Telman orucov

124 
 
qara oldu. 
Belə  fikirlərə  dalarkən  Barakın  yadına  ağ  dərili  nənəsinin  mahnısı  düşdü: 
«Hardasa işıqlı tərəf vardır – Onu tapana qədər sakitləşmə!». Bu, ümidin cəsarəti 
idi.  Bəlkə  də  qaraların  Allahla  əlaqəsi,  qabaqcadan  ona  minnətdarlıq  etmələri  bu 
ümid sorağında öz ifadəsini tapırdı. 
Barak  getdiyi  Nayrobinin  gözəl  yer  olduğunu  bilirdi.  Afrika  barədə 
oxumuşdu.  Cənubi  Afrikadakı  qaraların  Allah  ümidinə  qalmış  başqa 
ölkələrdəkilərtək  aclıq  keçirməmələrini,  Efiopiyadakı  sodomitlərin  nifrətamiz 
həyat  tərzini  bilirdi.  Afrikanın  ilkin  qəhrəmanları  Kenyatta  və  Nkruma  haqqında 
məlumata  malik  idi.  Aclıq,  xəstəlik,  dövlət  çevrilişləri  və  əks-çevrilişlər  savadsız 
cavanları  bədbəxtlik  yoluna  döndərmiş,  onlara  AK-47-dən  çoban  çomağı  kimi 
istifadə  etməyi  öyrətmişdi.  Martin  Lyüter  Kinqin  vəhşicəsinə  qətlindən  beş  il 
əvvəl, 1963-cü ildə söylədiyi məşhur nitqindəki alovlu «Mənim arzum var» harayı 
onlara o qədər də təsir göstərməmişdi. 
Kitabın  sonrakı  hissəsi  atasının  böyük  ailəsinin,  övladlarının,  bütövlükdə 
nəslin  ona  o  qədər  də  tanış  olmayan  həyat  yolunun  təsvirinə  həsr  edilmişdir. 
Keniyaya  gəldikdən  sonra  babası  Hüseyn  Onyanqonun  nəsli  ilə  bilavasitə  tanış 
olmaq imkanı qazandı. Yaşlı qohumları, ata nənəsi, bibiləri bütün əhvalatları ona 
danışmağı  özlərinə  borc  bilirdilər.  Hamı  atasının  yaxşı  xüsusiyyətlərini, 
əliaçıqlığını qeyd edirdi. Böyük Barak mahalda yeganə adam idi ki, xaricdə təhsil 
almışdı. O, hətta ömrünün böhranlı dövründə də ona xəyanət edənlərə dirçəldikdə 
yenidən  öz  kömək  əlini  uzatmışdı.  Atasının  məxsus  olduğu  tayfa  haqqında 
deyirdilər  ki,  Luo  ağıllıdır,  ancaq  tənbəldir.  Kikuyular  isə  pul  qazanandı,  həm  də 
zəhmətsevərdirlər. 
Barak  qara  adamları  geri  qoyan  səhvləri  onlara  izah  etmək  istəyirdi:  Biz 
hamımız  bir  tayfanın  hissələriyik  –  qara  tayfanın,  bəşər  tayfasının.  Baxın, 
traybalizm  Nigeriya  və  ya  Liberiya  kimi  ölkələrə  nə  divan  tutmuşdur. 
Qohumlarından  biri  onu  qabaqlayaraq  dedi:  Bu  Qərbi  afrikalıların  hamısı,  nə 
olursa-olsun,  dəlidirlər.  Onlar  hətta  kannibalizmdən  də  istifadə  edirlər.  Bibisi  isə 
onun  öz  atası  kimi  danışdığını,  atasının  da  vaxtilə  xalq  haqqında  belə  ideyalara 
malik olduğunu dedi. 
Sonra  o,  qardaşı  və  bacısı  ilə  savannaya  yollandı.  Burada  şirlər  dolaşırdı, 
meşə  və  tikanlı  ağaclar  var  idi.  O,  ömründə  belə  gözəl  yer  görməmişdi.  Başını 
döndərəndə  zebra  sürüsünü  görürsən.  Cüyürlər  isə  cəngəlliyin  içərisinə  tullanırdı. 
Burada  tanış  olduğu  yeni  adamlar  söhbət  vaxtı  qonşu  ölkə  olan  Malavidə  əhali 
arasında AIDS xəstəliyinə tutulanların dərəcəsinin 50 faizə çatdığını dedilər. Sonra 
ona  masailərin  şiri  necə  öldürməsini  danışdılar.  Beş  adam  bu  yırtıcı  heyvanı 
mühasirəyə alır, ona nizə atmağa başlayırlar. Şir bir adamı üstünə tullanmaq üçün 
seçir.  Bu  adam  öz  qalxanı  ilə  müdafiə  olunmağa  çalışır.  Həmin  vaxt  isə  qalan 
dördü öz işini görüb qurtarır. Bəzən isə ovdan yalnız dörd nəfər geri qayıda bilir. 
Öz  nəslindən  olan  qocalar  isə  ona  luoların  məişət  məsələlərindən  məlumat 
verdilər.  Hər  bir  kişi  torpağında  özünə  koma  tikir.  Hətta  böyük  nazirlər  və 
biznesmenlər  də.  Onlar  bura  yalnız  ildə  bir-iki  dəfə  gəlirlər.  Babalarına  gəldikdə, 
Hüseyn Onyanqonun çox sərt adam olduğunu deyirdilər. Bir dəfə başqasının keçisi 

