271
OMÜ EĞİTİM FAKÜLTESİ RESİM-İŞ
ÖĞRETMENLİĞİ GRAFİK ANASANAT
ÖĞRENCİLERİNİN EVRENSEL SEMBOLLERİ
ANLAMA ÜZERİNE BİLMİŞLİK DÜZEYLERİNİ
ÖLÇMEYE YÖNELİK ÇALIŞMA
STUDY INTENDED TO MEASURE THE KNOWLE-
DGE LEVELS OF OMU FACULTY OF EDUCATION
ART TEACHING GRAPHIC DEPARTMENT
STUDENTS REGARDING UNIVERSAL SYMBOLS
Günümüzden binlerce yıl öncesinde resimler ve
işaretlerle anlaşabilen insanlar bugünki iletişimin
temellerini oluşturmaktadır. Gerek güzel sanatlar öğ-
rencilerinin ve gerekse gösterge sistemini oluşturan
kişilerin kullanması gereken simgelerin anlamlarına
hakim olması, bireyler arasındaki etkileşimde yanlış
anlamalara sebep olmaması açısından oldukça önem
arz etmektedir.
Bu araştırmada, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim
Fakültesi Resim-İş Öğretmenliği grafik anasanat
öğrencilerinin evrensel sembollerle ilgili bilmişlik
düzeyleri anket uygulaması ile ölçülmeye çalışılmıştır.
Grafik anasanat öğrencilerinin evrensel sembollerin
anlamlarına hakim olma konusunda yetersiz oldukları
varsayımından yola çıkılarak 40 adet çoktan seçmeli
sembol sorularıyla 156 grafik anasanat öğrencisine
ulaşılmış ve anket uygulamasından alınan verilerle
varsayımın desteklendiği tespit edilmiştir.
The human, who could communicate through pictures
and marks thousands years ago, had formed the foun-
dation of today’s communication. Having full knowledge
of the meanings of signs which should be used both by
the fine arts students and by individuals constituting the
indicator system is important in respect of not causing
misunderstandings in interaction between individuals.
In this research the knowledge levels of Ondokuz Mayıs
University Faculty of Education Art Teaching graph-
Anahtar Sözcükler: Evrensel Sembol, Algılama, Iletişim //
Keywords: Universal Symbol, Perception, Communication
Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Resim-İş Eğitimi Bölümü //
Ondokuz Mayıs University, Faculty of Education, Department of Division of Art
Education
Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Resim-İş Eğitimi Bölümü,
Yüksek Lisans Öğrencisi //
Ondokuz Mayıs University, Faculty of Education, Department of Division of Art
Education, Master Degree Student
ihturker@yahoo.com
isinsuayaz@hotmail.com
ÖZET ABSTRACT
Doç.Dr.İbrahim Halil TÜRKER
Işınsu AYAZ
08-11 Nisan April 2015
272
Yaşadığımız yüzyılda teknolojinin hızla gelişmesi yaşam
koşullarını da etkilemiştir. Değişen yaşam koşullarına
ve bu değişeme ayak uyduran hızlı hayat temposuna ye-
tişmeyi sağlamak için yazı iletişiminden çok görsel ile-
tişim tercih edilmeye başlamıştır. Gerek güzel sanatlar
öğrencilerinin ve gerekse gösterge sistemini oluşturan
kişilerin kullanması gereken simgelerin anlamlarına
hakim olması bireyler arasındaki etkileşimde yanlış
anlamalara sebep olmaması açısından oldukça önemli
olduğu düşünülmektedir.
2. Araştırmanın Amacı
Bu araştırmada, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim
Fakültesi Resim-İş Öğretmenliği grafik anasanat öğren-
cilerinin evrensel sembollerle ilgili bilmişlik düzeyleri
anket uygulaması ile ölçülmeye çalışılmıştır.
3. Araştırmanın Yöntemi
Bu çalışmada, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim
Fakültesi Resim-İş Öğretmenliği’nde öğrenim gören
156 grafik anasanat öğrencilerinin evrensel sembollerle
ilgili bilmişlik düzeyleri 40 adet çoktan seçmeli sembol
sorularıyla ölçülmüştür. Verilen yanıtların frekans ve
yüzdelik biçiminde sonuçları alınmış ve yorumlanmıştır.
