Tofiq Xəzər
Yüklə 4,78 Mb. Pdf görüntüsü
|
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
digər xüsusiyyətlər bu əsərdə də özünü göstərir. Xüsusilə, Qorqudun bir çox mətləblərin açılmasında yuxuda gördüklərinin əhəmiyyəti dediklərimizi bir daha sübut edir. Digər tərəfdən, Qorqudun bütün hadisələrdən xəbərdar olması, hamının inanaraq öz sirrini ona deməsi, onun qeyri-adi bir insan olması - müqəddəsləĢdirilməsi və s. məsələlər də bu qəbildəndir. ġah Ġsmayılla bağlı hissələr isə daha böyük maraq doğurur. Əvvəla, Azərbaycan tarixinin daha qədim dövrlərindən birdən-birə Səfəvilər hakimiyyəti illərinə düĢmək öncə oxucunu bir az çaĢdırır. Ancaq müəllif məharətlə çıxıĢ yolu tapır. Bütün hadisələrin yuxugörmələr, Nur daĢı ilə danıĢmalar vasitəsilə verilməsi, əsərdə gözəgörünməz sirli bir qüvvənin də varlığından xəbər verir. ġah Ġsmayıl hələ sağlığında özünəoxĢar bir insanı yerinə hazırlayır. DuruĢu, baxıĢı, boy-buxunu, ədaları, hətta Ģairliyilə ġah Ġsmayılın eyni olan bu insanı yerinə hazırlamaqda onun məqsədi nə idi? Görünür, ġah özündən sonra da onun qayda-qanunlarının yaĢamasını, xalqı idarə etmənin özünün varlığı zamanında olduğu kimi qalmasını arzulayır. Odur ki, ġahın həyatda olmadığı bir məqamda da onun xofu camaatın baĢı üzərindən əksik olmur.
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
Müəllif bu obrazların hər birinin vasitəsilə müəyyən mətləbləri diqqətə çatdırmaq istəmiĢdir. Qazanın arvadı Burla xatun xanlar xanı Bayandır xanın qızı olduğu üçün ona aid olmayan iĢlərə baĢ qoĢur, bundan sui-istifadə edir. Boğazca Fatma ana olmaqla bərabər həm də çox hiyləgər bir insan kimi verilir. Digər tərəfdən, istər-istəməz düĢünürsən ki, eli, toplumu idarə edə bilən bu ər igidləri Boğazca qarı necə olur ki, aldada bilir? Oğlunu ölümdən qurtarmaq üçün Qazan xandan tutmuĢ digər bəylərin hamısını aldadaraq ayrı-ayrılıqda oğlunun onların övladı olduğunu deməklə tək övladını ölümdən qurtara bilir. Burada ikinci, digər bir cəhət də oxucunun gözündən yayınmır. Deməli, səlahiyyət sahibi olan bu insanlar heç də özlərinə arxayın deyillər. Boğazca Fatma onların bu zəif cəhətlərini bildiyindəndir ki, istəyinə asanlıqla nail olur. Nəhayət, digər bir cəhət isə onların tutduqları yüksək mənsəbdən dövlət maraqları üçün deyil, Ģəxsi maraqları üçün istifadə etmələri aĢkarlanır. Əsərin "Yarımçıq əlyazma" adlandırılması, əlyazmada yazıların pozulması və yarımçıq qalmıĢ bəzi məsələlər də diqqətdən yayınmır. Müəllifin qurduğu forma ilə əsərin məzmunu arasında eynilik mövcuddur. Göründüyü kimi,
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
tamamlanmayıb. Çox mətləblərə aydınlıq gətirilməyib. Kamal Abdulla həmin problemlərin bu gün də öz həllini gözlədiyini nəzərə çatdırır. Keçən bu əsrlər ərzində yarımçıq qalan ziddiyyətlər, problem və naqisliklər həll olunmayıb. Romanın Bayandır xanın "...Deyəcəyəm, həpsini deyəcəyəm. Dinlə məni, gərəkin olacaqdır. Babam Qamğan derdi ki,..." yarımçıq cümləsi ilə bitməsi də bir daha dediklərimizi sübut edir. Ruhumu titrədən, məni düĢündürən, qürurlandıran, həm də mütəəssir edən romanın təsiri altında qələmə alınmıĢ bu yazıda təbii ki, Ģəxsi fikir və düĢüncələr üstünlük təĢkil edir. Ancaq bütün müsbət keyfiyyətlərinə baxmayaraq Kitabi-Dədə Qorqud dastanlarından tanıdığımız Qazan xan, Beyrək və s. obrazların bu romanda qüsurlu, kobud səhvlər edən insanlar kimi təqdim edilməsi bir az qəribə görünür. Çünki oxucu qəhrəmanların çoxunu dastandan kifayət qədər tanıyır və sevir. Tövsiyə xarakterli digər iradımız isə əsərin əvvəlində dünyanın qədim xalqları sırasında müəllifin bədnam qonĢularımızın da adını çəkməsilə (səh.9) bağlıdır. Kamal Abdullanın bir alim-tədqiqatçı olaraq tarixi həqiqətlərə vicdanla yanaĢmasını qəbul edirik. Çox zaman həqiqətdən möhkəm-möhkəm yapıĢaraq bu naqis, paxıl, xüdbin
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
əlimizlə vurmağa çalıĢacaqlarını, həmən mənbədən bizə qarĢı istifadə edəcəklərini unuduruq. Müəllifin vətən və millət sevgisinə zərrə qədər Ģübhə etmədən bunları söyləməyi özümüzə borc bildik. Təbii ki, məzmununda böyük mətləb və ideya daĢıyan bir əsər üçün de-diklərimiz çox cüzi iradlardır. Əsərlə bağlı fikirlərimizi belə yekunlaĢdıra bilərik. Bu gün bütün dünyada mənəvi köklərə qayıdıĢ prosesi gedir. Artıq millətindən asılı olmayaraq hamı dərk edir ki, mənəvi əsaslara söykənməyən cəmiyyət gec-tez iflasa uğrayır. Bunu dərk etdikləri üçün hər kəs soy-kökünü öyrənmək, araĢdırmaq, həyata tətbiq etməklə mənəvi çürümənin, mənəvi tənəzzülün qarĢısını almağa çalıĢır. Biz də bəĢəriyyətin bir parçası olaraq bu mütərəqqi prosesdən kənarda qala bilmərik. Və qalmırıq.
RÜSTƏM ĠBRAHĠMBƏYOVUN 70 YAġI
ĠNSANDA ĠNSANLIĞIN TƏRƏNNÜMÜ
Yüklə 4,78 Mb. Dostları ilə paylaş:
|