The series of the humanitarian

- 20 - 

4.

 

Qoy tanısın  dünya  səni.  Bakı,  “Yazıçı”  nəşriyyatı,  1984 

5.

 

Mədinə  Gülgün.  Seçilmiş  əsərləri.  Bakı,  “Şərq-Qərb”  nəşriyyatı,  2004 

6.

 

Bəxtiyar  Vahabzadə.  Seçilmiş  əsərləri.  2 cilddə,  I cild.  Bakı,  “Öndər  Nəşriyyat”,  2004 

7.

 

Nəriman  Həsənzadə.  Taleyimin  töhfəsi.  Bakı,  “Gənclik”  nəşriyyatı,  1993 

8.

 

Sabir  Rüstəmxanlı.  Seçilmiş  əsərləri.  Bakı,  “Şərq-Qərb”  nəşriyyatı,  2004 

9.

 

Nəbi Xəzri.  Seçilmiş  əsərləri.  2 cilddə,  I cild.  Bakı,  “Lider  Nəşriyyat”,  2004 

   10. Məmməd  Araz.  Seçilmiş  əsərləri.  2 cilddə,  II cild.  Bakı,  “Lider 

Nəşriyyat”,  2004 

11. Zəlimxan  Yaqub.  Seçilmiş  əsərləri.  2 cilddə,  II cild.  Bakı,  “Şərq- 

      Qərb” nəşriyyatı,  2006 

12. Nüsrət  Kəsəmənli.  Bakı,  “Şərq-Qərb”  nəşriyyatı,  2004 

 

ABSTRACT 

 

Theme of “the Araz”  in Azerbaijan  poetry 

The  article  analyses  the  poems  dedicated  to  the  Araz  River  in  Azerbaijan  poetry  of  the  20

th

 

century.  The  same  poems  give  both  the  description  of  the  Araz  River  as  a  geographical  place,  object 

and deal  with  the  role  of this  river  as a borderline  between  Northern  and Southern  Azerbaijan.   

As  it  is  known,  after  the  treaty  of  Gulustan  signed  between  Iran  and  Russia  in  1813  and  the 

treaty  of  Turkmenchay  signed  between  the  same  countries  in  1828  the  Araz  River  began  to  play  a 

border  role  between  Iran  and  Azerbaijan,  and  this  is  the  main  cause  for  the  poems  dedicated  to  the 

Araz  River  to  be  written  on  sadness,  longing  and  parting  notes.  The  theme  of  the  Araz  River  took  a 

great  place  either  in  the  works  of  the  poets  of  the  20

th

  century,  such  as  Samad  Vurgun,  Suleyman 

Rustam,  Rasul  Rza,  or  in  the  works  of  the  poets,  such  as  Ali  Tuda,  Mirvarid  Dilbazi,  Madina 

Gulgun,  Balash  Azaroghlu,  Bakhtiyar  Vahabzadeh,  Nabi  Khazri,  Mammad  Araz,  Khalil  Rza, 

Nariman  Hasanzadeh,  Zalimkhan  Yagub  and  others,  and  consequently  this  article  looks  into  the 

poems  about the  Araz  River  written  by those  poets. 

It  is  of  great  interest  that  the  poems  about  the  Araz  River  written  by  the  poets  of  Azerbaijan 

were  in  the  focus  of  analysis  and  argument  not  only  in  the  reign  of  Soviet  Empire  which  lasted 

nearly  for  70  years,  but  also  in  the  period  since  Azerbaijan  gained  her  independence  in  1991. 

Though  the  poems  were  mostly  written  on  languor,  parting  and  longing  during  the  reign  of  Soviet 

empire,  the  poems  written  in  the  period  of  independence  of  Azerbaijan  attract  one’s  attention 

mostly  to  the  bridge  building  on  the  Araz  River,  meeting  of  brothers,  joining,  unity,  joy.  On  the 

whole,  this  article  is  of  interest  as  a  source  related  to  the  analysis  of  the  poems  dedicated  to  the  Araz 

River  in  the  poetry of  Azerbaijan  in  the  20

th

 century.    

