Tofiq Xəzər
Yüklə 4,78 Mb. Pdf görüntüsü
|
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
yazmaq görəsən yazıçıya hansı mətləbləri açmağa kömək edib? Kiçik bir məqalədə bütün bu suallara cavab verməyin müĢkül bir məsələ olduğunu nəzərə alıb, bizi daha çox düĢündürən mətləblər ətrafında fikirlərimizi cəmləĢdirməyi lazım bildik. Əvvəla, yazıçının böyük tarixi keçmiĢimizi, igid babalarımızın yaĢam, du-yum və qəhrəmanlıqlarla dolu həyatını əks etdirən Dədə Qorqud dastanının qəhrəmanlarına müraciət etməsi təqdirəlayiq bir haldır. Maraqlısı budur ki, tarixi qəhrəmanlıq dastanından müəllif onu düĢündürən sorğularına cavab almaq üçün məharətlə faydalana bilmiĢdir. Təkzibedilməz faktdır ki, düĢmənlərimizin həmiĢə türk torpaqlarında gözü olmuĢ, türklərin yaĢadıqları əraziləri mənimsəmək üçün yollar axtarmıĢ, bəzən öz içimizdən zəif iradəliləri, təkəbbür və mənəmlik xəstəliyinə tutulmuĢları, bizə qarĢı çevirməyi bacarmıĢlar. Bu isə çox zaman türk dünyasının daxildən zəifləməsi, qardaĢın qardaĢa qarĢı qoyulması ilə nəticələnmiĢdir. HəmiĢə içimi yeyən bir sual əsəri oxuyandan sonra məni daha çox düĢündürdü. Doğrudanmı, biz bu qədər sadəlövh olmuĢuq ki, bütün olub-keçənlərdən nəticə çıxara bilməmiĢik?! Bunu isə tarix heç zaman bağıĢlamır. Təəssüf ki, biz bu
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
edirik. Səhvlərimizin kökü isə tarixin daha dərin qatlarına gedib çıxır. Romanda Bayandır xanın casusu qaçırdanları və Oğuzda daxili düĢmənləri üzə çıxarmaq üçün çalıĢdığını görürük. Əsərin sonrakı hissələrilə tanıĢ olan oxucu tədricən Oğuzda baĢ verənlərdən məlumatlanır, çox mətləblərdən hali olur. Məlum olur ki, Qazan xan Oğuzun bölünməsinin əsasını qoyur. Hadisələri qələmə alan gənc Qorqud həmin mənzərəni belə ifadə edir. "Ölüm, bir tək ölüm, ancaq ölümdü onun mükafatı, Ģaqqalamaq, ikiyə bölmək, asmaq, kəsmək, yox olmaq, məhv eləmək, tək onu yox, hələ Ģübhəli bir çox adam var Oğuzda. Dəli Dondar var, Alp Rüstəm var, Bəkil var... Aruz var, Xanım. DıĢ oğuz baĢdan-baĢa düĢmən ocağıdı, ağızlarına gələni danıĢırlar, nə istirlər edirlər. Onlar bizi Ġç oğuzu yox etmək dilərlər, amma heç vədə! Olmayacaq. Biz onları məhv edəcəyik. Hamısını, bircəciyinə qədər hamısını...". Ġstintaqı xatırladan bu hadisələri qələmə alan gənc Qorqud ürəyində öz-özünə deyir: "Qadir Tanrı, xeyrə cala. Qadir Tanrı, sən böyüksən. BağıĢla, bağıĢla bizi. Mən Qazanı heç düz-əməlli tanımamıĢam. Qadir Tanrı, bağıĢla, bağıĢla onu, özü də duymadı nələr söylədi, beləcəsinə Oğuzu www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
Qadir Tanrı, sən bağıĢla". Daha sonra oxuyuruq: "Qazan düĢündüyünü bir qədər sonra həyata keçirəcək idi. Bayandır xan barıĢ üçün ona "...evini Ġç oğuz, DıĢ Oğuz bəylərinə yağmalat" buyruğunu verəcək idi. ...Əməl eləməyəcəkdi. Evini yağmaladacaqdı. Amma DıĢ Oğuz bəylərini çağırmayacaqdı. Bu səbəbdən də düĢmənçilik get-gedə artmağa baĢlayacaqdı". DüĢməni kənarda deyil, öz içimizdə aramaq, var-dövlət, mənsəb və hakimiyyət üçün toplumu parçalamaq, ən böyük səhvimiz və qəbahətimiz deyildimi? Tariximizdən, babalarımızın yaĢadıqlarından nəticə çıxara bilməməyimiz, səhv üstündən səhvlər buraxmağımız ən böyük bəlamız deyildimi? Bəlkə Bayandır xanın gənc Qorquda dediyi: "Oğul, bir gün gələcək, bütün bu əhvalatlar, qəziyyələr, vaqeələr, duĢlar sənə gərək olacaq, lazım olacaq. Odur ki, diqqətin olsun. Diqqətin olsun, amma ondan da öncə ədalətin olsun. Ədalətli olmaq asan bir iĢ deyildir - biləsən". Bayandır xanın dediyi "bir gün gələcək bütün bu əhvalatlar, qəziyyələr, vaqeələr, duĢlar sənə gərək olacaq, lazım olacaq" sözlər dediklərimizi bir daha təsdiq edir. Göründüyü kimi, Bayandır xanın tövsiyələrindən biri də
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
keyfiyyətdir. Bayandır xan üçün ədalət həm də dövlətin dayağıdır. Ədalət olmadan çağdaĢ və gələcək nəsil heç bir nailiyyət və yükĢəliĢ yoluna çıxa bilməz. Qorqudun əsil dedikləri əlyazmada xarici təsir nəticəsində pozulub ya da oxunmur. Müəllif bunu kiminsə etdiyini düĢünür, sonra isə buna inanmadığını söyləyir. Biz isə hesab edirik ki, yazıçı nəticə çıxarmağı oxucunun öhdəsinə buraxır. Müəllif çox uğurlu bədii gediĢlə daha qlobal məsələlərə toxunur, demədiklərini oxucunun özünün dərk etməsinə səy edir. "Yarımçıq əlyazma" deyərkən, həm də orada qoyulan problemlərin əsərin özü kimi yarımçıq qaldığını, onların davamının bu günümüzə qədər gəlib çıxdığını göstərir. Əvvəl oxucu doğrudan da müəllifin yarımçıq bir əlyazma ilə rastlaĢdığına, əlyazmalar fondunda çalıĢan qızın son dərəcə həvəssiz bir Ģəkildə onunla (müəlliflə) soyuq davranıĢına az qala inanır. Sanki oxucu bədii bir əsər deyil, əlyazmalar fondunda çalıĢan bir alim-tədqiqatçının gündəliyini oxuyur. Həmin əlyazmanı çox illər əvvəl kimlərsə oxuyub, sovet dönəmində bir çox hadisələr və əlyazmalar kimi, həmin hissələr də əbədi olaraq tarixdən silinib. Nə üçün? Ona görə ki, DıĢ Oğuzla Ġç Oğuzda baĢ verənləri türk olaraq dərk edəcək, ayılacaq, nəticə çıxaracaqdıq.
Yüklə 4,78 Mb. Dostları ilə paylaş:
|