Telman orucov
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
114 Bir sıra siyasətçilərə yazdıqları kitablar az şöhrət gətirməmişdir. Ədəbi-tarixi irsinin nəhəngliyi ilə seçilən Uinston Çörçill təsadüfi deyil ki, ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatına layiq görülmüşdü. Hindistanın ilk baş naziri olmuş Cavahirləl Nehru «Ümumdünya tarixinə baxış» adlı üç cildlik populyar dildə yazılmış əsərin, İndoneziyanın ilk prezidenti Sukarno qadın probleminə həsr olunmuş «Sarina» kitabının, Çin Xalq Respublikasının ilk sədri Mao Tsze-dun fəlsəfi və poetik əsərlərin müəllifləridir. ABŞ-ın yeni seçilmiş prezidentini də bu siyahıya daxil etmək düzgün olardı. Barak Obama kitabının 2004-cü ildəki, demək olar ki, on il sonra baş verən ikinci nəşrinə müqəddimədə amerikan yazıçısı Folknerin bir mülahizəsini xatırladır ki, keçmiş heç vaxt ölmür və onu heç keçmişin özü də dəfn edə bilmir. Doğrudan da kollektiv tarix olan keçmiş onun özünə də dərs verdiyindən bunu qələmə almaq ehtiyacı yaranmışdır. Burada qara afrikalı atasının və ağ amerikan anasının oğlu kimi Obamanın ona təsir edən qüvvələri anlamağa həsr etdiyi mübarizə əhvalatlarından söhbət açılır. Bu mübarizə onu Amerikanın göbəyindən Afrikadakı gözdən-könüldən uzaq Aleqo kəndinə gətirib çıxarır. Onun xatirələri süni, şit boyalardan, dövrə ünvanlanmış saxta düzəlişlərdən xalidir. Onların əvəzinə yeri gəldikcə «Attika duzundan», yumordan istifadə etməyi də unutmur. Müəllif heç nəyi ört-basdır etmək istəmir, öz nəslindən olan insanların eyiblərini, bəzi adətlərin naqisliyini gizlətmək həvəsinə də düşmür, qüsurları çılpaq adı ilə adlandırmaqdan çəkinmir, heç bir evfemizmə ehtiyac duymur. O, babasının da, atasının da səhvlərini doğmalıq əlaqələrinə qurban vermək istəmir. Milli xüsusiyyətlərin təbiətindən gələn, nəsil ənənələrinə xas olan büdrəmələrini də qələmə alır və bu mürəkkəb həyat sürmüş insanların acı odisseyalarını müxtəlif hadisələr kəsiyində daha canlı ifadə etməyi bacarır. Onun öz yaxınlarına olan məhəbbəti və ehtiramı isə hər səhifədə sayrışan ulduz kimi işıq saçır. Öz adının ştat senatına seçki kampaniyası vaxtı respublikaçılar tərəfindən istehza hədəfi olmasını da gizlətmir. «Barak» sözü isə, əvvəllər dostlarına dediyi kimi, ərəbcə «xoşbəxt», «bəxtiyar» deməkdir, babası Hüseyn Onyanqo Obama müsəlman olduğuna görə ilk oğluna bu adı qoymuşdu. Onun atası isə həmin adı oğluna vermişdi. O, ümidsizlik və qarmaqarışıqlıq dənizində üzdüyünü də unutmur. Bu dənizin tufanları uşaq taleyinə xüsusilə güclü təsir göstərir. Lakin onu da qeyd edir ki, hər bir nikbin əlamət üçün Amerika aclığına məruz qaldıqda tam başqa metamorfozalar baş verdi, özünü özündən gizlətmə cəhdi arxada qaldı. Axı o, əvvəllər öz uşaqlığına və onu əhatə edən əhvalatlara etibar etməməyə öyrənmişdi. Avtobioqrafik əsərlər ta qədimdən yazılmağa başlanmış, onlar tarixi dövrü və şəxsiyyətləri daha yaxından tanımağa şərait yaratmışdır. Yuli Sezarın, Avqustun yazılı irslərini buna misal göstərmək olar. Kiçik Plini imperator Trayana həsr etdiyi məktublardan ibarət panegirik kitabında özünü də unutmamış, hansı ideyalarla yaşadığını açıb göstərə bilmişdi. Müqəddəs Avqustin avtobioqrafik «Etiraf» əsərində şəxsiyyətin necə formalaşdığını təsvir edir. Avqust üslubunda yazan Uinston Çörçillin fundamental «İkinci dünya