4. Araştırmanın Evren ve Örneklemi
Araştırmanın evreni, Ondokuz Mayıs Üniversitesi
Eğitim Fakültesi Resim-İş Öğretmenliği grafik anasa-
nat öğrencileri; örneklemi ise 2., 3. ve 4. sınıf grafik
anasanat grubunda öğrenim gören 156 öğrencidir.
Araştırmanın örneklemini Tablo 1. de görmek mümkün-
1. Giriş
Türkçe’de simge, İngilizce’de symbol, Fransızca’da
symbole olarak kullanılan sembol terimi Türk Dil Kuru-
mu’nun Eğitim ve Güzel Sanatlar Terimleri Sözlüğü’nde-
ki anlamına göre; soyut bir kavramı, örneğin bir ülküyü,
amacı ya da düşünceyi gösteren ve anlamı herkesçe
bilinen biçim, harf, bitki vb. im. Ruh çözümlemesinde
bilinçsiz bir düşünceyi, duygu ya da isteği belirten her-
hangi bir im, resim olarak kullanılmıştır. (Özder, 2008)
Tevfik Fikret Uçar’ın Görsel İletişim ve Grafik Tasarım
kitabında sembol sözcüğü; bir kavramı temsil eden
somut bir şekil, bir nesne, bir işaret, bir söz ya da
bir hareket tanımıyla açıklanır. Sembol sözcüğünün
kökü Yunanca’dır; bir şeyin bir başka şeyle karşılaş-
tırılması eylemini belirleyen
(sumbalein)
yükleminden dönüştürülerek türetilmiştir. Dolayısıyla
sembol belirli bir nesnel olay ya da olgunun, düşünsel
kaynaklı bir kavram veya kendi kavramının açılımları ve
çağrışımlarıyla karşılaştırılmasından doğar. Semboller
“evrenselleşmiş sessiz bir dildir”. (Uçar, 2004)
İnsanların bilgiyi çözümleyebilmelerine ait ilk örnekler
bundan 100.000 yıl öncesine dayanmaktadır. Beslenme
amaçlı avcılıkla yaşamını sürdüren insanlar yaban hay-
vanlarının ayak izlerini okuma yeteneğine sahip olduğu
varsayılmaktadır. Daha sonraki dönemlerde sadeleş-
tirilmiş insan ve hayvan figür çizimleri yaklaşık 17.000
yıl öncesine tarihlenen Fransa, Lascaux’daki mağara
resimlerinde ve MÖ yaklaşık 4.500 yılına ait Norveç
Alta’daki oymalarda sembollerle iletişimin temellerinin
atıldığı düşünülmüştür. (Lunde, 2010)
Çivi yazısı ile gelişimine devam eden semboller; hiye-
roglifler ve alfabelerin gelişimi ile duyguları, düşüncele-
ri ve olayları anlatmaya devam etmiştir.
İnsan nüfusu arttıkça farklı düşüncelere ve inançlara
sahip topluluklar oluşmaya başlamıştır. Bu topluluklar
arasında oluşan düşünce çatışmaları ile meydana gelen
savaşlar, grupların kendi aralarında iletişim gizliliğini
ortaya çıkartarak sadece o topluluğun anlayabileceği
semboller oluşturmuştur. İnsanların birbiri ile etkile-
şimi sayesinde sembollerin bir kısmı evrensel olarak
karşımıza çıkmaktadır. Artık semboller anlatımları
bakımından daha derin anlamlar içermeye başlamıştır.
ic department students’ knowledge levels regarding
universal symbols had tried to be measured through
implementation of a survey.
As heading from the assumption that the graphic
department students are insufficient in having full
knowledge of the meanings of universal symbols, it
had been reached to 156 graphic department students
through 40 multiple choice symbol questions, and it had
been determined by the data obtained from the survey
that the assumption was supported.