Təranə RƏHİMLİ
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
82 bildirməyə səsləyirsə, bundan fərqli olaraq Səhhət öz qəhrəmanını cəmiyyətdəki keçilməz maneələrin qarşısından əsla çəkilməməyə, mübarizə yolu ilə xəyalları gerçəkləşdirməyə çağırır. Bu iki sənətkarın romantik qəhrəmanlarının dünyagörüşündə, mənəvi-psixoloji aləmində nəzərə çarpan belə ciddi fərqi tədqiqatçı bir tərəfdən zamanla əlaqələndirirsə, digər tərəfdən bunu Səhhətin və Lermontovun öz fərdi şəxsi keyfiyyətləri ilə izah edir. K.Talıbzadə hər iki böyük sənətkarın yaradıcılıq-larının ümumi və fərqli cəhətlərini müəyyənləşdirərkən belə bir məntiqi nəticəyə gəlir ki, M.Y.Lermontovu A.Səhhətə yaxınlaşdıran başlıca ideya-estetik amillərdən biri rus şairinin «zülmə nifrət hissi ilə üzvi surətdə birləşmiş vətəndaşlıq kədəri»dir. 1 Monoqrafiyada bu ideya doğma-lığı milli romantik şairin Lermontovla əlaqələrinin əsas tərəflərindən biri kimi səciyyələndirilir, konkret bədii nümunələrin təhlili ilə əsaslandırılır. A.Səhhətin rus satirik ədəbiyyatından tərcümələrin-dən söhbət açarkən tədqiqatçı şairin Krılov, Qoqol, Sal-tıkov- Şedrin və Çexovun əsərlərini ana dilinə çevirdiyini, bu tərcümə prosesində onun satirik təsvir priyomlarına yiyələndiyini, satira və yumorun bədii ədəbiyyatdakı rolu-nu, mövqeyini daha dərindən dərk etdiyini göstərir. Şairin Azərbaycan ədəbiyyatında təmsil janrının gözəl yara- dıcılarından biri səviyyəsinə yüksəlməsində, onun roman- tik poeziyasının realistik cəhətlərlə zənginləşməsində Krı- lov 83 sənətkarlığının təsiri nisbətən ətraflı işıqlandırılmışdır. Tədqiqatçı Krılovun sırf milli koloritə malik olan, xalq yumoru ilə, xalq dilində yazılan, bu cəhətdən də çətin tərcümə olunan təmsillərinin «öhdəsindən gəlməklə» Səh-hətin əsl sənətkarlıq istedadı nümayiş etdirdiyini, orijinalı mənaca doğru ifadə edən, poetik cəhətdən güclü bədii tərcümələr yaratdığını qeyd edir. K.Talıbzadə A.Səhhətin tərcümələrini Krılovun təm- sillərini Azərbaycan dilinə çevirən bir sıra müəlliflərin tərcümələri ilə qarşılaşdırır, orijinaldakı ümumi satirik ruhu saxlaya bildiyi üçün məhz A.Səhhətə üstünlük verir. Müəllif bütün bu xüsusiyyətlərinə görə şairin Krılovun «ən usta tərcüməçi»lərindən biri kimi şöhrətləndiyini, rus şairindən yaradıcı şəkildə öyrənməklə, əxz etməklə Səh-hətin özünün də təmsil yaradıcılığının formalaşdığını və inkişaf etdiyini göstərir, bu fikri konkret mülahizələrlə əsaslandırır. K.Talıbzadə Səhhətin rus ədəbiyyatından ana dilinə çevirdiyi peyzajları da onun tərcümə fəaliyyətinin mühüm tərkib hissəsi kimi diqqətlə təhlil edir, şairin peyzaj lirikasının təşəkkülündə bunun əhəmiyyətli rolunu aydın-laşdırır. Tədqiqatçı Səhhətin daha çox rus ədəbiyyatının mahir peyzaj müəllifləri Koltsov və Nikitin yaradıcılıq-larına müraciət etdiyini göstərir, şairin tərcümələrini, ayrı-ayrı şeirlərini mövzu baxımından geniş və hərtərəfli təhlilə cəlb edir. Müəllif hər iki şairin peyzaj lirikasının oxşar xüsu- siyyətlərə malik olduğunu, eyni ideya-estetik konsepsiya ilə bağlılığını aydınlaşdırmaqla bu yaradıcılıq yaxınlığının 1 Талыбзадə K. Seçилmиш əsəрлəри, иkи жилддə, Баkы, Азəрnəшр, ж.1., 84 köklərini, əsaslarını müəyyənləşdirib üzə çıxarır. K.Talıb-zadə belə bir nəticəyə gəlir ki, «Səhhət poeziyasında obyektiv romantik istiqamət üstünlük təşkil edir və üslubi xüsusiyyət onun peyzajları üçün daha səciyyəvidir, elə bu xüsusiyyətləri ilə də o, Koltsov və Nikitinə çox yaxındır.» 