T. C. Sakarya üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ
Yüklə 1,36 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- SONUÇ ve ÖNERİLER
boyunca Alman hükümetinin ve silah sanayisinin temsilcisi gibi çalışmıştır. Bu süreç içerisinde osmanlı savunma sistemini Almanya’nın Balkan politikasına uygun bir şekilde teşkilatlandırmak için çaba sarfeden Goltz, dış siyasette denge politikası izleyen padişah II. Abdülhamit’i Almanya tarafına çekmek için büyük gayret göstermiştir. Oldukça zeki bir subay olan Goltz paşa, Osmanlı subayları üzerinde önemli bir Alman hayranlığı yaratmayı başarmıştır. Padişaha sunduğu her reform teklifi sonunda, Alman silah fabrikalarına yeni bir sipariş verilmesini sağlayan Goltz, şüphesiz Almanya için de büyük hizmetlerde bulunmuştur. Padişah II. Abdülhamit, bir taraftan Almanya’ya verilen silah siparişlerini onaylarken, diğer taraftan da Almanya olan siyasi münasebetleri geliştirmiştir. 1896 yılında imzalanan ekonomik işbirliği anlaşması ve Alman imparatoru II. Wilhelm’in İstanbul’a gelmesi üzerine Anadolu da yapılması planlanan demiryollarını inşa etme hakkı da Alman şirketlerine verilmiştir. Ancak Almanya tercihinin biraz da zorunluluktan ortaya çıktığını söylemeliyiz: Çünkü tam da bu sırada İngiltere Mısır’ı, Fransa’da Tunus’u işgal etmişti. Padişah II. Abdülhamit de siyasi bakımdan daha az tehlikeli gördüğü Almanya’ya yakınlaşarak, devletlerarasındaki emperyalist rekabeti kullanmayı, bu sayede Osmanlı coğrafyasının dağılmasını önlemeyi ummuştur. Zaten son dönemde Avrupa’da yapılan savaşların hepsini kazanan Alman ordusunun da askeri modernizasyon için en iyi tercih olduğu söylenebilir. Ancak Padişah II. Abdülhamit’in Osmanlı ordusunda kendisine karşı bir komplo düzenleneceğine dair şüpheleri, askeri reformlar için verilen emek ve paraların boşa gitmesine yol açmıştır. Padişah içinde bulunduğu şüpheler nedeniyle, bir taraftan orduyu en modern harp silah ve malzemeleriyle donatmış, diğer taraftan ise atış eğitimi ve tatbikatlar yapılmasına izin vermemiş, donanmayı Haliç’e hapsettirmiş ve cephaneleri depolarda bekletmiştir. Goltz’un mektuplarından anlaşıldığı kadarıyla Osmanlı ordusunda Almanya’dan para alan bazı subaylar bulunmaktadır. Ayrıca Harp Okulu mezunu subayların çoğunluğunun Alman hayranı olduğu ve hemen hepsinin Abdülhamit karşıtı olduğu da görülmektedir. Fakat ordu içerisindeki bu grup başından beri var mıydı, yoksa Abdülhamit’in politikaları sonucunda mı oluştu, orası pek belli değildir! Ancak, Padişah II. Abdülhamit’in bu konudaki en büyük yanılgısının, polisiye tedbirlerle kendisine karşı oluşan muhalefeti engelleyebileceğini ve orduyu sadece 230 modern silahlar alarak güçlendireceğini düşünmesi olduğunu söyleyebiliriz. Mümtaz Turhan’da II.Abdülhamit’in yenilik hareketleri hakkındaki tutumunu şöyle açıklamaktadır: “....hakikatte o, ne garplılaşmanın düşmanı, ne de onun taraftarıdır; bu hususta ne yapmış ise, kendisini mecbur hissettiği için yapmıştır. Binaeneleyh şahsına zarar gelmediğinden tahtında duracağından emin bulunabilseydi belki de en hararetli bir yenilik taraftarı olabilirdi” (Turhan, 1988: 181). Osmanlı modernleşmesi açısından büyük değişimlerin yaşandığı 19.yüzyıl, aslında