Til bilimi hám onıń tarawları Til bilimi ilimiy ádebiyatlarda lingvistika 1 dep te aytıladı. Til bilimi —

etnografiya, arxeologiya
menen 
tı
ǵ
ız baylanıslı boladı. Házirgi til usı qálpine kelgenshe o
ǵ
ada uzaq rawajlanıw 
dáwirlerin basınan keshirgen. Házirgi kópshilik tillik qubılıslar menen birlikler 
o
ǵ
ada erte zamanlardan berli tilde ómir súrip kiyatır
ǵ
an bolıwı sózsiz. Bul ja
ǵ
day 
xalıqlardıń áyyemgi dáwirlerdegi tariyxın túrli qazılma materiallar menen 
tastıyıqlay otırıp izertleytu
ǵ
ın arxeologiya ilimi menen, xalıqlardıń turmısı menen 
úrip-ádetin, dástúrlerin izertleytu
ǵ
ın etnografiya ilimi menen til biliminiń baylanıslı 
ekenin ańlatadı. Tildiń dialektlik qatlamın anıqlawda etnografiyalıq ma
ǵ
lıwmatlar 
o
ǵ
ada áhmiyetli xızmet atqaradı. Dialektlik sózlikler dúziwde hám sol tiykarda tildiń 
dialektlik-ariallıq qatnasın jaratıwda etnografiya til bilimine járdem beredi. Ayrıqsha 
til biliminiń úlken bir tarawı bol
ǵ
an til tariyxına qatnaslı máselelerdi izertlewde 
arxeologiya hám etnografiyanıń ma
ǵ
lıwmatları o
ǵ
ada áhmiyetli. Sonday-aq, til 
biliminiń ta
ǵ
ı da bir tarawı etnolingvistika bolıp, ol ilim xalıqtıń tilin sol tildi alıp 
júriwshi, onı qollanıwshı xalıqtıń mádeniyatı hám kórkem óneri menen tı
ǵ
ız 
baylanısta izertleydi. 
Til bilimi basqa ilimler sıyaqlı 
filosofiyalıq
ilimler menen, sonıń ishinde ayrıqsha 
dialektika hám logika ilimleri menen tı
ǵ
ız baylanıslı boladı. Filosofiya ilimi eń aldı 
menen hár bir jeke ilimdi izertlew usılları menen támiyinlewshi, metodologiyalıq 
jaqtan ba
ǵ
darlawshı retinde xızmet etedi. Basqa ilimler sıyaqlı til bilimi filosofiyanı 
metodologiyalıq jaqtan basshılıqqa aladı. Sonıń menen birge filosofiyanıń da, til 
biliminiń de kóplegen ortaq izertleytu
ǵ
ın máseleleri bar.
Tábiyat hám jámiyet qubılısların dialektikalıq materializm tiykarında túsinetu
ǵ
ın 
bolsaq, onda barlıq qubılıslardı, sonıń ishinde tillik qubılıslardı da ózgeriste, 
hárekette, rawajlanıwda dep esaplawımız kerek hám olar óz ara mudamı baylanısta 
boladı dep sanawımız zárúr. Sonda 
ǵ
ana til biliminiń ilimiy juwmaqları menen 
anıqlamaları durıs hám tıyanaqlı boladı.
Dialektikalıq kategoriyalar bol
ǵ
an sebep hám nátiyje, múmkinlik hám 
haqıyqatlıq, ulıwmalıq hám jekkelik jáne olardıń óz ara qarım-qatnası máselelerin 
materialistlik kózqarastan túsiniw til biliminiń hám onıń tarawlarınıń baslı 
mashqalaların ilimiy tiykarda durıs túsiniwdi támiyin etedi.
Adam oylawınıń til arqalı júzege shı
ǵ
ıp, bekkemleniwi, insannıń ózin qorsha
ǵ
an 
ortalıqtı tanıp biliwi hám payda bol
ǵ
an túsiniklerdi sóz túrinde tilde sáwlelendiriwi 
hám t.b. usa
ǵ
an máseleler filosofiyalıq jaqtan ilimiy tiykarda dálillense 
ǵ
ana til 
bilimi durıs jol menen rawajlana aladı.
Til biliminiń teoriyalıq tarawı bol
ǵ
an ulıwma til bilimi jáne filosofiya iliminiń 
tarawı bol
ǵ
an til filosofiyası izertleytu
ǵ
ın ulıwmalıq, ortaq mashqalalarına iye 
boladı. Máselen, sóz hám ol bildiretu
ǵ
ın zat ortasında
ǵ
ı baylanıs, til hám oylawdıń 

---

óz ara qarım-qatnası hám t.b. mashqalalar ulıwma til bilimine de, til filosofiyasına 
da teńdey tiyisli mashqalalar.
Sonday-aq filosofiya mazmun menen formanı dialektikalıq birlikte boladı dep 
esaplasa, til bilimi de bul ja
ǵ
daydı basshılıqqa aladı. Filosofiyalıq jaqtan belgili bir 
mazmunnıń jasawı ushın ol qanday da bir forma
ǵ
a iye bolıwı tiyis. Til biliminde de 
belgili bir forma so
ǵ
an sáykes qanday da bir mazmundı ańlatadı. Bunı eń aldı menen 
sózdiń seslik-akustikalıq kórinisi (forması) menen ol bildiretu
ǵ
ın mánisi (mazmun) 
ortasında
ǵ
ı qatnastan anıq kóriwge boladı.
Til bilimi