---

125 
 
onun  torpağındakı  ağacın  bir  yarpağını  yedikdə,  xəbərdarlığına  məhəl  qoymayan 
sahibinin  yanında  keçinin  başını  kəsmişdi.  Keçinin  ölümü  isə  kəndli  üçün  kiçik 
məsələ deyildi. Baba sözünün bütövlüyünü belə nümayiş etdirmişdi. 
Oğlunun  oğlunu  nə  vaxtsa  görəcəyini  arzulayan  qoca  nənəsi  ilə  Barak 
kənddə görüşdü. Divarda Qoca kişinin Harvard diplomu və fotoşəkilləri asılmışdı. 
Burada babanın müharibə vaxtı Birmada evləndiyi başqa arvadının da şəkli var idi. 
Sonra  bütün  qohumlar  ahıl  yaşında  ölmüş  babanın  qəbrini  ziyarət  etdilər.  Nənə 
nəsihət verirmiş kimi Baraka dedi ki, adam o qədər çox məşğul ola bilməz ki, öz 
xalqını tanımasın. O, buradakı qaydaları yad ölkədə yaşayan nəvəsinə başa salırdı. 
Keçmişdə  kişilər  adətən  çox  arvada  malik  olurdular.  Hər  arvadın  özünün 
tərəvəz sahəsi var idi, onu qızları ilə birlikdə becərirdi. Ağsaqqallar bitkilərə qulluq 
və  məhsul  yığımını  nizamlayır,  ailələrin  işlərini  növbələşdirməyi  təşkil  edirdilər. 
Beləliklə,  hər  bir  ailə  digərinə  kömək  etməli  olurdu.  Onlar  dul  qadınlara  və  çətin 
vəziyyətə  düşənlərə  ərzaq  verirdilər,  mal-qarası  olmayanlara  evlənəndə  qız  evinə 
başlıq vermək üçün qaramal ayırırdılar, münaqişələri həll edirdilər. Ağsaqqalların 
sözü qanun idi və ona ciddi əməl edilirdi. Kim tabe olmasa kəndi tərk edib, başqa 
kənddə  yaşamağa  başlamalı  idi.  Uşaqlar  məktəbə  getmirdi,  hər  şeyi 
valideynlərindən  öyrənirdi.  Oğlanlar  malı  necə  otarmağı,  nizə  atmağı  atalarından 
öyrənirdilər.  Ana  öləndə,  digər  arvad  körpəni  götürüb,  onu  öz  doğma  balası  kimi 
əmizdirirdi. Bəzən simli alətdə çalan musiqiçi gəlib, keçmişin yaxşı işləri, böyük 
döyüşçüləri və müdrik ağsaqqaları barədə mahnılar oxuyur, yaxşı fermerləri, gözəl 
qadınları  tərifləyir,  tənbəlləri  və  qəddarları  isə  pisləyirdilər.  Əcdadların  ənənələri 
bu mahnıları dinləyənlərin şüurunda kök salmağa başlayırdı. 
Baba  Onyanqo  bir  yerdə  oturmurmuş.  O  vaxtlar  şaman  kastasına  məxsus 
olanlar  cadu  edir,  ruh  dünyası  ilə  danışırdılar.  Bitkiçilikdən  başı  çıxanlar 
xəstəlikləri sağaldan ayrı-ayrı bitkiləri tanıyırdılar. Kəsilmiş yaralara xüsusi palçıq 
sürtüb  onları  sağaldırdılar.  Baba  da  belələrinin  yanında  oturub,  həmin  biliklərə 
yiyələnmişdi. 
Ağlar gəlməmişdən əvvəl ərəblər bu ərazilərə gəlib, şəkər və parça satırdılr. 
Əlbəttə,  bu  nadir  hallarda  baş  verirdi.  Onsuz  da  adamlar  çox  şəkər  istehlak 
etmirdilər, paltar geyinmirdilər, yalnız keçi dərisi ilə eyibli yerlərini örtürdülər. Bir 
dəfə Onyanqo kənddən itdi, bir ay keçdikdən sonra qayıtdı. O, ağ adamın şalvarını 
geyinmişdi, ağ adam kimi köynəkdə idi, ayağında isə ayaqqabı var idi. Ailə yığışıb 
Onyanqonun  qəribə  görkəminə  baxırdı.  Atası  Obama  ona  nə  olduğunu,  niyə  belə 
qəribə dəriləri geyindiyini soruşdu. Onyanqo heç nə demədi. 
Ata qət etdi ki, şalvar geyinməli olmuşsa, deməli, Luo adətinin əksinə olaraq 
onu  sünnət  etmişlər.  Ata  ona  yaxın  getməməyi  o  biri  oğlanlarına  tapşırdı,  çünki 
Onyanqo artıq təmiz deyildi. 
Adamlar  çay  içməyi  öyrənməklə  şəkərə,  fincana  möhtac  olduqlarını 
anladılar.  Bütün  malları  onlar  dəri,  ət  və  tərəvəz  satmaqla  alırdılar.  Sonra  ağ 
adamların işlətdikləri sikkədən istifadə etməyi öyrəndilər. Ərəblər kimi ağ adamlar 
da  az  sayda  idilər.  Güman  edilirdi  ki,  onlar  öz  torpaqlarına  qaydacaqlar.  Ağ 
missionerlər  Allah  haqqında  danışır,  onun  hər  cür  qüdrət  sahibi  olduğunu 
deyirdilər. Adamların əksəriyyəti buna məhəl qoymurdu, düşünürdü ki, onlar səfeh 

---