Tofiq Xəzər
Yüklə 4,78 Mb. Pdf görüntüsü
|
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
asılı olaraq ədəbiyyat üçün ya stimulyator, ya da aranı qarıĢdıran katalizator ola bilər. Bəs o, bu iki funksiyadan hansını daĢıyır? Ədəbi prosesə stimul verə bilirmi? ÇağdaĢ tənqidin uğurları nədədir, problemləri hansılardır? Mən bu məsələlər üzərində qısaca da olsa dayanmaqla müəyyən bir panoram cızmağa çalıĢacağam. Tənqidin bədii mətnə əvvəlki illərdəki fraqmentar, birtərəfli və lokal yanaĢması son dövrlərdə nisbətən sistemli, prosessual yanaĢma ilə əvəzlənməyə baĢlayıb. Bu cür fundamental, əhatəli baxıĢ istər ayrı-ayrı yazarlara, istərsə də ədəbiyyatın müxtəlif problemlərinin tədqiqinə münasibətdə özünü göstərir. Nəticədə xeyli monoqrafiyalar, araĢdırma kitabları ərsəyə gəlib ki, onlardan bir qisminin adlarını xatırlatmaq istəyirəm: tənqidçi Vaqif Yusiflinin Fikrət Qoca, Musa Yaqub, Ġltifat Saleh, CavanĢir Yusiflinin Əli Kərim, Ramiz RövĢən, Sabir Rüstəmxanlı, Gülxani Pənahın Anar, Fikrət Qoca, Sona Xəyalın Qabil, Fikrət Qoca, Vaqif Səmədoğlu, Bəsti Əlibəylinin Əli Ġldırımoğlunun yaradıcılığından bəhs edən monoqrafiyaları, Sabir BəĢirovun «60-cı illər nəsrinin etik problemləri», Əsəd Cahangirin Xalq yazıçısı Anar və gənc nasir Günel
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
kitabları, Təyyar Salamoğlunun «Azərbaycan romanının janr təkamülü-iyirminci əsrin 80-ci illəri» araĢdırması elmi-nəzəri səviyyəsi, problemə bələdlik, peĢəkarlıq baxımından diqqəti çəkir. Ġyirminci əsr ədəbiyyatımızın müxtəlif simaları haqqında yazılmıĢ məqalə, müsahibə və digər janrlı yazılardan ibarət toplular - Aydın Xanın «Alternativ kulturoloji düĢüncələr», Südabə Ağabalayevanın «Tənha yolçu», Nərgiz Cabbarlının «Yeni nəsil ədəbiyyatı» kitabları da son illərin ədəbi-tənqidi nəĢrləri sırasındadır. Əlbəttə, təqdim olunan siyahı tam deyil və bir az axtarıĢ aparıb istər praktik ədəbi tənqid, istərsə də ədəbiyyatĢünaslıq məsələləriylə bağlı çap olunan digər kitabları da bu sıraya əlavə etmək olardı. Lakin mən qeyri- səmimilik edib belə bir akademik siyahı təqdim etmədim. Sadəcə, bildiyim, məğzi ilə tanıĢ olduğum kitabların adını çəkdim. ġübhəsiz ki, elmi-analitik baxımdan bu kitablardakı yazıların hamısı eyni səviyyədə deyil. Bunların arasında çağdaĢ dünya filoloji fikri ilə səsləĢən, bədii mətnin dünya ədəbiyyatı kontekstində araĢdırıldığı nümunələrlə yanaĢı, mövzuya münasibətdə məhdud lokal çərçivədən kənara www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
məqsədinin aydın olmadığı nümunələr də var.
* * *
Dövrün ədəbiyyatının tipologiyası, fəlsəfə, poetika və problematikasının müəyyənləĢdirilməsi, eyni zamanda, dünya ədəbi prosesi üçün səciyyəvi olan axın və meyllərin milli ədəbiyyatda təzahürünün izlənməsində panoram səciyyəli ədəbi-tənqidi icmallar xüsusi əhəmiyyət daĢıyır. Təəssüf ki, ədəbi prosesə bu cür əhatəli baxıĢ intensiv xarakter daĢımır. Amma az da olsa, dəyərli nümunələrə rastlanır. Mən ilk növbədə Xalq yazıçısı, tənqidçi-ədəbiyyatĢünas Elçinin «Ədəbiyyatımızın Vaysman xəstəliyi» ( «525-ci qəzet» 4 mart 2006-cı il) adlı icmal məqaləsini qeyd etmək istərdim. Bu yazıda Elçin çağdaĢ ədəbiyyat və tənqidimizdə diqqəti çəkən nə varsa, hamısına aydın,ədalətli və əhatəli münasibət bildirməklə prosesin professional Ģərhini verib. Daha öncələrdə dərc olunmuĢ
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
budur» («525-ci qəzet»,6 mart 2003-cü il) və «Müasir dövrdə Azərbaycan ədəbi tənqidinin yaradıcılıq problemləri»(«525-ci qəzet, 26 noyabr 2002-ci il») adlı məqalə və söhbətlərini də xatırlasaq, görərik ki, Elçin tənqidin çağdaĢ ədəbi proseslə qarĢılıqlı əlaqədə inkiĢaf dinamikasını daim diqqətdə saxlayır və bu diqqət onun həm bir ziyalı, həm də tənqidçi vicdanının təzahürü kimi ehtirama layiqdir. Sırf ədəbi icmallara gəldikdə, öncə tənqidçi Vaqif Yusiflinin «2004-cü ilin nəsri»(«Azərbaycan» jurnalı, 2006-cı il №2) və «Poeziya və zaman:2006-cı ilin poeziya mənzərəsi» («Azərbaycan» jurnalı, 2007-ci il №6) icmalları qeyd olunmalıdır. Vaqif Yusifli son 30-40 ilin ədəbi prosesinə dərin bələdlik, peĢəkarlıq, məhsuldarlıq və obyektivlik baxımından müasir tənqidimizdə özünəməxsus yeri olan bir tənqidçidir. Bu keyfiyyətləri onun son illərin nəsr və poeziya mənzərəsini yaradan icmallarında da özünü aydın göstərir Rahid Uluselin «QloballaĢma çağında tənqidi düĢüncə mədəniyyəti» («Azərbaycan» jurnalı, 2004-cü il №5) adlı icmalı prosesin elmi-metodoloji Ģərhi baxımından qiymətlidir. Doğrudur, bu icmal daha öncəki dövrü-2001- 2002-ci illəri əhatə edir, bununla belə, orada göstərilən bir
Yüklə 4,78 Mb. Dostları ilə paylaş:
|