 

 

 

NDU-nun  Elmi  Şurasının  23  yanvar  2015-ci  il  tarixli  qərarı  ilə  çapa  tövsiyə 

olunmuşdur  (protokol  №  05) 

         Məqaləni  çapa təqdim  etdi:  Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent  İ.Cəfərov 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

- 21 - 

НАХЧЫВАН  ДЮВЛЯТ   УНИВЕРСИТ ЕТ И.  ЕЛМИ  ЯСЯРЛЯР,  2015,  № 1 (66) 

 

ÍÀÊÙÆÙÛÂÀÍ  ÑÒÀÒÅ  ÓÍÛÂÅÐÑÛÒÉ.  СЖЫЕНТЫФЫЖ  WО РКС,  2015,  № 1 (66) 

 

 

НАХЧЫВАНСКИЙ  ГОСУДАРСТ ВЕННЫЙ  УНИВЕРСИТ ЕТ .  НАУЧНЫЕ  ТРУДЫ,  2015,  № 1 (66) 

                                 

 

    HİKMƏT MEHDİYEV 

                                                                   Naxçıvan Dövlət Universiteti 

UOT:82                                                           

SƏMƏD VURĞUNUN “VAQİF”  MƏNZUM DRAMINDA EZOP  DİLİNDƏN 

İSTİFADƏNİN ÖZƏLLİKLƏRİ 

 

Açar  sözlər:  Azərbaycan  sovet  poeziyası,  Səməd  Vurğun,  Vaqif,  Ezop  dili,  milli  azadlıq 

mübarizəsi. 

 

Key  words:  Azerbaijan  Soviet  poetical,  Samad Vurgun, Vaqif, Esopian language, national 

struggle. 

 

Ключевые  слова:  Азербайджанская  советская  поезия,  Самеда  Вургун,  Вагиф 

,эзоповского языка  

 

       

 Sovet  dövrü  Azərbaycan  poeziyasının  ən  böyük  nümayəndələrindən  biri  olan  Səməd 

Vurğun  (1906-1956)  əsasən  şeirləri  və  poemaları  ilə  tanınsa  da,  mənzum  dram  janrında  da  qələmini 

sınamış  və  Azərbaycan  ədəbiyyatında  bu  janrın  klassik  örnəklərindən  sayılan  “Vaqif”  dramını 

1937-ci  ildə  yazıb  başa  çatdırmışdır.  Doğrudur,  onun  daha  üç  mənzum  dramı  –  “Xanlar”  (1939), 

“Fərhad  və  Şirin”  (1941),  “İnsan”  (1945)  dramları  da  məlumdur.  Ancaq  bu  mənzum  dramlar  ideya-

bədii  siqlətinə,  eləcə  də  poetik  səviyyəsinə  və  sənətkarlıq  xüsusiyyətlərinə  görə  Səməd  Vurğunun 

bu sahədəki  ilk  qələm  təcrübəsi  olan  “Vaqif”dən  xeyli  geri  qalır. 

İstər  ümumilikdə  Səməd  Vurğunun  yaradıcılığı,  istərsə  də  onun  dramaturgiyası  barədə 

Azərbaycan  sovet  ədəbiyyatşünaslığında  kifayət  qədər  tədqiqatlar  aparılmış,  araşdırmalar 

gerçəkləşdirilmişdir.  Ancaq  təbii  ki,  bütün  bu  tədqiqatlar  sovet  elmi  metodologiyası  əsasında 

aparılmış  və  şairin  əsərləri  hazır  qəliblərin  imkan  verdiyi  çərçivələrdə  qiymətləndirilmişdir.  Elə  bu 

səbəbdən  “Vaqif”  dramı  da  yadelli  işğalçılara  və  hakim  siniflərə  qarşı  mübarizəni  təsvir  edən,  geniş 