1 Müəllif şairin romantik metodla yazılmış əsərləri daha müvəffəqiyyətlə tərcümə etdiyini, bu tərcümələrin mənaca orijinala yaxın olub, dolğun poetik nümunələr kimi təsir oyatdığını yazır. Realist əsərlərin tərcüməsində isə Səh- hətin tamamilə başqa bir yaradıcılıq yolu keçdiyini, iqtibas və təbdillərə müraciət etdiyini göstərən tədqiqatçı bu əsərlərin romantik tərcümələr qədər uğurlu olmadığını, şairin qüdrətli tərcüməçiliyini, sənətkar «mən»ini ifadə edə bilmədiyini nəzərə çatdırır. Tədqiqatçı doğru və inandırıcı şəkildə sübut edir ki, Səhhətin tərcümə etdiyi realist əsərlərdə onun romantik aləmi üçün zəruri olan doğma-lıq, əsas «ideya-estetik qida» kifayət qədər deyildir. Burada Səhhətin romantik tərcümələri onun yaradıcılıq metodu-nun yeni ideya-bədii keyfiyyətlərlə zənginləşməsində başlıca amil rolunda çıxış edən əsas mənbələrdən, məxəzlərdən biri kimi qiymətləndirilir. K.Talıbzadə bu tərcümələri həm də o zamankı sxolastik- formalist şeir qalıqlarına, epiqon-çuluğa qarşı qüvvətli mübarizə vasitəsi hesab edir, bir çox milli şairlərin tərcüməçi kimi yetişməsində bu əsərlərin əhəmiyyətli təsirini yüksək dəyərləndirirdi. 1991, s. 336. 1 Талыбзадə K. Seçилmиш əsəрлəри, иkи жилддə, Баkы, Азəрnəшр, ж.1., 1991, s. 343. 85 Beləliklə, mükəmməl bədii tərcümələrinə görə hələ sağlığında «ikinci Jukovski», əsrin əvvəllərində «türklərin Lermontovu» adlandırılan Səhhət monoqrafiyada tərcü- mə ədəbiyyatının banilərindən biri kimi təqdir olunur, onun tərcüməçilik fəaliyyətinin ümumi ədəbi-mədəni mənası izah edilir, mahiyyət və məğzi aydınlaşdırılır. K.Talıbzadə monoqrafiyada A.Səhhətin yaradıcılıq irsini təhlil edərkən eyni zamanda şairin görüşlərindən, sənətkarlığından bəhs etmiş, bu cəhətə monoqrafiyanın bütün fəsillərində diqqət yetirmişdir. Lakin müəllif bu-nunla kifayətlənməmiş, Səhhətin sənətə baxışının, sənət-karlığının xüsusi olaraq təhlilə cəlb edilməsini tədqiqat vəzifəsi baxımından zəruri hesab edərək monoqrafiyasını şairin «Sənətə baxışı. Sənətkarlığı» fəsli ilə başa çatdırmışdır. Bu fəsildə Səhhətin sənət baxışları hərtərəfli işıqlandırılıb, onun yaradıcılığının başlıca prinsiplərinin dolğun nəticəsi, yekunu kimi düzgün izah edilir və qiymətləndirilir. K.Talıbzadə göstərir ki, milli romantik şairin tənqidçilik fəaliyyəti – ədəbi fikir mübarizələrində fəal iştirakı, yeni poeziyanın prinsiplərini ehtirasla müdafiə etməsi onun yaradıcılığını, bütövlükdə sənətkar simasını tamamlayan tərəflərdən biridir. Müəllif Səhhətin tənqidə dərin münasibətinin əsas səbəbini isə dövrün ədəbi pro-sesinin tənqidi təfəkkürə meylli olmasında görürdü. Çünki, həmin dövrdə ədəbi ictimaiyyətin yekdil rəyi belə idi ki, ədəbi tənqidsiz müasir ədəbiyyatın inkişafı qeyri-müm-kündür. «odur ki, ədəbi tənqidə, fikirlər döyüşünə, mübahisə və Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|