Təranə RƏHİMLİ
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
206 əsərləri, tənqid materialları ayrı-ayrılıqda təhlil edil-miş, çağdaş ədəbiyyatın əsas mahiyyətini təşkil edən isti-qamət və meyllər müəyyənləşdirilmişdir. Müəllif jurnalın illik məhsulunu nəzərdən keçirərkən onun ilin ədəbi hadisələrinə necə müdaxilə etməsini, hansı uğurları ilə oxu- cularını razı saldığını, burada dərc edilən əsərlərin milli-mənəvi inkişafımızda nə kimi rolu olduğunu da araşdırırdı. Jurnalda poeziyaya daha geniş yer verildiyini qeyd edən tənqidçi ilin şeirini lirik şeir kimi səciyyələndirir, bu poe-ziya əsərlərinin böyük əksəriyyətinin təbiət və məhəbbət mövzularına həsr olunduğunu göstərirdi. K.Talıbzadə məhəbbət mövzusuna üstünlük verən şairlərə haqq qa-zandıraraq yazırdı: «Məhəbbət ali hissdir, fəlsəfi, həyati məzmun daşıyır, o həmişə – hər dövrün öz fikri-mənəvi tərəfləri səviyyəsində tərənnüm olunmuş, hər dövrün hissləri və düşüncələri mövqeyindən mənalandırılmışdır.» 1 Lakin tənqidçi məhəbbətə dair yazılan yeni şeirlərin böyük əksə-riyyətində orijinallıq olmadığını, təkrar fikirlərin, düşün-cələrin, eyni hiss və ifadələrin baş alıb getdiyini, bu şeir- lərin müasir poetik tələblərə cavab vermədiyini təəssüf hissilə qeyd edirdi. Onun şair V.Cəbrayılzadənin jurnaldakı şeirlərinə münasibəti də xüsusi maraq doğurur. Burada tənqidçini şairin lirik qəhrəmanının daha çox öz mənəvi dünyası, daxili aləmi ilə həddən artıq məşğul olması narahat edirdi. K.Talıbzadə belə bir qənaətə gəlirdi ki, şairin lirik qəhrə-manı «içərisini xarici dünya ilə əlaqələndirməkdə hələ çətinlik 1 Талыбзадə K. Seçилmиш əsəрлəри, иkи жилддə, Баkы, Азəрnəшр, ж.1, 1991, 207 çəkir, elə bil bu əlaqədən qorxur, gizli, daxili hisslərinin, ehtiraslarının ifadəsinə verilən üstünlük lirik qəhrəmanın real planda anlaşılmasına, real həyatla əla-qələnməsinə mane olur.» 1 Bu lirik qəhrəmanın kədər və qüssə içərisində çırpınmasının, ziddiyyətli ruhi hallar keçirməsinin, tez-tez kədərlənib qüssələnməsinin, ictimai zəifliyinin əsas səbəbləri də bununla əlaqələndirilir. Təd-qiqatçı burada şairin çətinliyini əsasən öz daxili aləmin- dən ayrıla bilməməsi ilə izah edir, buna iradını bildirir. Zənnimizcə, V.Cəbrayılzadənin öz mənəvi dünyasına, daxili aləminə bu sonsuz aludəçiliyi onun poeziyasının özünə-məxsusluğunu, spesifikliyini şərtləndirən, orijinallığını tə-min edən cəhətlərdən biri kimi də dəyərləndirilə bilərdi. B.Azəroğlunun poeziyasındakı narahatçılıq və kə-dərin səbəbini izah edərkən tənqidçi bu kədərin vətənin taleyilə bağlı nigarançılıq duyğuları ilə birləşdiyindən bö-yük ictimai məna kəsb etdiyini, ümumxalq kədərinə çevril-diyini göstərir, buna görə də bu kədəri «insanı narahat edən, oyadan, ayıldan kədər» kimi səciyyələndirir. K.Ta-lıbzadəyə görə poeziyanı yaradan məhz belə kədərdir, poeziyanın ümdə məziyyəti isə onun milləti ayıltmasıdır, milli oyanışa təsir etməsidir. Jurnalda dərc olunan nəsr əsərlərini təhlil edərkən tənqidçi bunların böyük bir qisminin ailə-məişət, əxlaq problemlərinə, müasirlərimizin həyatına, daxili aləminə, düşüncələrinə həsr olunduğunu göstərir. Lakin o, gənc s.78. 