54
(Earthwatch) komponentlərindən biridir.
Rəhbər orqanı –
UNEP Katibliyi yanında Proqram fəaliyyətləri mərkəzidir.
ƏTRAF MÜHİTİN QORUNMASI (Environmental protec-
tion) – ətraf mühitin mühafizəsinə istiqamətlənmiş beynəlxalq,
dövlət, regional, yerli, inzibati, hüquqi, texnoloji, planlı, idarə
olunan, iqtisadi, sosial, siyasi və ictimai tədbirlərin məcmusu.
ƏTRAF MÜHİTİN TƏDQİQİNİN DİSTANSİYA METO-
DU (Remote Sensing of Environment) – aero-kosmik sistemlərin
köməkliyi ilə yerinə yetirilən tədqiqatlar metodunun məcmusu.
ƏTRAF MÜHİTİN TUTUMU (Environmental capacity) –
ətraf mühitin öz vəziyyətini dəyişmədən xarici амиллярин təsirini
udmaq qabiliyyəti.
“ƏTRAF MÜHİTİN VƏZİYYƏTİ” (The State of the
Environment) – İŞ-nın 1972-ci il 2997 (XXVII) qətnaməsində
verilən “ətraf mühit sahəsində yaranan geniş beynəlxalq
əhəmiyyətli problemləri hökumət tərəfindən uyğun və lazımi
şəkildə baxılması üçün onun daimi olaraq vəziyyətinin şərhinin
aparmaq” və BMT BA-nın tapşırığına əsasən hazırlanan UNEP-in
illik məruzə-şərhləri.
1974-cü ildən başlayaraq 1976-cı ilə qədər məruzələrdə ətraf
mühit üzrə geniş spektrə baxılmışdır (bax, cədvəl 6). İŞ-nın 4-cü
sessiyasında (qərar 47 (IV)) qərara alınmışdır ki, ətraf mühit üzrə
illik məruzələr seçilmiş mövzular üzrə hazırlanmalıdır, analitik,
həcmli məruzələr isə 5 ildən bir hazırlanır.
Bu qərara uyğun olaraq, 1977-1981-ci illər üçün illik
məruzələr 1977-ci ilin məruzəsində seçilmiş ayrı-ayrı mövzulara
həsr olunmuşdur. Səhralaşmaya qarşı mübarizə üzrə Stokholm
Konvensiyasının 10 illiyi münasibətilə, 1982-ci ildə 1972-1982-ci
illər ərzində dünyada ətraf mühitin vəziyyəti haqda birinci məruzə
hazırlanmışdır. 1983-1985-ci illərdə yenidən ayrı-ayrı mövzular
üzrə məruzələr hazırlanmışdır. 1987-ci il üçün məruzədə əsas
diqqət 1981-1986-cı illərdə baş verən ətraf mühit dəyişikliklərinə
55
yönəldilmiş və birinci məruzədən sonrakı beşillik müddəti əhatə
etmişdir.
ƏTRAF MÜHİT PROBLEMLƏRİ ÜZRƏ ELMİ ŞURA
(
ЯМПЕС) (Scientific Committee on Problems of the
Environment, Scope) – Beynəlxalq Elmi İttifaqlar Şurasının elmi
komitələrindən biri. 1969-cu ildə yaradılmışdır. Alimlərin
ümumxalq və inzibati şurası ətraf mühit problemləri üzrə hökumət
və ya hökumətlərarası təşkilatlar yanında məşvərət orqanı rolunda
iştirak edir. Elmi axtarışlarda əsas diqqət: biogeokimyəvi dövr,
ekosistemin təkamülü və dinamikası, insanların yerləşdirilməsi
quruluşunun ekoloji aspektləri, ekotoksikologiya, təbiət sistem-
lərinin modelləşdirilməsi, ətraf mühit keyfiyyətlərinin monitorinqi
və həmçinin ətraf mühit məsələləri üzrə məlumat mübadilələri və
əhalinin onun vəziyyətinə reaksiyaları öyrənilməsinə cəlb
olunmuşdur.
ЯМПЕС -nin əsas vəzifəsi İnsanları əhatə edən
mühit üzrə Stokholm Konfransı üçün qlobal monitorinq üzrə
məruzənin hazırlanması olmuşdur (1972). 1979-cu ildə
ЯМПЕС -
nin “
Бюйцк сящра tozu: hərəkəti, апарылмасы, çökдцрцлмяси”
(
ЯМПЕС 14) məcmuəsi dərc edilmişdir.
