Telman orucov

100 
 
öz  növbəsində  həyatı  itirməyə  də  aparıb  çıxarırdı.  Onlar  ümumiyyətlə  barbarları 
nəzakət  qaydalarından  xəbəri  olmayan,  qeyri-adi  adamlar  kimi  qəbul  edirdilər, 
xristian  dininin  mənəvi  prinsiplərini  də  bəyənmirdilər.  İisus  Xristin  «Bir-birinizi 
sevin» çağırışına istehza edir, çünki bu normada adamlara borc və şərəf haqqında 
heç  nə  öyrədilmədiyini,  yalnız  sevginin  təbliğ  edildiyini  vurğulayırdılar. 
Xristianların  dini  cərəyanlara  görə  bir-birlərinə  düşmən  kəsildiyindən 
təəccüblənsələr də, özlərindəki buddist sektaları da bir-birilə düşmənçilik edirdilər. 
Daymyo Yabu  qardaşı   oğlu  Omiyə dənizçilərlə  necə  lazım   bilirsə  elə 
davranmağa  icazə  verdikdən  sonra  ona  həvalə  etdi  ki,  onlardan  faydalı  bir  şey 
öyrənə  bilsə,  məlumatı  ona  çatdırsın.  Beləliklə,  Bləksorn  kənddə  digər 
yoldaşlarından  ayrı  məskunlaşdırıldı.  Onun  müşahidə  imkanları  daha  böyük  idi, 
çünki  ona  kənddə  sərbəst  gəzməyə  icazə  vermişdilər.  Samurayların  özlərini  necə 
apardığını  gördükdən  sonra  belə  qənaətə  gəldi  ki,  xidmət  onların  borcudur,  borc 
özü samuray  deməkdir, Samuray-ölməzdir. Onu  təəccübləndirən xüsusiyyətlərdən 
biri,  burada  heç  bir  zəncirin,  qandalın  və  heç  bir  qulun  olmaması  idi.  Qərblilər 
Şərqi  nə  qədər  qəddar  adamlar  məskəni  kimi  qələmə  verməyə  çalışsalar  da, 
tarixçilər  sübut  etmişlər  ki,  Şərq  ölkələrində  quldarlıq  ötəri  xarakter  daşıyırdı, 
inkişaf etməmişdi, hətta iri imperiya olan Çinin özündə də çox az sayda qul var idi. 
Avropada  isə  quldarlıq  qədim  tarixə  malik  idi.  XVII  əsrdən  başlayaraq  isə  qul 
ticarəti  Afrika  zəncilərinin  Amerikaya  daşınması  hesabına  yeni  vüsət  aldı,  həmin 
biabırçı ticarət və quldarlıq praktikası yeni tarixin ən qara səhifələrindən biri hesab 
olunur. 
Lakin adamlara qarşı haqsızlıq, zorakılıq bu ölkədə öz xüsusiyyətlərinə, öz 
standartlarına  malik  idi.  Yaponiyada  ən  aşağı  dərəcəli  samuray  belə,  istənilən 
samuray  olmayan  adamı,  kişi,  qadın  və  uşaq  olmasından  asılı  olmayaraq  öldürə 
bilərdi.  Bu  vaxt  hansısa  səbəb  ola  da,  olmaya  da  bilərdi.  Bütövlükdə  samuraylar 
hindlilər  kimi  kastalara  bölünürdü.  Samuray  yüksəkdə  dayanırdı,  kəndlilər  isə 
mühümlük  ierarxiyasında  sonrakı  pillədə  idi.   Yalnız  kəndlilər  torpağa  sahib  ola 
bilərdi.  Lakin  samuraylar  istehsal  edilən  məhsulun  hamısına  sahib  olurdu.  Onlar 
düyünün bir hissəsini kəndlilərə geri qaytarırdılar. Yalnız samuraya əvvəllər icazə 
verilirdi ki, özü ilə ox gəzdirsin. Sonra onu əvəz edən qılınc samurayın ruhu, könlü 
idi, onu yaddan çıxarsa və ya itirsə o, heç vaxt bağışlanmazdı. 
Yaponların  qidalanması  da  avropalılarınınkından  tam  fərqli  idi.  Onların 
hamısı çiy balıq, şirin sirkədə saxlanmış çiy tərəvəz yeyirdilər. 
Yaponlar  indi  də  dəniz  məhsullarına  başqa  xalqlara  nisbətən  üstünlük 
verirlər.  Dünyada  yapon  restoranlarında  və  öz  adı  altında  yayılan  xüsusi  barlarda 
çox  satılan  suşi  də  belə  qədim  ənənəyə  əsaslanır.  Qiymətli  okean  balığı  olan 
tunesin  dünya  üzrə  ovunun  bütün  həcminin  80  faizini  yaponlar  istehlak  edirlər. 
Müxtəlif qadağalara baxmayaraq balina ətinə də həvəs bu ölkədə azalmır. 
Buna görə  onlar  avropalılara  həm  də  ət  yemələrinə  görə  nifrət  edirdilər. 
Düyü yaponların həyatında mühüm rol oynayırdı, əsas ərzaq idi. İlahə Amaterasu 
öz  nəvəsini  göndərmişdi  ki,  yaşıl  düyü  tarlaları  olan  ölkəni  idarə  etsin.  Düyü  bu 
adamlara  yeyilmək  üçün  qida,  yatmaq  üçün  tatami  (həsir),  ayağa  geyinmək  üçün 
səndəl,  yağışdan  və  soyuqdan  qorunmaq  üçün  paltar  verirdi.  Küləşdən  düzəldilən 

