49
3-bob. NARXLARNI DAVLAT TOMONIDAN TARTIBGA SOLISH
3.1. Narxning vazifalari. Tovar narxi tartibga solinishiga daxldorlar.
Narx – muhim iqtisodiy kategoriyalardan biri bo‗lib, u talab va taklif bilan bir
qatorda bozor qurollaridan biridir. Tovar qiymatining asosi mehnat hisoblanadi,
qiymat kattaligi esa ushbu sharoitlarda jamiyat zarur deb tan oladigan mehnat
harajatlari bilan belgilanadi. Narx - tovar qiymatining puldagi ifodasidir.
Bozor
narxida qiymat qonuni, talab va taklif qonuni kabi iqtisodiy qonunlar talablari
e‘tiborga
olinishi kerak, chunki narxlar ijtimoiy - zaruriy mehnat, materiallar,
xomashyo harajatlariga asoslangan (qiymat qonuni),
shuningdek mahsulotning
iste‘mol xususiyatlarini e‘tibor olgan (talab va taklif qonuni).
Narx bozorni boshqarish quroli sifatida bir qator vazifalarni bajaradi.
- hisob;
- rag‗batlantiruvchi;
- tartibga soluvchi;
- taqsimlovchi.
Hisob vazifasi
. Narxning muhim vazifasi – mehnat harajatlari va natijalarini
o‗lchashdir. Tovar narxi
inson va moddiylashgan mehnat, materiallar va
xomashyolarga harajatlarni o‗z ichiga oladi. Mehnat unumdorligi va samaradorligi
darajasini ko‗rsatadi, provardida ishlab chiqarish harajatlari, mahsulot muomalasi va
foydani belgilaydi.
Binobarin, ushbu vazifaning mohiyati narx, ijtimoiy – zaruriy
harajatlar va ishlab chiqarish natijalarining hisobi rolini bajarishidir.
Rag‗batlantiruvchi vazifa
. Iqtisodiy rag‗batlantirish vazifasi mahsulot sifatini
hisobga olish, uning yaxshilanishini rag‗batlantirish va
asortimentni yaxshilashdan
iborat
.
Tartibga soluvchi vazifa.
Bozor narxi ishlab chiqaruvchi belgilashni istagan
narxdan farq qilishi mumkin, chunki u sotuvdan katta savdo puli olishga, iste‘molchi
esa ushbu mahsulotni sotib olishga o‗zining harajatlarini minimallashtirishga intiladi.
50
SHuning uchun tartibga soluvchi vazifa talab va taklifni balanslovchi
muvozanatlashgan narx belgilashdan iborat.
Dostları ilə paylaş: 
