Təranə RƏHİMLİ
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
210 K.Talıbzadə burada görkəmli şairin yaradıcılığının inkişaf meyllərindən, onun zəngin poeziyasının ən xarakte- rik xüsusiyyətlərindən, fəlsəfi dərinliyindən söhbət açır. Tədqiqatçı S.Vurğun şəxsiyyətinin ümumi, xüsusi və fərdi cəhətlərindən bəhs edərkən şairin sənətkar şəxsiyyətinin onun bədii yaradıcılığında əhəmiyyətli rolunu göstərir. Hüdudsuzluğuna, ölməzliyinə, müasirliyinə heyrət etdiyi S.Vurğun poeziyasını şərtləndirən amillərdən bəhs edərkən müəllif xüsusilə xəlqilik amilindən geniş söhbət açır, məhz bu amilin ehtiva etdiyi məzmun və mündəricənin gör-kəmli şairi xalqın doğması, sevimlisi etdiyini qeyd edir-di. Insana, əqidəyə, ideala nikbin inamı, ideal uğrunda mübarizəni bu poeziyanın ümumi məfkurə pafosu kimi səciyyələndirən, onun ideya mənbələrinin «müasir həya-tın mərhələ-mərhələ təbii dərki» ilə əlaqədar olduğunu vurğulayan tədqidatçı S.Vurğun şeiriyyətinin bu kimi sənətkarlıq xüsusiyyətlərini aydınlaşdırarkən şairin ro-mantikası, yaradıcılıq metodu, üslubu haqqında da ge-niş və hərtərəfli təsəvvür yaradırdı. K.Talıbzadə şairin lirikasını təhlil edərək göstərirdi ki, «S.Vurğun lirikasının yalnız mövzu dairəsi, həyat hadisələrini əhatə miqyası geniş deyildi, burada mühüm cəhət fikir dairəsinin, ideya-fəlsəfi və siyasi baxış dairəsinin genişliyi idi, dün-yanı estetik mənimsəmənin dərinliyi idi.» 1 Tənqidçi şairin lirikasının məhz bu xüsusiyyətlərinin adi, ənənəvi çərçi-vəyə sığmadığını, özünə yeni ritm, yeni poetika prinsipləri tələb etdiyini göstərir, eyni 1 Талыбзадə K. Sənəтkарыn шəхsиyyəти, Баkы, Yазыçы, 1978, s.76. 211 zamanda S.Vurğunun öz lirikasının bu mənəvi tələbinə qarşı həssas münasibətinə də diqqəti cəlb edirdi. K.Talıbzadə şairin cəsarətini bu yaradıcılıq tələbinə laqeyd qalmamasında, yeni ideya-məzmun axtarışı ilə yanaşı yeni poetika, yeni ifadə vasi-tələri axtarışını da eyni qızğınlıq və ciddiyyətlə apar- masında görürdü. Tədqiqatçı şairin lirik qəhrəmanının ən səciyyəvi xüsusiyyətlərinin S.Vurğunun özünün şəx-siyyətinə, təbiətinə məxsus sifətlər olduğunu müşahidə edir, bu lirik qəhrəmanın onun məhəbbəti və nifrəti ilə silahlandığını göstərir. K.Talıbzadə tədqiqatlarında S.Vur-ğunu yeni, böyük bir poetik məktəbin banisi kimi yüksək dəyərləndirir, onun ecazkar şeiriyyəti ilə gələcək nəsillərin bədii təfəkkürünə güclü təsir göstərdiyini, ədəbi mühiti uzun zaman öz nüfuz təsirində saxladığını vurğulayır. Tənqidçi bu yüksəlişi, bu böyüklüyü həm də şairin aydın şəxsi keyfiyyətləri ilə izah edir: «Şair Səməd Vur-ğun həmişə öz müasirlərinin nəzərində Şəxsiyyət Səməd Vurğunla qoşa dayanmışdır. Bu iki amil: böyük Şairlə böyük Şəxsiyyət, birlikdə böyük Səməd Vurğunu yarat- mışdır.» 1 Buna görə də müəllif görkəmli sənətkarın poe- ziyasının daxili dünyasına yol tapmaq, onun bədii xüsusiyyətlərini hərtərəfli, bütünlükdə öyrənmək üçün şairin şəxsiyyətinin tədqiqini mühüm və zəruri hesab edir. K.Talıbzadə şairin nəzəriyyəçilik və tənqidçilik fəa- liyyətindən bəhs edən məqalələrində isə S.Vurğunun es- tetik görüşləri haqqında konkret təsəvvür yaratmışdır. Həmin məqalələrində tədqiqatçı şairin bu yaradıcılıq sa-hələri ilə 1 Yenə орада, s.91. 