T. C. Sakarya üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ
Yüklə 1,36 Mb. Pdf görüntüsü
|
katılmasından sonra Tuna Nehrinde de bir ince donanma kurulmuş, bölge ihtiyaçlarını karşılamak için de Rusçuk’a bir tersane inşa edilmiştir (TSK Tarihi, İdari ve Lojistik, 1995:215). Kanuni Sultan Süleyman döneminde, gemi sanayisinde yapılan hamlelerin yanısıra Barbaros Hayreddin Paşa, Turgut ve Kılıç Ali Reis gibi tecrübeli denizcilerin devlet hizmetine alınmaları, Osmanlı donanmasını gerçek anlamda ilk defa Avrupa donanmalarından daha üstün bir duruma getirmişti. Türk denizciliğinin altın dönemini yaşadığı bu yıllarda Barbaros Hayreddin Paşa Preveze’de Haçlı donanmasını hezimete uğrattığı bir sırada, başka bir Türk filosu Hadım Süleyman Paşa kumandasında Hindistan’da Diyun Kalesini kuşatmıştı. Seydi Ali Reis’in Akdeniz’deki faaliyetleri neticesinde Kızıldeniz ve Karadeniz’den sonra Akdeniz’de bir Türk gölü haline gelmiştir. Kanuninin vefat ettiği yıllarda Osmanlı devletinin sınırları, Habeşistan’dan Estergon’a, Fas’tan Hazar Denizine kadar yayılmıştı. Hatta Osmanlı filoları Septe Boğazından geçerek İzlandaya kadar gitmiş, Hint okyanusundan Zengübar’a, Diyu’ya hatta Sumatra’ya kadar uzanmıştı (Gencer, 2001:18-19). Kanuni Sultan Süleyman’ın vefatından sonra yerine geçen oğlu II. Selim zamanında (1566–1574) Türk donanması, hala Akdeniz’in en güçlü deniz kuvvetiydi. Avrupa ülkeleri arasında Türklerin denizde yenilmez olduğu gibi bir inanış oluşmuştu. Ancak 1571 yılında Kıbrıs’ın fethi ve İnebahtı (lepanto) deniz savaşında Osmanlı donanması feci bir şekilde Haçlı donanmasına yenilmiştir. Kıbrıs’ın fethi 70.000 Türk’ün canına mal olduğu gibi, büyük emeklerle oluşturulan Osmanlı donanmasının da telef olmasına neden olmuştur. Bu duruma çok üzülen II. Selim, 1571–1572 kışında ve dört ay gibi kısa bir sürede İstanbul Tersanesinde 150 parçalık yeni bir donanma inşa ettirmişti. Kaptan-ı Deryalık makamına Kılıç Ali Paşayı getiren padişah II. Selim Tersane alanını daha da genişleterek donanmayı 250 parçaya çıkarmıştı (Gencer, 2001:20-21). 16. yüzyılda dünyanın en üstün deniz gücü olan Osmanlı donanması, yine bu yüzyılın sonlarından itibaren zayıflamaya başladı. Bunun başlıca nedeni denizcilikten yetişmeyen bilgisiz ve tecrübesiz kişilerin Kaptan-ı Derya’lığa getirilmesidir. Bu gerilemenin diğer nedeni de, gemicilikte Avrupa’da yapılan yeniliklere uyulmamasıdır. Avrupanın denizci ülkelerinde uzun direkli, yelkenli kalyonlar yapılırken Osmanlılar kürekli kadırga gemilerinde ısrar etmişlerdir. Bu durumun sonucu olarak Venedikliler 41 17. yüzyılda Akdeniz’de tekrar üstünlüğü ele geçirmiştir. Hatta Osmanlı donanmasını mağlup ederek boğaz dışındaki bazı adaları ve Bozcaada’yı ele geçirmiş ve İstanbul’u tehdit etmişlerdi. Osmanlı donanmasındaki bu gerilemenin devletin geleceğini tehdit ettiğini fark eden padişah IV. Mehmet, kalyon tipi gemilerin inşasına önem vermiş ve kalyonlardan oluşan bir donanma oluşturmuştur. 1682 yılından itibaren oluşturulan kalyon tipi donanma, Mezemorta Hüseyin Paşanın Kaptan-ı Derya olmasıyla birlikte Akdeniz’deki üstünlüğü tekrar ele geçirmiş ve 1770 Çeşme faciasına kadar geçen 80 yıl boyunda bu üstünlüğünü sürdürmüştür (Gencer, 2001:23-25). 42 BÖLÜM 2:ISLAHATLARI GEREKTİREN NEDENLER VE SİYASİ İLİŞKİLER 2.1.Ordudaki Bozulmalar: Osmanlı devleti, kurulduğu 1299 yılından 16. yüzyılın sonlarına kadar geçen sürede, ordusuyla zaferden zafere koşarak üç kıtada birden hüküm süren bir cihan imparatorluğuna dönüşmüştü. Çoğu zaman muharebe meydanlarında kendi mevcudunun birkaç misli büyüklüğündeki orduları perişan eden, bir dönem Avrupa ülkelerinde hiçbir şekilde mağlup edilemeyeceğine inanılan Osmanlı ordusu,nasıl olmuştu da 16. yüzyılın sonlarından itibaren kendi devletine zarar vermeye başlayan bir unsur haline gelmişti? Osmanlı tarihinde orduda görülen ilk disiplinsizlik hareketi II. Selim döneminde ortaya çıkmıştır. Kanuninin vefatından sonra II. Selim’in tahta çıkısında, cülus bahşişi yüzünden yeniçeriler, bu padişahın saraya girmesini geciktirmişlerdi. Ancak II. Selim, Yavuz Sultan Selim ve Kanuni Sultan Süleyman gibi iki büyük padişahtan sonra saltanata geçmiş olduğu için henüz padişahların Kapıkulu askerleri üzerindeki etkisi devam etmekteydi. Bu nedenle II. Selim döneminde Kapıkulu askerlerinin disiplinsizlikleri aşırıya gitmemişti. III. Murat zamanında, Sokullu Mehmet Paşa gibi değerli bir sadrazamın iş başında bulunduğu sıralarda da, yeniçerilerin baş kaldırmasına fırsat verilmemişti. 1575 yılında Kapıkulu süvarileri Divan-ı Hümayun’u basarak fazla para istemeye kalkmışlar fakat Sokullu Mehmet Paşa, sipahilerin ileri gelenlerini yanına çağırarak onlara kanunun gereklerini anlatmış ve olayın gelişmesini önlemişti (Haksun, 2004:92-94; Uzunçarşılı, 1988a: 337-344). Sokullunun ölümünden sonra görülmeye başlayan idaresizlik ve tedbirsizlikler nedeniyle yeniçerilerde zaman zaman itaatsizlikler görülmeye başlamıştır. Örneğin 1583 yılında maaşlarının ayarı bozulmuş akçeyle verilmesini bahane eden yeniçeriler Beylerbeyi Mehmet Paşayla Defterdar Mehmet Efendiyi öldürmüşlerdi. Bu olay Osmanlı devleti için sarsıntının başlangıcı olmuştur. Yeniçeriler önceleri toplu ve silahlı olarak ayaklanmışlar, vezirler ve padişahları dinlemez olmuşlardı. Bundan sonraki üç yıl içinde, Osmanlı devletinin her tarafında karışıklıklar meydana gelmiştir. Bu arada 43 Yüklə 1,36 Mb. Dostları ilə paylaş:
|