Təranə RƏHİMLİ
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
226 məsələləri ilə tanışlıq üçün əhəmiyyətli mənbə və məxəzlərdir. Tədqiqatçı bu məqa-lələrin yazıldığı dövrdə ədəbi tənqidin səmərəlilik dərəcəsi, fəallığı, elmiliyi, professionallığı, ədəbi problemləri əhatə dairəsi, kəsəri və digər keyfiyyətlərini müəyyənləşdirmək üçün olduqca zəngin material verdiyini göstərir və əsas-landırırdı. K.Talıbzadə ədəbi proses və tənqidçinin ona mü-nasibəti mövzusunu əhatə edən həmin tədqiqatların tən-qidçi tərəfindən daxili bir tələblə yazıldığını, ədəbi inki-şafın ehtiyacları ilə bağlı qələmə alındığını, burada B.Nəbi-yev tənqidinin əsas, ümdə məziyyətlərinin öz əksini tap-dığını qeyd edirdi. Tədqiqatçının fikrincə, mövzu aktual-lığı, yazıçının ideya mövqeyi, estetik idealı, sənətkarlığı və yaradıcılıq qüdrəti – bütün bunlar vəhdət halında tən-qidçinin hərhansı bədii əsəri, ədəbi hadisəni qiymətlən-dirməsində əsas meyardır. Müəllif belə bir düzgün nəti- cəyə gəlirdi: «B.Nəbiyevin məqalələrində tənqid pafosu güclüdür. Bu ruh – bədii fikrin nöqsanlarına həssas mü-nasibət tənqidçinin yaradıcılıq xüsusiyyətlərindən birinə çevrilmişdir. Bəzi qələm yoldaşları kimi, o, tənqidi müla-hizəni min bir dona geyindirib demir, nöqsanı göstərmək üçün aşkar oluna bilməyən yollar axtarmır, sözü, meyda- na çıxardığı nöqsanları birbaşa söyləyir. Bu keyfiyyət B.Nəbiyevin məqalələrinə kəskinlik gətirir, oxucuda həqiqi tənqidin xüsusiyyətləri haqqında düzgün təsəvvür oya- dır.» 1 Buna görə də B.Nəbiyevin məqalələri ədəbi inkişa- fa müəyyən dərəcədə müsbət təsir göstərir, onlarla bir külliyyat 1 Талыбзадə K.Əдəби ирs вə вариsлəр, Баkы, Азəрnəшр, 1974, s.30. 227 halında tanışlıq uzun-müddətli ədəbi təcrübəni ümumiləşdirib, yeni elmi-nəzəri nəticələrə gəlmək imkan-larını genişləndirir. Beləliklə, K.Talıbzadənin bütövlükdə yeni dövr Azər- baycan ədəbiyyatı, onun görkəmli nümayəndələri haqqın-da fikir və mülahizələri, konkret ədəbi hadisə və ya əsəri təhlil edərkən gəldiyi nəticələr, dərin nəzəri ümumiləş-dirmələr milli ədəbiyyatımızın ən aktual problemlərinin həllinə kömək etmiş, onun düzgün inkişaf istiqamətlərini müəyyənləşdirmişdir. NƏTICƏ Ədəbiyyat sahəsində böyük nüfuz qazanan görkəmli tənqidçi və ədəbiyyatşünas alim, gözəl pedaqoq və iste- dadlı publisist, maarifpərvər ziyalı akademik Kamal Ta-lıbzadə mənalı ömrünün əlli beş ildən çoxunu milli ədə-biyyatımızın, ədəbi tənqidi və nəzəri-estetik fikrimizin təd-qiqinə həsr etmişdir. Əsərlərində ədəbiyyat elminin müx-təlif sahələrini işıqlandıran alim milli ədəbiyyatımızın ən aktual problemlərinin öyrənilməsində, ədəbiyyatşünaslığın və ədəbi tənqidin miqyaslı vəzifələrinin həllində yaxın- dan iştirak etmiş, həmişə böyük ədəbiyyat, böyük sənət məsələlərini özünün təhlil və tədqiqat obyektinə çevirmiş- dir. Onun zəngin, 1 Талыбзадə K. Sənəтkарыn шəхsиyyəти, Баkы, Yазыçы, 1978, s.373. 