The world bank
Yüklə 1 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1.2.2 Monetar sahə
müəssisələrin özəlləşdirilməsi sürətlə getmiş və təxminən, 1,500 orta və iri müəssisə özəlləşdirilmişdir.
Hökumət neft sektorunda irimiqyaslı birbaşa xarici investisiyanın yatırılmasına icazə versə də ARDNŞ hələ də özəlləşdirilməmişdir. Bu sahədə əsas müəssisə 1994-cü ilin dekabr ayında yaradılan və 10 iri beynəlxalq şirkətlə (BP, TPAO, ITOCHU, Statoil, Lukoil, Delta Hess, Pennzoil, Exxon and Unocal) ARDNŞ-in konsorsiumu olan Azərbaycan Beynəlxalq Əməliyyat Şirkətidir (ABƏŞ). 2002-ci ilin mart ayında enerji sektorunda islahat siyasəti qəbul edilmiş və görüləcək tədbirlər paketinə “Azərenerji” və “Azəriqaz” kimi əsas enerji müəssisələrinin yenidən strukturlaşması daxil edilmişdir. Bundan başqa, 2001-ci ilin noyabr ayında Bakı elektrik paylanma şəbəkəsi (BAGES) Türkiyə şirkəti olan “Barmek”ə 25 illik konsessiya əsasında verilmişdir. 2002-ci ilin iyul ayında Özəlləşdirmə Departamenti “Bakı Elektroştamp” və “Bakı Rezin Məhsulları” səhmdar cəmiyyətlərinin səhmlərinin alındığını bəyan etdi. Bank sektoruna gəldikdə, bu sahədə özəlləşdirmə ilə əlaqədar yalnız bəzi işlər sona çatdırılmışdır. Ən iri banklardan olan Azərbaycan Beynəlxalq Bankının 1998-ci ildən özəlləşdirilməsi planlaşdırılsa da hökumət bu vaxta kimi yalnız azlıq payını AYİB-na satmışdır.
2004-cü ildə əlverişli yerli və xarici iqtisadi mühit ölkə iqtisadiyyatına əhəmiyyətli təsir etmiş və son illərdə Azərbaycanın yüksək iqtisadi artım tempini qorumasına köməklik göstərmişdir. Faktiki ümumdaxili məhsulun (GDP) artım tempi bu il 10.2 faiz olmuşdur. Neftin rekord yüksək qiymətləri və bununla əlaqəli böyük fiskal siyasət 2004-cü ildə yüksək iqtisadi artımı təmin edən əsas amillərdən idi. Nəzərə alaq ki, qeyri-neft sektorunun artım tempi cəmi ÜDM-a nisbətən daha yüksək olmaqla 13.4 faiz səviyyəsini göstərmişdir.
2004-cü ildə ÜDM 41,872.5 milyard AZM (USD 8.5 milyard) olmuşdur. Adambaşına düşən ÜDM 2003-cü illə müqayisədə 9.2 faiz artmışdır. ÜDM əmtəə istehsalı sektorunda 10.8, xidmət sektorunda isə 8.9 artmışdır.
Cəmi tələbin bütün komponentlərində əhəmiyyətli artım yüksək iqtisadi artım tempinin saxlanılmasında mühüm rol oynamışdır. Təsərrüfatların nominal gəlirlərindəki 20.7 faiz artım nominal xərclərin 24.4 faiz artmasına səbəb olmuşdur. Təsərrüfat xərclərindəki kəskin artım, öz növbəsində, cəmi tələbin istehlak tələbi komponentində əvvəlki illərə nisbətən böyük artıma səbəb oldu. Digər tərəfdən, istehlak tələbindəki nominal artımın həm istehlak qiymətləri, həm də əmtəə təklifinin artımına müsbət təsiri olmuşdur.
Dövlət xərclərindəki artım da 2004-cü ildə cəmi tələbin artımında əsas amillərdən biri kimi çıxış etmişdir. Bu il dövlət büdcəsi xərcləri 21.6 faiz artmışdır. Dövlət xərclərindəki artım sosial sektorda iqtisadi artımın sürətləndirilməsində və sosial rifahın yaxşılaşdırımasında köməklik göstərmişdir.