---

101 
 
dam  yaponların evlərini isti saxlayırdı, düyü həm də  yazmaqdan ötəri olan kağız 
istehsalı üçün xammal verirdi. Onlar düyüsüz mövcud ola bilməzdilər. 
Həmin  dövrdə  Yaponiya  çox əhalisi olan  ölkə  hesab edilə   bilərdi. 
Bütün İngiltərədə bu  vaxt  üç  milyondan artıq adam  yaşamadığı  halda,  burada  12 
milyon adam var idi. Kyuşu adasında isə əhalinin sayı 3-4 milyona çatırdı. Çində 
isə o vaxtkı bütün dünyada olduğundan daha çox əhali yaşayırdı.  
Bləksornun bəxti onda gətirmişdi ki, tayfun vaxtı ölümdən xilas etdiyi ispan 
dənizçisi  Rodriges  və  Osakada  dustaqxanada  olarkən  məhbus  avropalı  rahib  yerli 
xalq barədə çox şeylər danışmış, onu bəzi məsələlər barədə agah etmişdilər. İspan 
şturmanı ona demişdi ki, yaponların altı sifəti və üç ürəyi vardır. Əlbəttə, ispan da 
yaponları  eyni  qaydada  təqlid  edərək  əvəzində  onlara  yuxarıdan  aşağı  baxdığına 
görə bu qənaətə gəlmişdi. Öz fikrini izah etmək üçün əlavə etmişdi ki, belə deyirlər 
ki, onlar bütün dünyanın görməsindən ötəri ağızlarındakı saxta ürəyə, tam xüsusi 
dostlarına və ailələrinə göstərmək üçün döş qəfəslərindəki digər bir ürəyə və həm 
də  özlərindən  başqa  heç  kəsə  məlum  olmayan,  gizləndiyi  yeri  yalnız  Allahın 
bildiyi, real, həqiqi və  gizli  bir ürəyə  malikdirlər. Bununla  yanaşı xəbərdar  edirdi 
ki,  yaponlarla  sən  kral  kimi  hərəkət  etməlisən.  Öz  ləyaqətinin  qayğısına 
qalmayanları onlar heç adam hesab etmirlər. Onların səsi isə intonasiyanı və daxili 
mənanı biruzə verən fövqəltəbii bir güzgüdür. Yaponların dilində «l» səsi yoxdur. 
Həmin 
il 
iki  
böyük daymyo 
– Toranaqa 
və 
İşido  
şoqunluğa yüksəlmək uğrunda   bir-birilə  kəskin  mübarizə  aparır,  amansız 
düşmənçilik  edirdilər.  İşidonun  təsiri  yanğın  kimi  yayılırdı.  Toranaqa  isə 
Makiavelli kimi ağıllı, hun sərkərdəsi Attila kimi rəhmsiz idi. O, düşmənlərini və 
dostlarını  yaxşı  tanıyırdı.  Əvvəlki  ağalarına  xəyanət  etməklə,  cəbhədən  cəbhəyə 
keçməklə  şoqunluğun  kandarına  gəlib  çıxmışdı.  İşido  isə  güman  edirdi  ki,  öz 
düşmənlərini hökmən əzəcəkdir. Qəti qələbə çalmaq üçün yalnız bircə vacib həmlə 
qalırdı,  ölkənin  səkkiz  əyalətinə  nəzarət  edən  Toranaqa  yeganə  maneə  idi.  Ona 
görə də iki düşmən Osakada görüşdükdə İşido özünü nəzakətdən kənar apardıqda, 
onu  vurmaq  üçün  irəli  yeriyən  mühafizəçi  samurayı  ev  sahibi  Toranaqa  ona  aid 
olmayan  söhbətə  qulaq  asdığına  görə  cəzalandırmağı  qərara  aldı:  «Bu  Adam 
səhvən  samuray  kimi  doğulmuşdur.  Onun  adına  son  qoyulmalıdır».  Ən  yaxın 
silahdaşının  kürəkəni  olan  bu  samuraya  seppuku  etməyə  icazə  verildi  və  onun 
körpə oğlu da cəzanın bir hissəsi kimi öldürüldü. 
Yaponlara  görə  həyat yalnız  şehcik  daxilindəki   şehcikdir.  Axı  şeh  günəş 
çıxan kimi yoxa çıxır. Bu xalqa məxsus olan əxlaq qaydalarından birində deyilirdi 
ki, «Yaddan çıxarma ki, tale və talesizlik göydən və təbii qanundan asılıdır. Onları 
dua etməklə və ya istənilən adamın və ya özünəməxsus müqəddəsin düşüncəsindən 
yaranan  hiyləgər  icadla  satın  almaq  mümkün  deyildir».  Hind  sözü  olan  «karma» 
yaponlar  tərəfindən  özününküləşdirilmişdi.  Buddizm  fəlsəfəsinin  bir  hissəsi 
olmaqla  o  şəxsin  bu  həyatdakı  taleyini  müəyyən  edir,  bu  sarsılmaz  bir  qaydada 
fiksasiya  edilirdi,  çünki  insanın  əməlləri  əvvəlki  həyatda  baş  vermişdi,  yaxşı 
əməllər  bu  həyat  plastına  ən  yaxşı  mövqe  kimi  verilmiş,  bəd  əməllər  isə  əks 
qaydada  keçmişdi.  Yalnız  bu  həyatın  əməlləri  tam  şəkildə  sonra  gələn  yeni 
doğulmaya  verilir.  Şəxs  o  vaxta  qədər  bu  dünyada  göz  yaşları  içərisində 

---