228 çoxsahəli məhsuldar yaradıcılıq yolu milli ədəbiyyatşünaslığın inkişafında mühüm bir mərhələni təşkil edir. Həmişə elmin başlıca istiqamətində tədqiqatlar apa-ran K.Talıbzadə elmi yaradıcılığa Azərbaycan romantiz-mi mövzusu ilə başlamış, bu ilk tədqiqatı ona böyük uğurlar qazandırmışdır. Romantizmin ikinci dərəcəli bir ədəbi metod və cərəyan kimi anıldığı, romantizm möv-zusuna yaxınlaşmağın ədəbiyyatşünas və tədqiqatçıdan cəsarət tələb etdiyi bir zamanda K.Talıbzadə ilk böyük əsərini XX əsr romantizminin görkəmli nümayəndəsi Ab-bas Səhhətə həsr etmişdir. Bu fundamental monoqrafiya həm XX əsr Azər-baycan ədəbiyyatı tarixinin müəyyən bir mərhələsinin – əsrin əvvəllərində yaranan ədəbiyyatın tədqiqi, həm gör-kəmli romantik şairin həyat və yaradıcılığının ilk dəfə monoqrafik planda araşdırılması, eləcə də K.Talıbzadənin ilk qələm təcrübəsi kimi onun gələcək tədqiqatlarına möhkəm zəmin yaratdığı üçün əhəmiyyətlidir. «Abbas Səhhət» əsəri milli romantizmşünaslığın ilk nümunələrin-dən biri kimi ədəbi həyata vəsiqə alıb bu sahədə gələcək tədqiqatlara yol açmışdır. Azərbaycan-rus ədəbi əlaqələrinin tədqiqi də K.Ta- lıbzadə yaradıcılığında əsas yerlərdən birini tutur. Ali-min «Qorki və Azərbaycan» monoqrafiyası ədəbi əlaqələr sahəsində uğurlu tədqiqat nümunələrindən hesab olunur. Qeyd etmək lazımdır ki, ədəbiyyatşünaslığın bütün sahə-lərində 229 metodoloji sapıntıların baş alıb getdiyi 50-ci illər- də dövrün hakim ideologiyasına, zamanın diqtəsinə uyğun olaraq ədəbi əlaqələr də birtərəfli izah edilir, əsasən rus ədəbiyyatının milli ədəbiyyatlara təsiri zəminində araş-dırılırdı. K.Talıbzadə isə öz monoqrafiyasında ədəbi tə-sir prosesində milli ədəbiyyatların bir-birilə qarşılıqlı tə-masda, bir-birindən faydalanaraq inkişaf etdiyini göstərir, bununla da Azərbaycan ədəbiyyatının milli və bədii mə-nafeyini qoruyurdu. Bu əsas, ümdə elmi məziyyətinə görə «Qorki və Azərbaycan» monoqrafiyası ictimai quruluşun dəyişdiyi, elmin yeni məzmun və mahiyyət kəsb etdiyi bir vaxtda belə öz əhəmiyyətini olduğu kimi saxla-mışdır. K.Talıbzadənin həyata keçirdiyi çoxcəhətli tədqiqat vəzifələri sırasında onun milli ədəbi tənqidin tarixini yaratmaq sahəsində xidmətlərini, elmin bu istiqamətində apardığı uzun illik tədqiqatlarını xüsusi qeyd etmək la-zımdır. O, müasir ədəbiyyatşünaslıqda milli tənqidin sis-temli tarixini yazan, bu mövzuda fundamental tədqiqat əsərini nəşr etdirən ilk tədqiqatçıdır. «Azərbaycan ədəbi tənqidinin tarixi» monoqrafiyası ilə K.Talıbzadə ədəbiy- yat elminin mühüm və miqyaslı vəzifələrindən birinin həllində əvəzsiz rol oynamış, bu böyük nailiyyətə görə təkcə respublikamızda deyil, bütün Şərq- türk filologiyasında ədəbi məktəb yaradıcısı, tənqidşünaslığın banisi kimi ta-nınmışdır. K.Talıbzadənin çoxcəhətli yaradıcılığında çağdaş ədə- biyyatın müxtəlif problemlərinin tədqiqi öz əksini tap-mışdır. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|