Teqvim-2015. pdf

101
210 
illiyi
Andersen Hans Kristian 
1805-1875
Hans Kristian Andersen 1805-ci il 
aprel ayının 2-də Danimarkanın Fyun 
adasının Odense şəhərində anadan ol-
muşdur. 
Kasıb bir ailədə doğulmuş Hans ki-
çik yaşlarından pyeslər yazmışdır. İlk 
şeirləri 1826-1827-ci illərdə nəşr olun-
muşdur. Əsl ədəbi fəaliyyətə “Holmen 
kanalından Amager adasının Şərq bur-
nuna qədər piyada səyahət” (1829) 
əsəri ilə başlamışdır. “İmprovizator” 
(1835), “Yalnız skripka çalan” (1837) 
romanlarında xalq içərisindən çıxmış 
istedadlı adamların acınacaqlı tale-
yi təsvir edilmişdir. “Mulat” (1840) 
pyesi irqi bərabərsizlik  əleyhinə 
yönəldilmişdir. Lakin Andersen dün-
ya ədəbiyyatında uşaqlar üçün yazdığı 
nağılları ilə şöhrət qazanmışdır. 
XIX  əsrin 30-cu illərin  ikinci ya-
rısından başlayaraq “Uşaq nağılları” 
(1835-1837), “Yeni nağıllar” (1845-
1848), “Rəvayətlər” (1852-1853) ki-
tablarını nəşr etdirmişdir. 
Andersenin demokratik, humanist 
dünyagörüşü nağıllarında daha dol-
ğun  əks olunmuşdur. Onun “Uşaqla-
ra söylənilmiş nağıllar” kitabını oxu-
yan dünyanın görkəmli  fizik alimi 
H.K.Ersted heyranlıqla qəti sözünü 
beləcə ifadə etmişdi: “İmprovizator” 
sizi məşhurlaşdırdı, nağıllar isə adınızı 
əbədiləşdirəcəkdir!”. 
Andersen “Çirkin ördək balası”nda 
əsl istedadın bütün maneələri dəf 
edərək, özünə yol açacağı fikrini irəli 
sürmüş, “Bülbül” nağılında isə həqiqi 
sənəti süni gözəlliyə qarşı qoymuşdur. 
“Dəyanətli qalay əsgərcik”, “Qar krali-
ça” və s. nağıllarda sadə, yoxsul adam-
ların mənəvi zənginliyindən danışılır. 
“Noxud üzərində yatan şahzadə  qız”, 
“Donuzotaran” nağıllarında aristokra-
tiya nümayəndələrinin xudpəsəndliyi, 
zövqsüzlüyü və  şıltaqlığı  təsvir olu-
nur. 
Dünyanın bir sıra ölkələrinə, o 
cümlədən Fransa, Almaniya, Çexiya, 
Polşa,  İtaliya,  İsveç,  İsveçrə, Afrika, 
Serbiya, Rumıniya, Macarıstan, Avs-
triyaya olan səfərləri A.K.Andersenin 
dünyabaxışına, mənəvi zənginliyinə 
yeni dəyərlər gətirmişdi. Hans Kris-
tian uşaq psixologiyasını  dərindən 
duymuş və incəlikləri ilə əks etdirmiş-
dir. Onun nağılları böyüklər üçün də 
ibrətamizdir. 
Andersen folklordan yaradıcılıqla 
istifadə etmişdir. Dinamik süjet, danı-
şıq dilinin sadəliyi və canlılığı, dərin 
emosionallıq, incə yumor nağılların 
xarakterik xüsusiyyətidir. 
Yazıçının  əsərləri bir çox dilə, o 
cümlədən Azərbaycan dilinə  tərcümə 
olunmuşdur. 
Danimarkanın nağıl şahzadəsi Hans 
Kristian Andersen 1875-ci il avqustun 
4-də Kopenhagendə vəfat etmişdir. 
1975-ci ildə Ümumdünya Sülh 
Şurasının qərarı ilə anadan olmasının 
170 və vəfatının 100 illik yubileyi ke-
çirilmişdir. 
Ə d ə b i y y a t
Düyməcik: nağıl 
/H.K.Andersen; rəssamı 
A.Ələkbərov.- Bakı: Çaşıoğ-
lu, 2006.-16 s.
Sehrli nağıllar 
/H.K.Andersen.- [Bakı]: 
[Qanun]: [Əli və Nino], 
[2012].-48 s.
Nağıllar /H.K.Andersen; 
tərc. ed. M.Rzaquluzadə, 
C.Məcnunbəyov, 
S.Hüseynova, 
Ə.Haqverdiyev.-Bakı: 
Qanun, Əli və Nino.- 2013.-
295 s.
Rəfiq, G.Hans Xristian 
Andersen: Məşhur nağıl-
baz uşaqları heç sevmirdi 
/G.Rəfiq //Bizim yol.- 2010.- 
9 noyabr.- S.13. 
Ерхов, Б. Андерсен 
/Б.А.Ерхов; [ред. 
Е.В.Смирнова].-Москва: 
Молодая гвардия, 2013.-
255 с.
İ n t e r n e t d ə
www.anl.az
 www.anl.az
www. az.wikipedia.org
2
Yazıçı
APREL
Dünya ədəbiyyatı