müharibəsi» əsəri bir növ həm də 115 həmin dövrün çərçivəsinə qapanmış memuar xarakteri daşıyır. Tanış olduğumuz təvazökar müəllif də ailəsinin tarixinə, özünün ictimai fəaliyyətinə həsr olunmuş əsərində keçdiyi həyat yolunun hamar, taleyinə düşən çətinliklərdən xali olmadığını yazır. Uşaqlıq və gənclik xatirələrində fəlsəfi ümumiləşmələrə can atmamaq şərtilə üç qitənin, tanış olmaq imkanı qazandığı şəhərlərin sakinlərinin fərqli dünyasına, əsasən səfil insanların qəlbinə və ruhuna nüfuz etməyə cəhd edir və buna onun müdrikliyi də çatır. O, heç də öz üzərinə patalogiyaları tədqiq etmək vəzifəsini qoymamışdır, lakin hər cəmiyyətə bəla gətirən ayrı-ayrı fəsadlardan baş çıxarmağı bacarır və ən azı yaşadığı məkanlarda öz imkanları daxilində onların müalicəsinə girişməkdən də çəkinmir. Onun Havay adaları, İndoneziya və Keniya barədə qeydləri uşaqlıq və təcrübəsiz gənclik müşahidələrinə əsaslansa da, impressionist rəssamların peyzaj təsvirlərində istifadə etdikləri plener üslubu tək, həmin ölkələrin sosial hava mühiti də təbii işıqda verilir. Burada dərin nəzəri baxış özünü biruzə verməsə də, maraq dairəsinin genişliyi bunu kompensasiya edə bilir. Uşaqlığında özündə iki dünyanı birləşdirməsi onun ağlına çətinliklə batsa da, az sonra bu həqiqəti dərk etməli olur. 1959-cu ildə Havay universitetində təhsil almağa gəlmiş qara keniyalı gənc, bir il sonra elə həmin vaxtlar materikdən buraya gəlmiş valideynlərinə qoşulan ağ amerikan qızla evlənmiş, bu nikahdan körpə Barak dünyaya gəlmişdi. O, böyüdükcə zənci atasının qətran kimi qara, anasının isə süd kimi ağ olmasını anlamağa başladı. Bu kontrast heç də kiçik məsələ deyildi və o, atasının dominant qanından öz dərisinin qaralığını almışdı. Anasının ağ olmasından isə özünü müdafiə qalxanı kimi istifadə etməsinə əhəmiyyətsiz bir iş kimi 12-13 yaşında son qoydu. Uşaqlığının çoxunu və yeniyetməliyini keçirdiyi Havay adalarının hər cür irqi fərqləri əridən qazan olması onun könlünün sakitliyinə müəyyən şərait yaradırdı. Lakin ailəsində baş verən hadisələr onun taleyində izsiz ötüşmürdü. 1963-cü ildə iki yaşı olanda atası onları tərk etmiş, anası isə başqasına ərə getmişdi. Anası və indoneziyalı atalığı ilə Cakartaya gələndə yolun üstündəki on mərtəbə hündürlüyündə olan, hinduizm dilinin ilahisi, insan bədənli, meymun sifətli Hanumanın - «meymun allahın» heykəli bu altı yaşlı uşağın heyrətinə səbəb olmuşdu. Bu ölkədə o, beş il yaşadı. Yerli adamların xeyli hissəsinin dilənçi vəziyyətində yaşamalarının şahidi olmuşdu, qapını döyməkdə aram bilməyən dilənçilər bunun əyani sübutu idi. Bu səhnə həmin ağrı dalğasının sonsuzluğuna dəlalət edirdi. Atalığı ona təlqin edirdi ki, yaxşısı budur güclü olasan, zəiflərə güclülər daim qalib gəlir. Hətta onu da əlavə edirdi ki, insan yediyi ətdən güc alır və ona yemək üçün pələng əti gətirəcəyinə söz vermişdi. Anası isə ona deyirdi ki, bəşər övladı kimi böyümək istəyirsənsə hansısa dəyərə ehtiyac duymalısan. Çoxları yer üzərindəki çətinliyə dözmək üçün fatalizmi bir zərurət kimi qəbul edir, onun kölgəsini bir sığınacaq sayır. Ana oğlunu öz qüvvəsinə inanan kimi görmək istəyirdi, irsən bu keyfiyyətə malik olmasının əsası kimi onun beyninin, xarakterinin inadkar atasından gəldiyini uşağa dərk etdirməyə çalışırdı. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|