Toshkent davlat pedagogika universiteti ilmiy axborotlari ilmiy-nazariy jurnali

bilim 
- 
tovarlarni 
ishlab 
chiqarish, taqsimlash, ayriboshlash va 
iste‘mol qilish jarayoni va xizmat 
ko‗rsatish, jamiyatning turli elementlari 
o‗rtasidagi iqtisodiy munosabatlar va 
ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish istiqbollari 
haqidagi 
bilimlar 
majmuasiga 
ega 
bo‗lishdir
. 
Iqtisodiy yo„naltirilganlik
- 
insoning xo‗jalik yuritish sohasida iqtisodiy xulq-
atvorni shakllantiradigan, iqtisodiy faoliyat sabablari, ijtimoiy me‘yorlari va 
shaxsning psixologik fazilatlarini belgilaydigan ijtimoiy ehtiyojlar, qadriyatlar va 
iqtisodiy munosabatlar tizimi. 
Iqtisodiy tafakkur 
- 
muayyan 
ijtimoiy 
va 
iqtisodiy
vaziyatlarda 
iqtisodiy 
tafakkurni 
ongli 
ravishda 
namoyon qilish; tahlil qilish, 
iqtisodiy vaziyatni baholay 
olish, to‗g‗ri iqtisodiy qarorlar 
qabul qilishdir. 

---

TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI ILMIY AXBOROTLARI 2022/ 5 - SON 
70 
Binobarin, pedagogik madaniyat va iqtisodiy madaniyat bir umumiy 
xususiyatga ega. ―Pedagogik madaniyat‖ tushunchasi mazmunan ―o‗qituvchining 
kasbiy madaniyati‖ tushunchasiga qaraganda kengroq bo‗lganidek, u nafaqat kasbiy 
pedagogik faoliyatning, balki har qanday faoliyatning madaniyatini tavsiflaydi. 
Shuning uchun iqtisodchining faoliyati ham o‗z ichiga har qanday iqtisodiy faoliyatni 
olmaydi. Jamiyatda sodir bo‗layotgan iqtisodiy faoliyatning butun majmuasi, nafaqat 
iqtisodchilar bilan shug‗ullanadilar, balki jamiyatning deyarli barcha a‘zolari bilan 
ham 
shug‗ullanadilar. 
Bunday holda, ―iqtisodiy madaniyat‖ tushunchasi 
―iqtisodchining kasbiy madaniyati‖ tushunchasiga qaraganda mazmunan ham 
kengroqdir, chunki u nafaqat professional, balki har qanday iqtisodiy faoliyat 
madaniyatini tavsiflaydi. 
Bu borada M.V.Vladika shaxsning iqtisodiy madaniyati umuminsoniy 
madaniyatning tarkibiy qismi deb qaraydi. U shaxs bilim saviyasining yaxlitligini, 
iqtisodiy bilim va ko‗nikmalarni yuqori darajada egallash bilan tavsiflanadi deb 
tasavvur qiladi [4].
Yuqorida ta‘kidlanganidek, madaniyat – oldingi avlodlarning o‗zlashtirilgan 
va moddiylashtirilgan tajribasi; har qanday inson uchun me‘yoriy talablar. Bu 
faoliyatning asosiy tarkibiy qisimlaridan biri iqtisodiyot sohasidagi faoliyatdir. Butun 
insoniyat madaniyatining moddiy asosi bo‗lgan iqtisodiyotning o‗zi ushbu madaniyat 
tarkibiga kiradi, uning tarkibiy qisimlaridan biriga aylanadi [5]. 
Bugungi fan va texnika, axborot texnologiyalari rivojlangan, dunyo 
miqyosida bir zumda axborotlar internet orqali tarqaladigan sharoitda yuqori 
pedagogik madaniyatni jiddiy iqtisodiy tayyorgarliksiz amalga oshirish mumkin 
emas. Negaki, talabalar asosiy pedagoglar berishi lozim bo‗lgan axborotlarni internet 
orqali olib, dars jarayonida o‗qituvchi tomonidan berilayotgan ma‘lumotlarga 
qoniqmaslik holatlari uchramoqda. Iqtisodchi pedagog bozor iqtisodiyotida ham 
murabbiy, ham davlat ishlab chiqarish tizimi infratuzilmasining agenti sifatida 
ishlashga tayyor bo‗lishi kerak. Lekin muammo nafaqat bunda emas. Bozor 
iqtisodiyoti tizimi maktabgacha ta‘lim muassasani, o‗rta ta‘lim maktabini va oliy 
o‗quv yurtini o‗zining yangi iqtisodiy sharoitga moslashtiradi. Noan‘anaviy muqobil 
ta‘lim muassasalari, shu jumladan, xususiy bolalar bog‗chalari, xususiy maktablar va 
xususiy oliygohlar paydo bo‗lmoqda. An‘anaviy maktabda turli pullik klublar, 
to‗garaklar va qo‗shimcha fanlar soni ko‗paymoqda. Bularning barchasi o‗qituvchini 
ijtimoiy ishlab chiqarish tizimining infratuzilmasi agenti sifatida uning to‗liq ishlashi 
uchun tegishli iqtisodiy tayyorgarlikka ega bo‗lishga majbur qiladi.
Pedagogika oliy yurti tegishli me‘yoriy-huquqiy bazani va uni qo‗llash 
amaliyotini o‗rganishni o‗z ichiga olgan xalq ta‘limi tizimi iqtisodiyoti va maktab 
iqtisodiyoti kursini va uni qo‗llash amaliyotini o‗rgatish zarur. Afsuski, pedagogika 
oliygohlarida ishlayotgan iqtisodiy fanlar o‗qituvchilari bozor iqtisodiyoti talablariga 

---