilerden ve Araplardan söz etmektedir. Ortaçağ'ın başlangıcında Yahudiliğin Karaim mezhebi, dinsel öğretilerin 
evrensel planda yayılması gerektiği düşüncesiyle Yahudiliği çeşitli uluslar arasında yaymış ve bu faaliyetler sonucu Karâî Türkleri 
Yahudiliği kabul etmiştir. Günümüzde başta reformist Yahudilik olmak üzere çeşitli cemaatlerin misyon kavramına sıcak baktığı 
bilinmektedir. Misyonerlik faaliyetlerinde özellikle bazı tarikatlarla manastırların ve dinîn yayılması amacıyla kurulmuş cemiyetlerin 
önemli rolü vardır. Ortaçağ'da önceleri Fransiskenler ve Dominikenler, 16. yüzyıldan itibaren Cizvitler gibi tarikatlar hıristiyan 
misyonerliğinde önemli rol oynamışlar, misyon bölgelerinde bu tarikatlara bağlı manastırlar misyonerlik faaliyetlerinde birer üs görevi 
üstlenmişlerdir. Benzer şekilde Budist Sangha teşkilâtı da manastırları ve keşişleri vasıtasıyla Budizm'in yayılmasında aktif rol 
oynamıştır. Bu arada islamın tebliği ve neşrinde de islam tarikatlarının ve bunlarla ilişkili tekke ve zaviyelerin önemli rolü 
olduğu hatırlanmalıdır.”  Geniş bilgi için bakınız; DİA, “Miyonerlik”, 30, 193-94 

---

 
15
Kutsal Kitapta Hıristiyan Misyon Olgusu  
Misyon olgusunun, dinsel referansını Yeni Ahid’de İsa'nın talebelerine yönelik 
çeşitli sözleri oluşturmaktadır. İsa'nın talebelerini gönderirken onlara “gidin” ve “deyin 
ki” ifadeleriyle başlayan sözleri hıristiyan misyonerliğinin temel referansı olarak kabul 
edilir. Yeni Ahid’de misyonerliğe referans olarak kullanılan en temel ifade Matta 
İncilinde yer alan şu sözdür: “Şimdi gidip bütün milletleri/halkları talebelerim edinîn: 
Onları Baba, Oğul ve Rûhulkudüs adıyla vaftiz edin. Size emrettiğim her şeyi 
tutmalarını onlara öğretin ve işte ben bütün günler dünyanın sonuna kadar sizinle 
birlikteyim” , “Bu  İncil, milletlerin hepsine şahadet olmak üzere bütün dünyada 
vazedilecektir ve son o zaman gelecektir.”
32
 denilmektedir. Misyonerliğin dinî referansı 
bağlamında bir diğer önemli ifade de Markos  İncilinde bulunmaktadır:  “...Bütün 
dünyaya gidin, İncil'i bütün yaratılmışlara vazedin.”
33
  
Yeni Ahid metinlerinde mesajın iletilmesi hususunda İsa’ya ait söz ve deyişler 
incelendiğinde konuyla ilgili iki farklı tutumun bulunduğu ya da çarmıh hadisesi öncesi 
İsa’nın konuyla ilgili yaklaşımıyla hıristiyan inancına göre çarmıha gerilip öldükten, 
ardından dirildikten sonra talebelerine bir konuşma yapan İsa Mesîh’in tutumunda bir 
gelişim ve farklılaşmanın yaşandığı dikkati çeker. Yeni Ahid metinlerine göre tıpkı 
Yahya gibi
34
 kendisinin bir mesajla gönderildiğini düşünen  İsa
35
 kendi yaşantısı 
esnasında mesajın tebliğini  İsrâiloğulları ile sınırlamıştır. O, “İsrail evinin kaybolmuş 
koyunları”ndan başkasına gönderilmemiştir.
36
 Bu doğrultuda  İsâ öğrencilerini ve 
kendisini izleyen diğerlerini on ikileri
37
 ve yetmişleri
38
 mesajı tebliğ etmek üzere 
yollayarak onları uyarmıştır.
39
  
                                                 
32
 Matta, 24/14 
33
  Markos, 16/15 ve 13/10; “Kitâb-ı Mukaddes'in diğer çeşitli kitaplarında da (meselâ bk. Resullerin İşleri, 1/8; 
Vahiy. 7/9; Çıkış, 19/5-6; 1. Krallar. 8/43; İşa’ya, 45/44 gibi) misyonerlik için referanslar çıkarırlar. Misyonerlere 
göre Matta ve Markos İncillerinde yer alan ve İsa'nın göğe yükselmesi öncesi talebelerine yaptığı konuşmada geçen 
ifadelerde hıristiyanlara yönelik yedi temel emir bulunmaktadır.  İsa'nın bu sözleri gerçekte söyleyip söylemediği 
şüpheli olsa da onun diliyle ifade edilen bu emirler şunlardır. Al, git, tanıklık yap, ilân et, talebeler edin, onları vaftiz 
et ve eğit.” Gündüz, a.g. m. s. 194 
34
 Matta, 11/10 
35
  Luka, 4/8 
36
  Matta, 15/24 
37
 Matta, 10/42 
38
 Luka, 10/1-20 
39
  “Milletler yoluna gitmeyin ve Sâmiriyelilerin şehirlerinden hiçbirine girmeyin: fakat daha ziyade İsrâil evinin 
kaybolmuş koyunlarına gidin.” Matta, 10/5-6 

---