The series of the humanitarian
Yüklə 3,77 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ABSTRACT
- РЕЗЮMЕ Хикмет Мехдиев
- 24 - Mən orda olmasam, qan çıxar dizə, Quşlar da ağlayar ellərimizə. Xan məndən utanır, çəkinir bir az, Mən getsəm, qırğının hesabı olmaz. O bəzən hirslənib quduran zaman, Mənəm zəncirini dartıb saxlayan. (3, 19.)
Vaqifin istər bu, istərsə də başqa replikalarında dövrü ilə müxalifətdə olan sənətkarın avtobioqrafik cizgilərini sezmək mümkündür. Bu da təsadüfi deyildir. Böyük Füzulinin istedadlı xələfi kimi Səməd Vurğun da əyri dolanan dövranla barışa bilmir; Füzulinin özü haqqında dediyi “dövranın istəmədiyi ərbabi-istedad” (istedad sahibi) epitetini bu mənada ona da şamil etmək olur:
Ey Füzuli, müttəsil dövran müxalifdir mana, Qaliba, ərbabi-istedadı dövran istəməz. (4, 150.)
Səməd Vurğunun qəhrəmanı Vaqifi və onun prototipi olan şairin özünü də dövran istəmir, özünə qorxulu bir rəqib kimi görür, ona müxalifətdə dayanır. Vaqifin dilindən verilmiş bu sözlərdə həmin həqiqət bütün sərtliyi ilə səslənir və XX əsrin 30-cu illərinin dəhşətli sosial-siyasi mənzərəsini kifayət qədər reallıqla əks etdirir:
Bu xan bir ilanmış, saray yuvası, Zəhrimar qoxuyur onun havası. (3, 30.)
Məlumdur ki, Səməd Vurğun təbiətin qoynunda olmağı, Azərbaycanı gəzməyi, ovçuluğu çox sevərmiş. Bu xüsusiyyətləri o, eynilə öz qəhrəmanı Vaqifin xarakterinə köçürür. Yenə Vidadi ilə dialoqda bunun poetik ifadəsini görürük:
Gündüzlər oxşayır məni saraylar, Gecələr sirdaşım ulduzlar, aylar... Hər gülün rəngində bir canlı sənət, Nə qədər təmizdir, safdır təbiət. Mənim də oylağım dağdır, dərədir, Könlüm gözəlliyə bir pəncərədir. (3, 17.)
Saray məclisi səhnəsində Yekaterina haqqında gedən söhbət və ona göstərilən münasibət də öz mahiyyətində ezop dlinin imkanlarını gizlətməmiş deyildir. Belə ki, Vaqifin Rusiya hökmdarı Yekaterinanı zülmkar adlandıraraq, ona dərin nifrətini ifadə etməsi, əslində kommunist Rusiyası tərəfindən işğal edilmiş Azərbaycan şairinin də yadellilərin bu müstəmləkəçilik siyasətinə qarşı etiraz səsinin, yadelli hökmdara nifrətinin, milli azadlığa inamının poetik ifadəsi sayıla bilər:
Onu da boğacaq gedən üsyanlar, Azadlıq uğrunda tökülən qanlar. (3, 43.)
Səməd Vurğunun “azadlıq uğrunda tökülən qanlarının” sorağı idi ki, Azərbaycan cəmiyyətini yarım əsrdən sonra 20 Yanvara, Qarabağ müharibəsinə gətirib çıxardı; ancaq bu qanlar nahaq tökülmədi, bu qədər şirin olan və uğrunda bu qədər canlar fəda edilən azadlığın özü də əldə edildi. Bütün bunlara görə, Səməd Vurğunun “Vaqif” mənzum dramına təkcə Azərbaycanın konkret bir tarixi kəsiyinin konkret bir bölgədə təsvirini verən əsər kimi baxmaq qətiyyən düzgün deyildir. Ümumiyyətlə, bunu demək artıqdır ki, sənətkar, şair tarix yazmır, olub-keçən hadisələri - 25 - poetik dillə təqdim etməyi qarşısına məqsəd qoymur. Bunu hələ eramızdan dörd əsr əvvəl qədim yunan filosofu Aristotel anlamışdı və cəmiyyət həyatının təsvirində şairlə tarixçinin yaradıcılıqları arasına mahiyyət fərqləri qoyaraq yazmışdı: “Deyilənlərdən o da aydın olur ki, şairin vəzifəsi həqiqətən olub-keçənlərdən deyil, ola bilən şeylərdən, daha doğrusu, ehtimala və ya zərurətə görə ola bilən hadisələrdən bəhs eləməkdir. Məhz tarixçini və şairi (bir-birindən) fərqləndirən o deyil ki, biri vəznlərdən istifadə edir, o biri isə etmir; Herodotun əsərlərini nəzmə çəkmək olardı, bununla belə, onlar vəznlə də, vəznsiz də yenə tarix əsəri olaraq qalardılar; onları fərqləndirən budur ki, birincisi həqiqətən olub-keçənlərdən, ikincisi isə mümkün ola bilən hadisələrdən bəhs edir. Buna görə də poeziya tarixdən daha fəlsəfi və daha ciddidir: poeziya daha çox ümumidən, tarix xüsusidən bəhs edir.” (5, 63.) Məhz bu baxımdan yanaşdıqda “Vaqif” mənzum dramı keçmişə deyil, gələcəyə yönəlmiş bir əsərdir və Azərbaycan xalqının bir neçə nəslinin vətənpərvərlik tərbiyəsində onun da öz rolunu oynaması heç də təsadüfi sayılmamalıdır.
1. Rza R. Seçilmiş əsərləri. 5 cilddə. C. 2. “Öndər Nəşriyyat”: Bakı, 2005. 2.
2005. 3.
Vurğun S. Vaqif. – Azərbaycan dramaturgiyası antologiyası. “Şərq-Qərb”: Bakı, 2007. 4.
Füzuli. Əsərləri. 6 cilddə. C. 1. “Şərq-Qərb”: Bakı, 2005. 5.
Aristotel. Poetika. Azərnəşr: Bakı, 1974.
Hikmat Mehdiev
After the Bolshevik conquest one of the ways of struggling for national liberation in the Azerbaijan literature for national liberation in the Azerbaijan literature was to use their national independence ideals by the patriotic masters of word in the Esopian language and make the censorship confused. And from this point of view the poetical drama “Vagif “ by the great Azerbaijan poet Samad Vurgun is not an exception, either. In a number of dialogues and monologues in the drama the thoughts by the patriotic poet about the freedom of this people sound in symbols in the languages of his images. РЕЗЮMЕ Хикмет Мехдиев Использование эзоповского языка в драме Самеда Вургуна « Вагиф» После падения большевизма одним из методов борббы патриотических мастеров слов за национальную свободу, было использование эзоповского языка с целю введение в заблуждение цензуру для передачи своих независимых и сводолюбивых идей. Сэтой точки зрения драма великого азербайджанского поэта Самеда Вургуна « Вагиф» не является исключением. Во многих диалогах и монологах произведения при помоши символов, устами своих героев, автор выражасет мысли, служащие борьбе на пути независимости своего народа.
NDU-nun Elmi Şurasının 23 yanvar 2015-ci il tarixli qərarı ilə çapa tövsiyə olunmuşdur (protokol № 05) Məqaləni çapa təqdim etdi: Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent İ.Cəfərov
Yüklə 3,77 Mb. Dostları ilə paylaş:
|