Müxtəlif mənbələrdən maliyyələşən investisiya xərcləri 2004-cü ildə 36.1 faiz artmışdır. Əvvəlki illərdə olduğu kimi, investisiyalar, əsas etibarilə, tikinti işlərinin maliyyələşdirilməsi və iri həcmli layihələrin reallaşdırılması istiqamətində yönəlməklə, başlıca olaraq idxal hesabına örtülən investisiya yönümlü əmtəələrə olan tələbi əks etdirmişdir. Yenə də 73.7 faizini xarici investisiya təşkil edən cəmi investisiyalar iqtisadi inkişafa əhəmiyyətli dəstək verməkdə davam edir. Beləliklə, neft və qeyri-neft sektorunda irihəcmli layihələrin icrası ilə əlaqəli investisiyalar müəyyən tikinti xidmətlərinə dəstək verməklə, 2004-cü ildə tikinti sektorundakı kəskin artım üçün əsas amilə çevrilmişdir. 9
2004-cü ildə dövlətin fasiləsiz olaraq özəl biznesin inkişafına verdiyi dəstək biznes mühitinin yaxşılaşmasına və qeyri-neft sektorunun potensial imkanlarından effektli istifadəyə köməklik göstərmişdir. 2004-cü ildə özəl sektor cəmi ÜDM-un 73.5 faizinə bərabər olmuşdur.
Özəl sektorun investisiya baxımından payı 2004-cü ildə artmaqda davam etmişdir. Hesabat ilində qeyri-dövlət sektoruna edilmiş investisiyalar 39.9 faiz artdığı halda, dövlət sektoruna investisiyalar cəmi 6.6 faiz artmışdır.
Sənaye və tikinti sektorunda bir neçə il müşahidə edilən artım bu gün də davam etməkdədir. Son vaxtlar artım baxımından ən sürətlə inkişaf edən tikinti sektorunun ÜDM-da payı son iki ildə 8.7 faizdən 13 faizə qalxmışdır.
Demək olar ki, bütün sektorlar sənaye istehsalına öz dəstəyini vermişdir. Kənd təsərrüfatı sektorunda artım 2004-cü ildə 4.6 faiz olmuşdur. Artım meyvə, tərəvəz, yemiş və balqabaq istisna olmaqla, kənd təsərrüfatının demək olar ki, bütün sektorlarına öz təsirini göstərmişdir. Kənd təsərrüfatında artım məhsul yığımında 3.6 faiz, heyvandarlıqda isə 6 faiz olmuşdur.
ÜDM-un artımında mühüm komponent olan nəqliyyat sektorunda dövriyyə artmaqda davam etmiş, yük daşımaları 6.9 faiz, sərnişin daşımaları isə 3.6 faiz artmışdır. Yük daşımalarının artımına dəmiryolu daşımalarında 3.1, avtomobil daşımalarında isə 10.4 artım daxil olduğu halda, sərnişin daşımalarına avtomobil nəqliyyatında 3.1, metro nəqliyyatında 7.8, hava nəqliyyatında isə 26.1 faiz artım daxil olmuşdur.
2004-cü ildə istehlak məhsullarına olan tələbdə əhəmiyyətli artım istehlak bazarında kəskin artıma səbəb olmuşdur. Hesabat ilində pərakəndə əmtəə dövriyyəsinin faktiki həcmi 2003-cü ilin müvafiq rəqəmləri ilə müqayisədə 13, ödənişli xidmətlər isə 16.4 faiz artmışdır.
AMB 2004-cü ildə sürətli iqtisadi artımı dəstəkləmək, makroiqtisadi sabitliyin əsas amili kimi inflyasiyanı nəzarətdə saxlamaq, qeyri-neft sektorunun rəqabət qabiliyyətini təmin etmək, iqtisadiyyatın yenidən monetarlaşmasını sürətləndirmək və faktiki nağd pula olan tələbatı təmin etmək məqsədini daşıyan monetar siyasəti icra etmişdir.
Qısamüddətli depozitlər üçün ehtiyat tələbləri 10 faiz, uzunmüddətli depozitlər üçün 0 faiz olmuşdur. AMB 2004-cü ildə ölkədə fəaliyyət göstərən banklara AZIPS banklararası ödəniş sistemi çərçivəsində manatla tələb olunan ehtiyatlardan gündəlik klirinq əməliyyatları üçün istifadə etmələrinə icazə verilməsi qərarına gəldi.
AMB 2004-cü ildə qısamüddətli notlar buraxmağa başladı, Lombard və overnayt kreditləri verməkdə davam etdi və bir sıraq svop əməliyyatlarını həyata keçirdi. AMB qısamüddətli notları bank sektorundakı artıq likvidliyi sterilizə etmək üçün əvvəlki tədbirlərin nəticəsi olaraq dövriyyədəki artıq nağd pulu azaltmaq məqsədilə buraxmaq qərarına gəlmişdi. Qısamüddətli notlar ilk dəfə 14 sentyabr 2004-cü ildə emissiya edilmişdir. 2004-cü ildə qısamüddətli notların cəmi 11 hərracı keçirilmişdir.
2004-cü ildə istehlak malları və xidmətlərinin qiymətləri 6.7 faiz artmışdır. İstehlak qiymətlərində 10 faiz artım ərzaq məhsulları, içkilər və tütün, 1.5 faiz qeyri-ərzaq məhsulları və 0.3 faiz xidmətlərdə olmuşdur. 10
Yüklə 1 Mb. Dostları ilə paylaş:
|