Tilshunoslik asoslari

kagityi (qog‘ozchi, 
y a 'n i qog'ozsoz)
te rm in i 
m isolida h am ko'rishim iz m um k in . B unda ham o 'z b e k tilid a
q o g ‘oz-hchi
— 
qog'ozchi
k o 'rin is h id a g i term in yasalishi a in a ld a
m avjud bo'lm ay, uning o 'rn id a
q o g 'o z+ so z
=
q o g ‘ozsoz
s h a k li 
m ayjuddir. O 'tm ishda 
qog'ozsoz
term in i o 'rn id a
q o g 'o z
s o 'z ig a
«asos biidirgan narsa-hodisa bilan bog'iiq kasbni q ilu vch i
shaxsni bildiradigan ot yasovchi» '-gar
affiksining q o ‘s h iiish id a n
y asalgan <
70*7
‘ozgar
termini q o ’lla n g a n .
K itobatchilik term inlarining y asalish ida y ana 
—shunos, -
navis,- gich (~g‘ich, -qich, -kich j,- ma, -gar, -dor,
-
furush
, 
-dosh,
-lik, - chilik
kab i affikslar faol ish tiro k etadi. Endi ikki o g 'iz -
chilik
affiksi xususida to 'x ta b o 'ts a k . B
11
affiks sh a x s oti 
yasovchi 
-c h i
va m avhum o t yasov chi 
-lik
affik sla rin in g
birikuvidan hosil bo'lgan 
(-ch i-h lik > -chilik).
U a s o sd a n
anglashilg an narsa-predm et ta y y o rla n a d ig a n sohani b ild ira d ig a n
term inlar yasaydi. M asalan, 
kitobatchilik.
M azk ur te rm in la r 
tarkibidagi 
-chi, -lik
affikslari m u sta q il affikslar sin g ari k o ’rin a d i. 
Lekin b u holatni 
muqovachilik, matbaachilik
te rm in la rid a g i 
holat b ilan tenglashtirib b o 'lm a y d i. 
M uqovachilik, m atbaachilik
term inlarida asosga 
-chi
affiksini q o 'sh ish orqali kasb e g a sin i 
bildiruvchi 
muqovachi, m atbaachi
term inlari yasalgan. S o 'n g ra

---

u la rg a
-lik
affiksining q o 's h iiish i bilan soha nom ini bildiruvchi 
term in lar yasalgan. C h u n k i 
muqovachi, m atbaachi
tenninlari 
m u sta q il term in o 'la ro q a m a ld a qo'llanadi.
Kitobatchilik
te n n in id a h olat bunday em as. B unda bevosita 
a s o sg a
(kitobat) -ch ilik
affiksining q o ’shiiishi natijasida soha 
n o m in i 
(kitobat+ chilik)
ang latu v ch i term in yasalgan. 
Kitobat
te rm in ig a
matbaachi m uqovachi
singari 
-ch i
affiksini qo'shish 
o rq a li 
kitobatchi
sh a k lid a term in yasalishi m avjud emas. 
T a ’k id la sh lozimki, 
qog'ozsozlik
termini 
-lik
affiksi orqali, 
q o g ‘ozchilik
esa, 
-ch ilik
affiksi bilan yasalgan term in lar sirasiga 
k ira d i. Buning sababi bor, albatla. C hunonchi, 
qog'ozsozlik
te rm in i 
qog'oz
so 'z ig a
-s o z
ham d a 
-lik
affikslarining qo'shiiishi 
n a tija sid a yasalgan, y a ’ni: 
q o g 'o z + soz + lik.
B unda 
qog'ozsoz
m u sta q il term in sifatida m u ay y a n m a’noni ifodalaydi va un g a -
lik
affiksining q o'sh ilu v i b ila n
qog'ozsozlik
yasalgan. Bu tipdagi 
s o 'z la rd a oxirgi 
-lik
affiksidan qolgan qism i ham m ustaqil 
le k s e m a sifatida q o 'lla n ish i mumkiii. 
Q og'ozchilik
term inida 
u n d a y emas, o 'zb ek tilid a
qog'ozchi
m ustaqil lek sem a sifatida 
q o 'lla n m ay d i. Shu sa b ab d a n ,