ƏTRAF MÜHİT ÜZRƏ BMT PROQRAMI /ЯМБМТП /
(United Nations Environment Programme, UNEP) – BMT
sistemində digər maraql
ы təşkilatların cəlb olunması ilə təbiəti
mühafizə proqramlarının inkişafı və
эцъляндирилмяси üçün
yaradılmış xüsusi institusional mexanizm. 15 dekabr 1972-ci ildə
İnsanları əhatə edən mühit üzrə Konfransın (Stokholm, 1972)
tövsiyələrinə uyğun olaraq, BMT BA-nın 2297 (XXVII)
qətnaməsi ilə yaradılmışdır. Xüsusi beynəlxalq təbiəti mühafizə
təşkilatının yaradılması ideyası səkkizinci Ümumdünya zooloji
konqres (1919, Avstriya) tərəfindən irəli sürülmüşdür. Lakin
lazımi siyasi, iqtisadi və sosial xarakterli şəraitlərin olmaması
ideyanın yalnız 1948-ci ildə Təbiət Sərvətlərinin Qorunması üzrə
Beynəlxalq Birlik (bax) – beynəlxalq qeyri-hökumət təşkilatı
şəklində təsisatın reallaşması ilə şərtlənmişdir. Ətraf mühit üzrə
beynəlxalq əməkdaşlıq BMT sistemində mövcud olan təşkilatı
56
formalar çərçivəsində inkişaf etmişdir. Yeni keyfiyyətli səviyyədə
beynəlxalq təbiəti mühafizə əməkdaşlığının təşkili üçün obyektiv
şəraitlər yalnız insanları əhatə edən mühit üzrə BMT
Konfransının keçirilməsi anında yaradılmışdır.
ЯМБМТП -in əsas vəzifələri və məqsədləri:
-
ətraf mühit сащясиндя proqramlar üzrə BMT sistemində
марагландырыъы, əlaqələndirici və щявясляндириъи rollarının həyata
keçirilməsi;
-
təbii və insanlar tərəfindən yaradılan ekoloji sistemlərin
inzibati tədqiqatları yolu ilə insanların rifahının, ekosistemlərin
qorunması, biosfer sərvətlərinin kompleks və səmərəli idarəsinə
kömək məqsədilə biliklərin genişləndirilməsinin təmini;
-
ətraf mühitin keyfiyyəti tələblərini nəzərə almaqla inkişa-
fın idarəsi və planlaşdırılması məsələlərində ölkələrin kompleks
şəkildə elmi yanaşmalarına köməklik göstərmək;
-
ətraf mühit problemlərinin həllində bütün ölkələrə, o
cümlədən inkişaf etməkdə olan ölkələrə köməklik göstərmək.
ЯМБМТП fəaliyyətinin ümumi rəhbərliyi Ekoloji və Sosial
Şura (EKOШШ) vasitəsilə BMT BA tərəfindən həyata keçirilir.
ЯМБМТП fəaliyyətləri Ətraf mühit üzrə ümumsistem
proqramlar (ƏMÜP) (bax) çərçivəsində həyata keçirilir.
BMT təsisatlarının ekoloji proqramları əlaqələndirmə üzrə
inzibati komitə (ƏİK) (bax) tərəfindən həyata keçirilir.
ЯМБМТП -in ali orqanı İdarəedicilər Şurasıdır (İŞ) (bax),
ЯМБМТП Katibliyi İŞ-nun icraedici orqanıdır və onun rəhbərliyi
altında işləyir.
Иърачы-директор катиблийи идаря едир. ətraf mühit
üzrə UNEO fondu proqram tədbirlərini tam və ya müəyyən
hissəsini maliyyələşdirir. Ölkə-iştirakçıların könüllü maliyyə
qoymaları ilə yaranır. Fondun idarə edilməsi SU UNEP tərəfindən
həyata keçirilir.
baş qərargah – Nayrobi, Keniya.
ƏTRAF MÜHİT ÜZRƏ ƏLAQƏLƏNDİRMƏ ŞURASI
(ƏMƏŞ) (Environment Coordinative Councle, ECC) – 2997
(XXVII BMTBA) qətnaməsinə uyğun olaraq, 1973-cü ildə ətraf
mühit sahəsində BMT sisteminin fəaliyyətinin effektiv əlaqələn-
Dostları ilə paylaş: |