Türk Dünyası Đncelemeleri Dergisi / Journal of Turkish World Studies
Yüklə 283,54 Kb. Pdf görüntüsü
|
KAZAKLARIN İSTİKLAL MÜCADELESİ 185
mola’da kurulan ALJİR’dir. Burada komünistlere göre halk düşmanı olan devlet üst düzey görevlilerinin, aydınların eşleri, anneleri, kız kardeşleri, kızları toplanıp işkence edilir. Bü- tün insanî hakları ellerinden alınan bu kadınlar 3-8 yıl arasında bu kamplarda tutulurlar. Bunlardan bazıları inşaat işlerinde, hayvan bakıcılığında, çobanlık işlerinde çalıştırılır. Bazı- ları yapılan kötü muamele ve işkenceden delirip ölürler. ALJİR’e 10 binden fazla kadın götü- rülür.
79 Sadece 1938 yılında ALJİR’e 2.103 kadın götürülür. Bunlardan 655’i hamile veya yanlarında küçük çocukları ile gelir. Hamile kadınların tamamı burada doğum yapar. 80
ALCİR’de 1.507 bebek dünyaya gelir. Çoğu soğuktan ve açlıktan ölür. İki yaşına kadar “çocuk kombinatı”nda tutulan çocuklar daha sonra Osakarov yetimler evine gönderilir. Ev- latlarını vermeyen kadınların bebekleri geceleri anneleri uyurken yanlarından alınır. Çocu- ğu elinden alınan annelerden pek çoğu aklını yitirir. 81 Yüzlerce kadın işkence görür, ağır işlerde çalıştırılır, sakat bırakılır. Yazar-şair Saken Seyfullin’in eşi Gülbahram ölen çocuğu Ayan’ın cesedini üç gün kucaklayıp oturur. 82 Şahmuhanov’un tespitine göre 1939 yılında Karlag Kampında tutuklu bulunan kadın sayısı 17.099’u bulmuştur. 83
ALJİR zulmünden kurtulmak için kadınlar toplanıp Stalin’in resmini nakışla işleyip Moskova’ya gönderirler. Cevap bile verilmez. Stalin’in ölümüne kadar bu durum devam eder. 84
katılımı ile Akmola vilayetinin Tselinograd nahiyesinin merkezi Akmola ilçesinde ALJİR kurbanları için müze açılır. Bu müzede, işkence gören kadınların resimleri, tarihî belgeler, bu konuda yazılan edebî eserler yer alır. İkinci Dünya Savaşı’nda Kazak Türklerinden 1.196.164 kişi cepheye gönderilir. 700 bin kişiye de cephe gerisinde görev verilir. Yaklaşık 4 kişiden biri askere alınır. Ne hazindir ki bunlardan tek nefer geri dönemez. Cephede ölmeyenler de Nazi esir kamplarında ölürler. Hatta bir kısmı “Türkistan Lejyonerleri” birliklerinde Ruslara karşı savaştırılır. 85 Çok girift bir politika ile, bir nevi bunların yerine, cepheye sürülmeyen Ruslar taşınır. Bu plânı kamuf- le etmek için cezalandırma ve sürgün adı altında başka halklardan da bir kısım insanlar bu- raya sürgün edilir. Volga boylarında bulunan Alman Otonom Cumhuriyeti’nde yerleşik Al- manlar, savaş sırasında Hitler Almanyası ile işbirliği yaptıkları gerekçesi ile otonom cumhu- riyetleri ilga edilerek bunların 408 bin kadarı Kazakistan’a yerleştirilir. 86 Yine aynı suçlama 79 Armiyal Tasımbekov, age age age
age., s. 23. 80 Lazzat Auyessova, age age age
age., s. 127. 81 Armiyal Tasımbekov, age age age
age., s. 21. 82 Age Age Age
Age., s. 23. 83 Lazzat Auyessova, age age age
age., s. 130. 84 Armiyal Tasımbekov, age age age
age., s. 23. 85 Abdulvahap Kara ve Okan Yeşilot, a.g.e., a.g.e., a.g.e.,
a.g.e., s. 37; Gülnur Smagulkızı Boranbayeva, age age
age age., s. 24. 86 1979 yılında Merkez Komite bir karar alarak İkinci Dünya Savaşı yıllarında Kazakistan’a sür- gün edilen bu Almanların Akmola eyaletinde bir Alman Otonom Cumhuriyeti kurmalarına izin verir. Kazak gençleri 16 Haziran 1979’da Akmola şehrinin Lenin meydanında toplanarak, “Kazakistan Bölünemez”, “Alman Otonomisine Yol Yok” pankart ve sloganları ile büyük bir protesto gösterisi yaparlar. 19 Haziran’da ikinci miting yapılır. Kararın geri çekilip, otonom ALİ KAFKASYALI 186