212 müntəzəm məşğul olduğunu, onun bədii təfək-kürünün elmi- nəzəri görüşləri ilə vəhdətdə inkişaf etdiyini göstərir. Tədqiqatçının fikrincə, şairin ədəbiyyat tarixi-mizdəki mövqeyi onun milli ədəbi-estetik fikrin inki- şafında da mühüm rol oynamasını şərtləndirmişdir. Şai-rin ədəbi-tənqidi irsində xüsusilə bədii tənqid məsə-lələrinin geniş yer tutduğunu qeyd edən müəllif S.Vur-ğunun bütün fəaliyyəti boyu ədəbi tənqidə dair obyek- tiv mövqedən çıxış etdiyini göstərir. Böyük sənətkarın tənqid və tənqidçilərə böyük ehtiramla yanaşması, milli bədii nailiyyətlərimizi düzgün qiymətləndirməyi bacaran və milli ədəbi zəmin üzərində dayaq tapıb yüksələn əsl tənqidi müdafiə etməsi, onun qayğısına qalması şairin ədəbi tənqidə sonsuz diqqətinin nəticəsi kimi səciyyələn-dirilir. K.Talıbzadə S.Vurğunun estetik görüşlərində tən-qidçi mədəniyyəti və erudisiyası, ədəbi proses və tənqid, ədəbiyyatın səviyyəsi və tənqid, tənqidçi və yazıçı mına-sibəti, tənqidçi şəxsiyyəti, tənqid və ədəbi irs kimi məsə-lələrin mühüm yer tutduğunu qeyd edir, dəqiqlik, elmi-lik, yazıçı və bədii əsər haqqında mümkün qədər ehti-yatlı, obyektiv fikir söyləmək kimi keyfiyyətlərin onun tənqidi mülahizələrinin əsas məğzini, mahiyyətini ehtiva etdiyini göstərir. Tədqiqatçı hələ 30-cu illərdə «tənqi-dimiz necə olmalıdır?» sualının ən real, düzgün cavabını verən S.Vurğunun tənqid haqqındakı fikirlərinin milli ədəbi tənqidimizi düzgün istiqamətləndirməkdə, onu ədəbi həyat üçün faydalı bir vasitəyə çevirməkdə xüsusi rolu olduğunu və öz aktuallığını, ədəbi mənasını itirməyən həmin fikirlərin bu gün də müasir səsləndiyini qeyd edirdi. Burada 213 şairin tənqidçilik sənətinə son dərəcə həssas müna-sibəti aydınlaşdırılır, onun sənətkar tənqidçi ilə peşəkar tənqidçi arasında fərq qoymağa çağırışı, böyük tənqidçi şəxsiyyəti uğrunda mübarizəsi S.Vurğunun bütünlükdə böyük ədəbiyyat uğrunda mübarizəsi kimi dəyərləndirilirdi. Görkəmli sənətkarın ədəbi tənqidə bu cür həssas mü-nasibətindən bəhs edərkən K.Talıbzadə düzgün olaraq şairin öz bədii əsərləri haqqında yazdığı tənqidi məqa-lələrə də müraciət edir, onların təhlili əsasında belə bir nəticəyə gəlirdi ki, S.Vurğunun öz bədii əsərləri barədə mülahizələrinin, qənaətlərinin ümdə məziyyəti burada dürüst və elmi cəhətdən əsaslandırılmış tənqidi fikirləri təsdiq etmək ruhunun çox güclü olmasındadır. Tədqi-qatçı bu cəhəti Vurğun təbiətinə məxsus böyüklük, həqi-qətpərəstlik kimi ali keyfiyyətlərlə əlaqələndirir. Şairin ədəbi tənqidi irsini diqqətlə araşdıran K.Talıbzadə sonda bu qənaətə gəlir: «Tənqid və onun ədəbi prosesdə mövqeyi haqqında şairin gəldiyi nəticələr yalnız öz bədii yaradıcılıq təcrübəsinin yekunu deyildi, həm də özünün tənqidçilik təcrübəsinin bu sahədə əldə etdiyi nailiyyətlərin yekunu idi.» 1 K.Talıbzadə müasir ədəbiyyat haqqında bir sıra məqa- lələrini bədii və ədəbi-nəzəri yaradıcılıqlarını yanaşı, bir- birinə qovuşmuş şəkildə davam etdirən görkəmli yazı- çıların sənət görüşlərinə həsr etmişdir. Bu məqalələrin tədqiqat obyekti milli ədəbi tənqiddə özünəməxsus möv-qeyi olan Mehdi Hüseyn, ədəbi irsi düzgün qiymətlən-dirməyi, onun 1 Талыбзадə K. Seçилmиш əsəрлəри, иkи жилддə, Баkы, Азəрnəшр, ж.1, 1991, Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|