Telman Orucov Çin qədim sivilizasiya və müasir möcüzələr ölkəsi
Yüklə 4,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
106 qərbdə və aşağı Yantszı vadisinin varlı əyalətlərində öz hakimiyyətini yenidən qurdu. Onlar həm də Tayvan üzərində mülki nəzarəti əldə etdilər. 1946-cı ilin yanvarında razılaşdırıldı ki, Çan və Mao düşmənçiliyi dayandırmaq barədə göstəriş verəcəklər. Dörd əsas partiya Siyasi Məşvərət Şurası yaratdı, prezident Çan onun zəmanətlərini yerinə yetirməyə söz verdi. Hərbi məsələlər üzrə belə razılığa gəlindi ki, hökumət və kommunist qüvvələri bir il ərzində müvafiq olaraq 90 və 18 diviziyaya azaldılacaqdır, həm də ordular siyasətə müdaxilə etməyəcəkdir. 1946-cı ilin əvvəlləri barışığın yüksək nöqtəsi oldu. Kommunistlər Mancuriyada Millətçilərin hərbi nəzarətinin genişlənməsinin qarşısını almağa cəhd edirdilər. Onlar, Birləşmiş Ştatlar Milli hökumətə hərbi və maliyyə yardımı etdiyindən, bu ölkəyə qarşı düşmənçilik münasibəti bəsləyirdilər. 1946-cı ilin ikinci yarısında hökumət qüvvələri Şimali Çində və Mancuriyada 165 şəhəri düşməndən aldı. Milli Məclis 15 noyabrda Sun Yatsenin xalqın üç prinsipini yenidən təsdiqləyən konstitusiya qəbul etdi. Milli Hökumət ciddi iqtisadi problemlərlə mübarizə aparırdı. İnflyasiya idxala tələbatı artırırdı, ixraca isə mane olurdu. Kommunistlər isə öz zonalarında, əsasən kənd yerlərində ümumi xalq üçün spartalılara məxsus həyat tərzini həyata keçirirdilər. Kommunist qoşunları müharibə illərində çox saydakı yollarla kütlələrin rəğbətini qazanmağa çalışmışdı. Bu isə heç də kiçik məsələ deyildi. 1947-ci ilin iyulunda Millətçilər Mancuriyadakı ərazilərin yarısını itirdilər. Həmin ili strateji təşəbbüs kommunistlərin Xalq Azadlıq Ordusuna keçdi. İlin sonunda 2,7 milyon nəfərlik hökumət qüvvələri 1,65 milyonluq kommunistlərlə üz-üzə gəldi. Millətçilər geniş səpələnmişdilər və müdafiə olunurdular. Noyabrda Mao Tzsedun şimalda kommunist paytaxtı qurmaqla Şimali Çində kommunist mövqelərini konsolidasiya etdi. Dekabrda o, bəyan etdi ki, çinlilərin xalq inqilabi müharibəsi indi dönüş nöqtəsinə gəlib çatmışdır. Kommunistlərin uğurunun bir səbəbi də kəndli Çinində sosial inqilab idi. ÇKP birləşmiş cəbhə dövrünün çoxsinifli ittifaqı tərəfindən bu vaxt sərbəstləşmişdi. Ənənəvi kənd sosial strukturuna həlledici hücum başlandı. Kəndlilər mülkədarlara və Qomindan tərəfdarlarına qarşı mübarizəyə həvəsləndirilirdi, onları cəzalandırır, bəzən hətta öldürürdülər. 1948-ci il dönüş nöqtəsi oldu. Mərkəzi Çində kommunist orduları əsas döyüşlərdə qalib gəlib, bir sıra mühüm şəhərləri tutdular. Şimali Çində də uğur qazanılırdı. Mancuriyada hökumətin ən yaxşı orduları darmadağın edildi. Lin Byaonun kolonnaları Milli qüvvələri məğlub etdi. Millətçilərin itkinlərinin, əsir düşənlərinin və ya yaralananlarının sayı 400 min nəfər idi. 1949-cu ilin yanvarında isə 107 65 günlük döyüşdə millətçilərin itkisi 500 min nəfər adam və onların silah, sursatı oldu. Paytaxt Nankin tezliklə müdafiəsiz qaldı. Pekin yanvarın 23-də təslim oldu və Çinin tarixi paytaxtı və mədəniyyət mərkəzi dinc həyata döndü. 