ile Lehler, Kalmuklar, Karaçaylar, İnguşlar, Çeçenler, Balkarlar, Kırım Tatarları ve Ahıska Türklerinin birçoğu Kazakistan’a gönderilir. Kazakistan’a sürgün edilen insanların sayısı 900 bini geçer. 87
1953’te Stalin’in ölümünden sonra yerine geçen Khruşçev’in isteği ile Sovyet Hükü- meti, ziraî üretimi artırmak için Sibirya ve Kazakistan’da işlenmemiş topraklardan fayda- lanmaya karar verir. Kazakistan’ın başında bulunan Kazak Türkü C. Şayahmedov görevden uzaklaştırılarak yerine Rus asıllı Ponomarenko getirilir. Gerekli çalışmalardan sonra 2 mil- yona yakın Slav asıllı göçmen Kazakistan’ın kuzey bölgelerine yerleştirilir. 88 Ayrıca ordudan terhis edilen askerlerden altı bin asker de Kazakistan’a yerleştirilir. 89
14. “16 Jeltoksan 1986” Hürriyet ve Bağımsızlık Hareketi 14. “16 Jeltoksan 1986” Hürriyet ve Bağımsızlık Hareketi 14. “16 Jeltoksan 1986” Hürriyet ve Bağımsızlık Hareketi 14. “16 Jeltoksan 1986” Hürriyet ve Bağımsızlık Hareketi 20. yüzyılın son çeyreğine gelindiğinde üst üste yığılan problemler çekilmez duruma gelir. Bütün yüksek okullarda Rusça’nın öğretim dili yapılması, buna paralel olarak orta öğ- retimde Kazak Türkçesi ile eğitim-öğretim yapan okulların kapanmaya başlaması, ana dille- rinin yok olmayla karşı karşıya kalması, Kazakistan’ın nükleer deneme poligonu hâline geti- rilmesi ve kimyasal deneylerin yapıldığı bir laboratuara dönüştürülmesi ile ekolojik denge- nin bozulması, Aral Gölü’nün kurumaya başlaması, 1949 yılından beri yapılan atom bombası denemeleri sebebiyle ortalama insan yaşının on yıl azalması, çocukların zihinsel ve bedensel özürlü olarak dünyaya gelmeleri, çocuk ölümlerinin artması, yönetim kadrolarına tamamen Rusların tayin edilmesi, Çarlık Rusyasından beri yürütülen planlı çalışmalarla Rus nüfusu- nun birçok eyalette, bilhassa büyük şehirlerde çoğunluk durumuna getirilmesi, beş eyaletin Rusların ekseriyet teşkil etmesi sebebiyle Rusya’ya katılmaya çalışılması, hatta Kazakistan’ın birlik statüsünün otonom cumhuriyet statüsüne indirilmesinin konuşulmaya başlanması biriken meselelerden bazılarıdır. Kazakistan ve diğer Sovyet cumhuriyetlerinde aydınların, siyasal ve sosyal bilimcilerin defalarca katlama tabi tutulmaları, Sovyetler Birliği’ni Avrupa ülkelerinden hatta Japonlar- dan geri bırakır. Gorbaçov, halktan sakladıkları bu durumu Perestroika (yenilenme) ve Glasnost (açıklık) politikaları ile halka açmanın doğru olacağını düşünür. Yıllardır susturu-
cumhuriyet kurulmayacağını taahhüt etmeleri üzerine mitinglere son verilir (Abdulvahap Kara ve Okan Yeşilot, age, age,
age, age, s. 40). 87 Abdulvahap Kara ve Okan Yeşilot, age, age, age,
age, s. 38. 88 1955’te Ponomarenko’nun yerine Brejnev, onun aynı yıl terfi ettirilip Moskova’ya alınması ile Yakovlev, 1957 yılında Baliaev, 1959’da Dinmuhammet Ahmedoviç Konayev Kazakis- tan’ın başına getirilir. 1962’de Konoyev’in Khruşçev tarafından alınması ile Yusupov getirilir. Brejnev’in darbeyle yeniden başa geçmesi ile Konayev de ikinci defa Kazakistan’ın başına ge- çer. 16 Aralık 1986 yılına kadar 22 yıl bu görevde kalır (Abdulvahap Kara ve Okan Yeşilot, age, age,
age, age, s. 38 vd.). 89 İbrahim Yarkın, “Türkistan’da İşlenmemiş Toprakların Ziraate Açılmasıyla İlgili Bazı Nokta- lar”, Türk Kültürü Dergisi Türk Kültürü Dergisi Türk Kültürü Dergisi Türk Kültürü Dergisi, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, S. 57, Ankara 1967, s. 675.
Yüklə 283,54 Kb. Dostları ilə paylaş:
|