T texniki kolleci

Dördtaktlı dizel mühərriki 
l.27-ci şəkildə dördtaklı kompressorsuz dizel mühərrikinin sxemi və indikator diaqramı 
verilmişdir.Dizel mühərrikinin diaqramında da doldurma ,sıxma , genişləndirmə və 
xaricetmə prosesləri məcburi alışdırma mühərrikinin uyğun proseslərində olduğu 
kimidir.Yanma prosesinin birinci mərhələsi eyni səbəblərdən izoxorik prosesdən 
fərqlənir ,yanmanın ikinci mərhələsi (zz
1)
və yanma intensivliyə və porşenin sürətinin 
təsiri nəticəsində izobardan fərqlənən xətt üzrə gedir.İstilik sabit təziqdə verilən tsikl 

---

(Dizel tsikli).Digər səbəbdə odur ki,yanacaq püskürülmüş halda silindrə verilir və eyni 
zamanda sıxılma ilə yanıcı qarışıq alovlanır. İzobarik prosesdə yanma baş verir. 
Dördtaktlı üstəlik doldurulan dizel mühərriki
l.28-ci şəkildə dördtaklı üstəlik doldurulan mühərrikin sxem və indikator dinaqramı 
verilmişdir.Mühərrikin iş tsikli adı dizelin tsiklindən ,əsasən doldurma və xaricetmə 
proseslərinə görə fərqlənir.Belə ki, burada doldurma prosesi xaricetmə prosesindən 
yüksək təzyiqində gedir. 

---

MÜHƏRRİKİN GÜC VƏ İQTİSADİ GÖSTƏRİGİLƏRİ. 
Mühərrikin iş tsikli proseslərinin parametrləri tapıldıqdan sonra İndiqator diaqramını
qurmaq olar. Bunun üçün PV-kordinat sistemində V
s
qeyd edilir. Sonra V
s
-ni vahid
qəbul edib. Va=V
s 
E və ya V
a
=E1 ifadəsindən V
a
-dizel mühərrikləri üçün isə
V
2
=V
s
p=1p ufadəsindən V
2
-tapılır.Orta indikator təzyiqi həqiqi tsiklin orta təzyiqidir. 
Ona görədə bu təzyiq tsiklin yekun faydalı işinə uyğun olan sahənin orta hündürlüyü
kimi tapıla bilər.Bu aşağıdakı şəkildə verilmişdir Şəkildə diaqramın faydalı işə uyğun 
olan (F
J
) və sorma-xaricetmə proseslərini əmələ gətirmək üçün itirilən işə uyğun(F
i
) 
sahələri ölçülür(planametrlə). Bu sahələri fərqi mühərrikin Faydalı işinə uyğundur. 
Yekun sahəni diaqramın uzunluğuna (l-ə) bölmək tsiklin orta təzyiqini(P
i
) olaraq. 
P
V
=(F
f
- F
i
)/l kq/sm
2
(H/m
2
) 
Burada -diaqramin təzyiq miqyasıdır.Həqiqi indiqator təzyiqi isə aşağıdakı düsturla
təyin 
olunur. 
P
i
=VP
i
- 
P
Burada.V-diaqramin yuvarlaqlaşdırılması nəzərə alan əmsaldır.(Natamamlıq əmsalı 
deyilir.)V-qiyməti mühərrikin tam yüklə işlədiyi rejimdə Y=0,92-0,97 götürülə bilər. 
V-ni aşağı həddinə yaxin qiymətlər karbüratorlu mühərriklərə, yuxarı, qiyməti ilə
dizel mühərriklərinə uyğundur. Mühərrikində nasos itkilərinin orta indikator təzyiqidir. 

---

2. Mühərrikin silindirlırində alınan gücə indikaror-gücü deyilir.Bu aşağıdakı düsturla 
təyin olunur. 
N
i
=L
İ
0
ni/2x60x75 a.q.(at. qüvvəsi) dördtaktlı mühərriklərdə. 
N
İ
=L
i
ni/2x60x75 a.q.(at. qüvvəsi) ikitaktlı mühərriklərdə.
Ümumi şəkildə ilə aşağıdakı kimi təyin olunur. 
N
i
=p
i
V
h
ni/450 a.q. 
Burada.P
İ
-Orta indiqator təzyiqi kq/sm
2 
V
n
-silindirin işçi həcimi qm 
n-mühərrikin sürəti döv. dəq. 
i-silindirlərin sayı. 
--takt əmsalıdır (2 taktlı mühərriklərdə =1) 
(4 taktlı mühərriklərdə =2) 

---

3. Mühərrikin dirsəkli valında alınan gücə effektiv güc deyilir. Effektiv güc indikator
gücündən mühərrikin mexaniki itkilərinə ekvivalent olan güc qədər azaldır. 
N
e
=N
i
-N
m
Mühərrikin mexaniki itkiləri onun mexanizmlərindəki sürtünmələrə və köməkçi
aqreqatların 
işlənməsinə 
sərf 
olunan 
itkilərdir.
Mühərrikin effektiv gücü aşağıdakı düsturla təyin olunur. 
N
e
=P
a
V
h
in/450 a.q. 
N
e
=P
e
V
h
i /450 kVt 
4. Mühərrikin F.İ.Ə.(П) mühərrikin həqiqi tsiklinin əsas göstəricisi olub, mühərrikdə
yandırılan yanacağın enerjisindən, indiqator işi almaq üşün nə dərəcədə istifadə
olunduğunu göstərir. П=Q
i
/Q
j
=p
i
V
h
/427q
a
İndiqator işinə ekvivalen olan istilik indikator gücü ilə ifadə edilərsə.
Q
İ
=75x3600 kkal/saat,П=(N
1
x75x3600)/q
a
G
J
427 
Burada. G
J 
mühərrikin saatlıq yanacaq sərfidir. 
Mühərriki təsirli f.i.ə. avtomobilin tam yüklü işlədikdə aşağıdakı həddində dəyişə
bilər.Karbüratorla işləyən 0.22—0.28. Dizellə işləyən 0.26—
0.37.Saatlıq yanacaq sətfiyyəti(Gm) mühərrik tətəfindən 1 saat ərzində işləyən 
yanacaq kq-la miqdarını göstərir.Xüsusi yanacaq sərfiyyatı (ge)- mühərrikin hər 
a.q.gücünə, bir saat ərzində sərf etdiyi yanacağın miqdarına deyilir.Xüsusi yanacaq
sərfiyyatı (ge) saatlıq sərfiyyatının (Gm kq\saat) mühərrikin faydalı bölünməsindən
alınır : Ge=Gm
.
1000:Ne=a.k.c. 
Mühərikinin xüsusi yanacaq fəaliyyəti ,onun növündən sürət və yük rejimindən və ya 
yanacaq nasosunun nizamlamalarından ,qabaqlama alışdırma və ya püskürmə bucağının
qiymətindən,mühərrikin əsas hissələrinin yeyilmə dərəcəsindən və s. asılıdır.Müasir 
mühərriklər Xüsusi yanacaq fəaliyyəti ye.(r/e a.r.c) korba.tor benzinlə işləyənlər
240:280 180:220.
Mühərrikin xüsusi çəkisi (Gy ),onun 1 a.r faydalı gücünə düşən çəkisinə deyilir. 
Gy=GM:Ne =kr/a.r. Gy-xüsusi çəkisinin kr(a.r) 
GM- mühərrikin quru çəkisinə (kr ilə).Ne faydalı gücü (a.r.ilə) göstərir. 

---

---