Xəyal cığırı – I cı̇ld
97
aid əsas əsərləri, habelə, dini-ilahi kitablarin hamisini – Bibliya-
ni (Tövrati, Zəburu, İncili və sair) və Qurani, çoxsayli dini ədə-
biyyatlari, fəlsəfi əsərləri mütamadi olaraq mütaliə etdiyinin,
dünyanin ən görkəmli filosoflarinin, dünyaca taninmiş yaradici
şair və nasirlərinin dünya ədəbiyyatinin inciləri sayilan nəzm və
nəsr əsərlərini, Azərbaycan və dünya ədəbiyyatini, tarixini, coğ-
rafiyasini, psixologiya, sosiologiya və sair elmlərə aid sanballi
əsərləri, demək olar ki, bütün humanitar və texniki elmləri zəruri
və dərin səviyyədə yaxşi mənimsədiyinin şahidi olursan. Onun
fərdi kitabxanasinda öz dövrünün ən dəyərli əsərləri – kitablari
olmuş, o, babalarindan genetik olaraq ötürülən fitri, irsi daxili
dünyasini öz zəhməti, istedadi ilə də daha da kamilləşdirmişdir.
Məhz bunun nəticəsidir ki, onun şeirlərində hər cür xirda hiss və
duyğulardan, yarimçiq, qərəzli prinsiplərdən, dağidici, bölücü
niyyət və məramlardan çox uzaq, ümumbəşəri dəyərlər sistemi
– bütöv insani, fövqəl-insani əxlaq kodeksi təşəkkül tapmişdir.
Tofiq Hüseynzadə şeirlərində, dəfələrlə, Göyçədən və Mis-
kin Abdalin nəslindən olduğunu böyük fəxarətlə qeyd edərək,
şeriyyət ilhamini, əsasən, aşiq ədəbiyyatinin zirvəsi sayilan, ulu
babasi Miskin Abdalin ruhani varislərindən olan Göyçəli Aşiq
Ələsgərin yaradiciliğindan aldiğini göstərir. Onun Aşiq Ələs-
gərə həsr etdiyi bir neçə böyük həcmli şeirləri də bunu sübüt
etməkdədir.
Tofiq Hüseynzadə 13.11.1993-cü il tarixdə yazdiği «İn-
cimə» adli şeirində yazir:
«Mən Tofiqəm, Miskin Abdal nəsliyəm,
Həqiqətin, ədalətin əsliyəm,
Nəğməkaram, ulu Göyçə səsliyəm,
Şübhə etməz buna heç kəs, incimə».
Tofiq Məhəmməd oğlu Hüseynzadə
98
Şair, «Mən səndən ilham aldim» adli şeirində (20.12.1968),
şeriyyət ilhamini həmyerlisi, Göyçəli Aşiq Ələsgərdən aldiğini,
birmənali olaraq təsdiq edir:
«Əlimə aldım qələm,
Hər xəyalım bir aləm.
Yüyürüb, yıxılanda,
Yıxılanda, qalxanda,
Ey Aşıq Ələsgərim,
Mən səndən ilham aldım».
1967-ci ilin iyul ayinda qələmə aldiği, Aşiq Ələsgərə həsr et-
diyi «Sənət ustasina» adli şeirində A.Ələsgərə müraciətlə deyir:
«Ey, mənim qəlbimin sirli dastanı,
Şairlik eşqinin böyük sultanı.
Doğuldun, zamanda yaratdın nələr,
Dil açdı önündə lal qərinələr.
Qələmsiz söz açdın neçə əsrdən,
Sən nələr demədin eşqi-hünərdən...»
«Yaxşidi» adli şeirində (16.07.1968) Ələsgərin bir misrasi-
nin çox əsərdən dəyərli olduğunu bildirir:
«Yazıq Qəmli dilə gəldi, alışdı,
Həqiqəti söyləməyə çalışdı.
Şair, küsmə! Ələsgərin, nə işdi,
Bir misrası çox əsərdən yaxşıdı?..»
Xəyal cığırı – I cı̇ld
99
Tofiq Hüseynzadə «Sənət ustasina» adli şeirində (1967-ci il
iyul) Aşiq Ələsgərin daim çağlayan şeriyyət ruhunun onun fiziki
yoxluğundan sonra da əbədi var olaraq, özündə təcəlla etdiyini,
«özünün ömrünə calandiğini», onun mənəvi, şeriyyət dünyasi-
nin layiqli davamçisi, xələfi olduğunu, onun tarixi missiyasini
davam etdirəcəyini bildirir:
«Qələm nitqə gəldi: «Gör neçə dastan,
Qələmsiz yaratdı o, böyük insan,
Ölmədi, yaşayır. O, ölən zaman,
Qəmlinin ömrünə calandı, getdi».
«Məndədir» adli şeirində (14.09.1969) də qəlbində doğma
yurdunun sönməz od-alovunu, Aşiq Ələsgərin sözünü yaşatma-
sini bəyan edir:
«Vətənim, Vətənim – Azərbaycanın
Sönməz, od-alovlu közü məndədir.
...Eşitsin dünyada hər qardaş elim,
Aşıq Ələsgərin sözü məndədir.
...Yazıram, sətirlər düzülür çin-çin,
Hər sadə kəlməmdən bir məna seçin,
Yaxşı bilirsiniz niyə, nə üçün,
Neçə sənətkarın gözü məndədir!?.»
T.Hüseynzadə, «Hardasan?» adli şeirində (27.04.1971) də
«hər adi misrasinin da Aşiq Ələsgərin eşqi ilə qanadlanacağini»
vurğulayir:
Tofiq Məhəmməd oğlu Hüseynzadə
100
«Mənim əməllərim, mənim varlığım,
Gələcək, ən böyük bəxtiyarlığım,
Hər adi misram da, ancaq və ancaq
Sənin eşqin ilə qanadlanacaq!».
1968-ci ilin iyul ayinda yazdiği «Mənim ünvanim» adli şei-
rində şair bunu açiq qeyd edir:
«Mənim ünvanımı soruşan dostlar,
Eşidin, nə böyük hekayətim var.
Mənim ilk nəfəsim, mənim ilk səsim,
Uşaqlıq illərim, gənclik həvəsim,
Aşıq Ələsgərin ömrü, iqbalı,
Göyçə mahalıdır – Göyçə mahalı».
T.Hüseynzadə 1968-ci ilin fevralinda qələmə aldiği «Dura
bilmərəm» adli şerində şeriyyətə bağliliğini belə tərənnüm edir:
«Qoymaram həsrətdə şeri, sənəti,
Vermişəm mən ona ilk məhəbbəti.
Dostlar! Qınamayın, deyirəm qəti,
Şeirsiz bircə an dura bilmərəm».
«Məcnunam» adli şeirində (07.07.1970) də şeiri Leyliyə,
özünü Məcnuna bənzədərək, bu müqayisədə şeriyyətə olan öl-
məz və sonsuz sevgisindən söz açir:
«Mən ki Məcnunuyam dövrün, zamanın,
Sənətin yolları biyabanımdır.
Var olsun şeriyyət Azərbaycanım,
Leyli tək sevgilim ilk dastanımdır».