1 Талыбзадə K. Seçилmиш əsəрлəри, иkи жилддə, Баkы, Азəрnəшр, ж.1., 1991, s.81. 208 nasirlərin milli nəsrin ədəbi təcrübəsindən düzgün nəticə çıxarmadığını, onların nəşr olunan əsərlərinin bir çoxunun mövzu və məzmunu, obrazları, hətta ölçüsü, ahəngi ilə də bir-birinin təkrarı olduğunu müşahidə edir. Bununla yanaşı Elçinin, S.Azərinin jurnalda nəşr olunan əsərləri nəsrimizin uğurları kimi dəyərləndirilir. Bu əsərlərdə yazıçı müşahidəsinin seyrçi yox, yaradıcı səciyyə daşıdığı, sadə insanların mənəviyyatlarında ictimai-sosial mühitin ya-ratdığı yeni keyfiyyətlərin düzgün əks edildiyi göstərilir və əsaslandırılır. K.Talıbzadə buradakı tənqid materiallarını təhlil edərkən jurnalın ədəbi tənqid məsələlərinə müdaxiləsinin zəif olduğunu, ədəbiyyatşünaslıq problemlərinə daha geniş yer verdiyini göstərir. Tənqidçi jurnalın tənqid bölməsinin problematika cəhətdən «kasıb və əhatəsiz» olduğunu yal- nız qeyd etməklə qalmır, bunun səbəblərini araşdırıb üzə çıxarmağa, izah etməyə çalışırdı. O, təhlilində belə bir düzgün nəticəyə gəlirdi: «Tənqid çox zaman həyatın ədəbi proses qarşısında irəli sürdüyü aktual problemlərdən sərf-nəzər edərək ancaq bədii ədəbiyyatın özünün mövzuları ilə məşğul olur, bu isə onun bədii yaradıcılığın çətinliklərini vaxtında üzə çıxarmaq imkanlarını xeyli məhdudlaşdırır.» 1 K.Talıbzadənin müasir ədəbi prosesə münasibəti onun bir çox görkəmli yazıçı və ədəbiyyatçılar haqqında yazdığı məqalələrində də dolğun şəkildə öz əksini tapmışdır. O, hələ yaradıcılığının ilk illərindən başlayaraq XX əsr ədəbiyyatının klassiklərindən S.Vurğun, S.Rüstəm, M.S.Or-dubadi, 209 M.Hüseyn, S.Rəhimov, M.Ibrahimov, M.Rahim, R.Rza, M.Müşfiq kimi böyük sənətkarların ədəbi fəa-liyyətini yaxından izləmiş, onların toxunduqları problem-lərin müxtəlifliyi və mürəkkəbliyini şərh etmişdir. Tənqidçi ayrı-ayrı yazıçılara, ədəbiyyatçılara həsr etdiyi belə məqa-lələrində ədəbi inkişafı birtərəfli proses kimi izah etmir, əksinə, onu bütün rəngarəngliyi ilə öyrənməyə və təhlil etməyə çalışır. O, həmçinin görkəmli sənətkarların həya-tını və yaradıcılığını ədəbi-ictimai inkişaf kontekstində nəzərdən keçirərək çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatının nə-zəri-estetik keyfiyyət və özünəməxsusluğunu, ədəbi prob-lem və sənətkarlıq məsələlərini də aydınlaşdırır. Təhlilin dərinliyi və konkretliyi, ideya meyarlarının dəqiqliyi, sə-nətkar mövqeyinin düzgün dəyərləndirilməsi baxımından tənqidçinin XX əsrin böyük şairi S.Vurğun haqqında məqalələri xüsusi olaraq qeyd edilməlidir. K.Talıbzadə görkəmli şairə həsr etdiyi «Sovet poeziyasının fəxri», «Sə-məd Vurğunun ədəbi tənqidi irsi», «Sənətkarın şəxsiyyəti», «Böyük poeziyanın üfüqləri», «Səməd Vurğun və Azər-baycan sovet ədəbiyyatının problemləri», «Sənətkarın ömür yolu» və diğər məqalələrində S.Vurğun yaradıcılığını hər-tərəfli işıqlandırmış, onun poeziyasını, ədəbi-tənqidi görüş-lərini dərindən təhlil edərək dəyərləndirmişdir. S.Vurğun şəxsiyyətinə yaxından bələdlik müəllifə bu məqalələrində böyük şairin sənətkar simasını açmağa imkan vermişdir. 1 Талыбзадə K. Seçилmиш əsəрлəри, иkи жилддə, Баkы, Азəрnəшр, 1991, ж.1, s.94. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|