xalq  kütlələrinin  acınacaqlı,  dözülməz  həyatından  bəhs  edən,  istismarçıları  qamçılayan  bir  əsər  kimi 

qələmə  verilərək  bu  yöndə  də  elmi  təhlil  süzgəcindən  keçirilmişdir.  Əlbəttə,  sovet  dövründə  qələmə 

alınmış  bir  çox  əsərlər  kimi  “Vaqif”  dramı  da  milli  müstəqillik  dövrünün  yeni  təfəkkür  işığında 

nəzərdən  keçirilməli,  müasir  cəmiyyətimiz  üçün  ondakı  qiymətli  cəhətlər  üzə  çıxarılmalı  və  elmi 

təhlilini  tapmalıdır.  Xüsusən,  bədii  cəhətdən  çox  yüksək  səviyyədə  duran  ədəbi  əsərlər  yalnız  zahiri 

qabıq  rolunu  oynayan  ideologiyasına  görə  tarixin  zibilliyinə  atıla  bilməz.  Səməd  Vurğunun  “Vaqif” 

mənzum  dramı  da  məhz  belə  əsərlər  sırasında  nəzərdən  keçirilməyə  layiqdir.  Xüsusilə,  bu  dramın 

şeiriyyətində  özünü  güclü  şəkildə  büruzə  verən  və  indiyə  qədər  tədqiqatdan  kənarda  qalmış  ezop 

dili  probleminin  müəyyən  cəhətlərinin  çözülməsinə  böyük  ehtiyac  duyulur.  Onu  da  nəzərə  alsaq  ki, 

Sovet  dövrünün  bir  çox  sənətkarları  onları  narahat  edən  milli-mənəvi,  sosial-psixoloji  problemləri 

məhz  ezop  dilinin  köməyi  ilə  ifadə  etmişlər,  onda  Səməd  Vurğunun  bu  əsərinin  həmin  yöndən  təhlil 

edilməsinin  nə qədər böyük  əhəmiyyət  daşıdığı  aydın  olar. 

Sovet  dövrü  sənətkarlarının  ezop  dilinə  müraciətinin  səbəblərini  o  dövrün  böyük  filosof-şairi 

Rəsul  Rza  öz  poeziyasında  çox  maraqlı  şəkildə  təqdim  etməyə  müvəffəq  olmuşdur.  Rəsul  Rza 

keçən  əsrin  60-cı  illərində,  sovet  dövlətinin  dəmir  ideoloji  məngənəsinin  bir  qədər  yumşaldığı 

dövrdə  sənətin  missiyasını  daha  dərindən  anlayaraq  onun,  dilindən,  dinindən,  sosial  statusundan 

asılı  olmadan,  insana,  insanın  kamilliyinə  və  xoşbəxtliyinə,  haqqa  və  ictimai  ədalətə  xidmət  etməli 

olduğu  fikirini  irəli  sürərək,  bütün  istedadını,  erudisiya  və  intellektini,  məslək  və  əqidəsini  həmin 

yöndə  istifadə  etməyə  başlayır.  İstər  Rəsul  Rza,  istərsə  də  bu  dövrün  başqa  böyük  sənətkarları  yaxşı 

bilirdilər  ki,  kommunist  ideologiyası  ilə,  milli  müstəqillik  və  humanizm  ideyaları  uğrunda 

mübarizənin  elə  üsullarını  tapmaq  lazımdır  ki,  ayıq-sayıq  sovet  senzurası  şübhələnməsin  və  öz 

qüdrətli  qayçısını  işə  salmasın.  Bu  vasitələr  arasında  ən  etibarlısı,  tarix  boyu  yüzuilliklərin 

sınağından  çıxmış  ezop  dili  idi  və  sovet  dövrünün  sənətkarları  bu  dilə  tez-tez  müraciət  etməyə, 

---