---

102
APREL
3
95 
illiyi
Hacı Məmmədov 
1920-1981
APREL
Hacı  Məmməd oğlu Məmmədov 
1920-ci il aprel ayının 28-də  Şamaxı 
şəhərində anadan olmuşdur. 1927-ci 
ildə ibtidai təhsilə başlamış, 1928-
ci ildən təhsilini Bakıda davam et-
dirmiş, eyni zamanda tar ifaçılığını 
öyrənmişdir. 1937-ci ildə orta məktəbi 
başa vurmuş, həmin ildən Dövlət Filar-
moniyasında çıxış etməyə başlamışdır. 
1938-ci ildə Moskvada keçirilən 1-ci 
ədəbiyyat və incəsənət ongünlüyündə 
iştirak etmişdir. 1943-cü ildə Tibb 
Universitetinə daxil olmuşdur.
1948-ci ildə Azərbaycan Dövlət 
Tibb Universitetini bitirmiş, müxtəlif 
xəstəxanalarda həkim-cərrah, baş 
həkim müavini, baş  həkim işləmişdir. 
Uzun müddət Naxçıvan 
şəhər 
xəstəxanasında, Sumqayıtda və Bakıda 
insanların sağlamlığının keşiyində da-
yanmışdır.
Hacı  Məmmədov hələ on yaşın-
da ikən onu Azərbaycan Dövlət  Şərq 
Orkestrinə  qəbul ediblər. Kollektivə 
hamıdan sonra gələn bu oğlan uşağının 
qeyri-adi istedad sahibi olması Üzeyir 
Hacıbəylinin də diqqətini çəkmiş, o, bu 
çəlimsiz uşağı yoldaşlarına göstərərək 
söyləmişdi: “Baxın, gördüyünüz 
sarıbəniz oğlan gec-tez sizləri tamam 
ötüb keçərək birinci pilləyə çıxacaq”.
Tarda çalmağı müstəqil öyrənmişdi. 
1930-1948-ci illərdə Azərbaycan Xalq 
Çalğı Alətləri Orkestrində  işləmiş, 
1949-cu ildən Azərbaycan Dövlət Fi-
larmoniyasının solisti olmuşdur. 
H.Məmmədov klassik rus və  Qərb 
bəstəkarlarının əsərlərinin tarda ilk ifa-
çılarından idi.
Muğamların və bəstəkar əsərlərinin 
orijinal və mahir ifaçısı idi. Hacı 
Məmmədovun sənətkarlığının  əsas 
xüsusiyyəti emosionallıq və virtuozluq 
kimi keyfiyyətlərin qovuşmasından 
ibarət idi. Onun ifasında “Orta Mahur”, 
“Segah”, “Çahargah”, “Zabul”, “Şur” 
muğamları, xalq musiqisi və  bəstəkar 
əsərləri AzTR Fondunda qorunub sax-
lanılır. 
Hacı  Məmmədov Bülbül, Se-
yid  Şuşinski, Zülfi Adıgözəlov kimi 
xanəndələri müşayiət etmiş, bir çox 
xarici ölkələrdə - Belçika, Polşa, Ma-
carıstan, İran, Suriya, Əlcəzair və baş-
qa ölkələrdə qastrol səfərlərində ol-
muşdur.
Hacı  Məmmədov 1957-ci ildə 
“Əməkdar artist”, 1963-cü ildə isə 
“Xalq artisti” fəxri adlarına layiq gö-
rülmüşdür. “Şərəf” nişanı ordeni ilə 
təltif edilmişdir.
1981-ci ildə vəfat etmiş,  Fəxri Xi-
yabanda torpağa tapşırılmışdır.
Ə d ə b i y y a t
Məmmədov Hacı Məmməd 
oğlu //Azərbaycan sovet 
ensiklopediyası:on cilddə.-
Bakı, 1982.- C.VI.- S.504.
Nizamiqızı, H. Bir səsin 
min sehrində və ya ruha 
yatan musiqinin ahəngində 
sənət söhbəti /H.Nizamiqızı 
//Mədəniyyət.- 2012.- 25 
may.- S.12.
“Oxu tar, səni kim unu-
dar?..”: Unudulmaz tarzən 
Hacı Məmmədov //Azadlıq.-
2013.- 18 aprel.- S.14.
Savalan, F. Xatirələr 
işığında: Hacı Məmmədov 
//Mədəniyyət.- 2012.- 27 
aprel.- S.5.
İ n t e r n e t d ə
www.anl.az
www.az.wikipedia.orq
www.youtube.com
www.mugamradio.az
28
Tarzən
Musiqi.Opera.Balet

---