1948-ci ilin ikinci yarısında kommunist orduları Mancuriya və Yantszı çayına qədər şimali-şərqi Çində nəzarəti əldə etdi. 1949-cu ildə böyük siyasi dəyişikliklər baş verdi. Yanvarda Çan Kayşı müvəqqəti olaraq istefa verdi, vəzifə general vitse- prezidentə keçdi. Axırıncı Mao Tszedunla sülh danışıqları aparmağa cəhd etdi, lakin bu danışıqlar özünün ümidsiz olduğunu sübut etdi. Millətçilər təslim olmağa hazırlaşmışdılar, onlar hələ də Çinin yarısından çoxunu idarə etmək iddiasında idilər. Uğur davam etdikcə kommunist qüvvələri bir-birinin ardınca Nankini, Hankounu və Şanxayı tutdular. Millətçilər axırıncı ümidlərini şimala və qərbə bağlamışdılar. Millətçilərin uzun müddət bastionu olan Sian da təslim oldu. 1949-cu ilin ikinci yarısında kommunist orduları şimalın və qərbin əyalətlərini ələ keçirdilər. İlin sonunda millətçilərin əlində yalnız Haynan və Tayvan adaları qalmışdı. Məğlub olan millətçi hökumət özünü Tayvanda yenidən qurdu. Çan hələ ilin əvvəlində buraya geri çəkilmişdi. Oktyabrın 1-də materik ərazisinin əksəriyyəti Xalq Azadlıq Ordusunun əlində idi. Mao Pekində Çin Xalq Respublikasının qurulmasın elan etdi. Həm Qomindan, həm də Çin Kommunist Partiyası Çinin spesifik problemlərini həll etməyə çalışırdı. Çində Qərb imperializmi mifi meydana gəldi. İqtisadi imperializm mifi həmin dövrdəki Çin vətənpərvərliyinin köhnə inamı, özünəməxsus parolu idi. Çin şəraitinin diaqnozları zaman keçdikcə dəyişirdi. Bir problemin həlli onun alt qatındakı digərlərini aşkara çıxarırdı. İnqilabçılar Mancu konstitusiyionalizmini ləğv etdilər. Hətta Sun Yatsen inanırdı ki, imperializmin onillikləri ərzində Çinin əhalisi 90 milyon nəfər azalmışdır. «4 May» Hərəkatı genişlənən Çin siyasi ictimaiyyətində imkanların yeni dərəcələrini nümayiş etdirdi. 1927-ci ildəki kəndli üsyanı Mao Tszedunun diqqətini cəlb etdi, bundan Çin Kommunist Partiyası ilə Çinin kənd zonalarının uzun müddətli və geniş birliyi meydana gəldi. Siyasi ideyalardakı və siyasi birliklərdəki bu dəyişikliklər müasir sosial və iqtisadi dəyişikliklərlə müşayiət olunurdu və onların təsirinə məruz qalırdı. Çin həyatının bütün ideoloji və siyasi cəhətlərində dəyişiklik addımı xüsusilə təəccüblü olurdu. Bunu xatırlamaq əhəmiyyətlidir ki, Çin və Yaponiya bütöv düşüncədə müstəmləkəyə çevrilən digər Asiya xalqlarına bənzəmədən, öz yazı dilini saxlayır, onu maddiləşdirir və müasir ideyaları onda ifadə edirdi. Yüklə 4,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|