geleneksel Osmanlı Devlet yapısından modern devlet yapısına dönüşümün sancılarının yaşandığı bir yüzyıl olmuştur. Yapılan yeniliklerde Avrupa devletlerinin doğrudan etkileri bulunmaktadır. Yenileşme konusunda önceden sadece padişah ve bazı devlet adamlarından yenilik talepleri gelirken artık fikir adamlarından talepler gelmeye başlamıştır. Böylece yenilik fikirlerinin tabanı daha da genişlemiştir. Avrupa’ya eğitime gönderilen Harbiye ve Tıbbiyeli gençler modernleşmenin itici gücünü oluşturmuş, batılı müesselerin burada kurulmasına öncülük etmişlerdir. 18.Yüzyıldan itibaren başlamış olan Fransız dil ve kültürünün etkisi bu dönemde de devam etmiş olmakla birlikte özellikle devlet yönetimi ve orduda Alman nüfuzu büyük oranda artmıştır. 231 SONUÇ ve ÖNERİLER Günümüz toplumlarının devlet, siyaset ve yönetim anlayışlarının, sosyal yapılanmalarının geçmişin mirasından etkilenmediğini söylemek mümkün değildir. Bu anlamda toplumlar, önceki nesillerden miras olarak aldıkları kurumların, değerlerin ve davranış biçimlerinin izlerini de taşımaktadır. İşte bu nedenle Cumhuriyet sonrası Türk modernleşme hareketlerinin, Batı ülkelerinin tutumlarının ve ordunun siyasal konumunun anlamlandırılabilmesi için Osmanlı modernleşme hareketlerinde yabancı devletlerin ve ordunun rollerinin iyi bilinmesi gereklidir. Geleneksel yapısını muhafaza ederek Avrupa’yı titreten Osmanlı Devleti, yüzyıllar boyunca herhangi bir değişim ihtiyacı hissetmemiştir. Ancak 17. yüzyıldan itibaren savaş meydanlarında ardı ardına alınan yenilgiler sonucu Osmanlı Devleti de içinde bulunduğu durumu sorgulamaya başlamıştır. Militer bir yapıya sahip olan Osmanlı Devletinin yenilgilere çözüm arayışının verdiği ilk sonuç; sorunun Osmanlı’nın geleneksel yapısının bozulmaya başladığından kaynaklandığı olmuştur. Ancak Lale Devri ile birlikte batının üstünlüğü kabul edilmeye başlanmış ve Avrupa uygarlığından seçilmiş bazı unsurların taklidine ve benimsenmesine doğru ilk adımlar atılmıştır. Aslında Batının askeri teknolojisinin üstünlüğü konusunda yöneticileri ilk uyaran kişi ulemadan Akhisarlı Hasan El-Kâfi’dir. 1596 Eğri seferinde düşmanın elindeki tüfekler nedeniyle ordunun bozguna uğradığına dikkat çeken Akhisarlı, devletin bu tüfeklerden edinmesini önermiştir. Osmanlı Devleti de sorunlarına çözüm arayışına öncelikle askeri alanda yenilikler yaparak başlamıştır. Bu durum Osmanlı Devleti için ilk defa karşılaşılan bir olay değildir. Çünkü Osmanlılar, tarih boyunca Hıristiyanlar tarafından icat edilen top, havan ve daha birçok savaş aletini hemen alarak hiçbir tereddüt göstermeden batıya karşı kullanmıştır. Ancak Osmanlıların askeri yenilikler konusunda göstermiş oldukları bu esnekliği diğer yenilikler konusunda gösterdiğini söyleyemeyiz. Mesala matbaanın yaklaşık 250 yıl gecikerek kabul edilmesi bunun en somut örneğidir. Berkes ‘e göre bunun nedeni; yeniliklerin Osmanlının geleneksel yapısını bozmasından duyulan endişenin getirdiği bir savunma ihtiyacıdır. Osmanlı rejiminin en önemli yanının dinsellikten çok geleneksellik olduğunu vurgulayan Berkes, “Din geleneğin en son sığındığı, en son savunma kalesidir. Aslında toplumun eski yaşayışının kökeninden 232 Yüklə 1,36 Mb. Dostları ilə paylaş:
|