Türk Dünyası Đncelemeleri Dergisi / Journal of Turkish World Studies
Yüklə 283,54 Kb. Pdf görüntüsü
|
KAZAKLARIN İSTİKLAL MÜCADELESİ 181
uyandığını gören Sovyet yönetimi bunu önlemek için düşünen beyinleri tesirsiz hâle getirir. Halkın “Ziyalılar Katliâmı” dediği 1936-1937 yıllarında yapılan bu siyasî soykırımda Kazak aydınlarının % 80’i kurşuna dizilir. Bir kısmı Sibirya’ya sürgüne gönderilir. 58 Sovyetler Birli- ği’nde yer alan bütün Türk devlet ve topluluklarında aynı yıllarda aynı uygulama yapılır, aydınlar yok edilir. Ancak Kazakistan’ın başında bulunan F. İ. Goloşekin’in gayretiyle, Mos- kova adına Kazakistan’da aydın katliamı ile birlikte her sınıftan halk da katliâma tabi tutu- lur.
Stalin Şubat 1937’de bütün idarelere özel bir talimat göndererek “halk düşmanlarının temizlenmesi”ni emreder. İçişleri komiserliğine de Yelov’u getirerek bu görevi ona havale eder. Kazakistan’da “halk düşmanı” diye bütün vatansever, milliyetçi, Türkçü aydınlar, yö- neticiler, şair ve yazarlar tevkif edilir. Tutuklananların sayısı ve akıbetleri belli değildir. 1937-1939 yıllarında sadece 350’den fazla edebiyatçı, şair tutuklanır. Bunların tamamına yakını işkenceyle öldürülür. Bir kısmı da Sibirya’ya sürgün edilir ve 1956 yılına kadar 18 yıl mahkûm kamplarında çalıştırılırlar. 59
Bu iki yıl içerisinde öldürülen Kazakistan Türk millî şair ve yazarlarından bazıları şunlardır: Abdul Rauf Fitret (1884-1939), Abdulhamid Süleyman Çolpan (1897-1938), Maş- rık Yunus Elbek (1934’te tutuklanır, ne zaman ve nerede öldürüldüğü belli değil), Mahmud Maksud Batu (1903-1940), Abdullah Kadiri Culkunbay (1897-1939), Mir Yakub Dulat (1885- 1937), Mağcan Cumabay (1984-1937), Kasım Tınıstan (1905-1936). 60 Jüsippek Aymavıtov (öl. 1937), Beyimbet Maylin (öl. 1937), İlyas Jansügirov (öl. 1937). 61
Moskova’dan Stalin ve Yelov, Kazakistan’da Goloşekin ve yerli işbirlikçileri Kazakis- tan’da hâl bırakmazlar. Kazak bozkır ve ovalarında göçebe veya yarı göçebe hayvancılık yapan, geniş yaylaları, otlakları, kışlakları olan yedi yüze yakın Kazak Beyinin toprak ve mal varlıkları zorla ellerinden alınıp halka dağıtılır. Çok geçmeden bu defa halkın elinden alınıp devletleştirilir. Pek çoğunun akıbeti belli olmaz. Kazak halkı kolektifleşmeye zorlanır. 62 Ka- zak halkının bir kısmı Doğu Türkistan’a, Tacikistan’a, İran’a göçer. 63
“Kızıl Kırgın” 64 denilen ve 1929-1933 yılları arasında Kazakistan’da Moskova adına Goloşekin tarafından yapay ola- rak gerçekleştirilen açlık, kıtlık olayı ile yapılan bu soykırımda, iki milyondan fazla Kazak hayatını kaybeder. 65 Yüz binlerce insan köyünü, evini-barkını terk eder; yollara düşer. Yüz binlerce insan terminallerde, tren istasyonlarında ölür. Yüz binlerce insan, köylerde şehir-
58 Gülnur Smagulkızı Boranbayeva, age age age
age., s. 24. 59 Baymirza Hayit, Türkistan’da Öldürülen Türk Şairleri Türkistan’da Öldürülen Türk Şairleri Türkistan’da Öldürülen Türk Şairleri Türkistan’da Öldürülen Türk Şairleri, s. 14 vd. 60 Age Age Age
Age., s. 16-52. 61 Son yıllarda yapılan araştırmalara göre, 1930-1950 yılları arasında 120 bin Kazak çalışma kamplarında eziyet görür ve bunlardan 27 binden fazlası öldürülür (Abdulvahap Kara ve Okan Yeşilot, age. age. age.
age., s. 36). 62 Halık Seytkemelov, Şubırındı Kandı Boskın Şubırındı Kandı Boskın Şubırındı Kandı Boskın Şubırındı Kandı Boskın, Almatı, 1993, s. 2. 63 İslam Jemeney, İran Kazaktarı İran Kazaktarı İran Kazaktarı İran Kazaktarı, Zerde Yayınları, Almatı, 2007, s. 3. 64 Bu konuda geniş bilgi için bakınız: Jappar Ömirbek, Kızıl Kırgın Kızıl Kırgın Kızıl Kırgın Kızıl Kırgın, Elorda, Astana, 2001.
65 Gülnur Smagulkızı Boranbayeva, age age
age age., s. 24; Jappar Ömirbek, age age age
age., s. 2. ALİ KAFKASYALI 182
lerde açlıktan can verir. Kızılyar pioner kurumunun müdürü Bibijamal ile yapılan bir mülâ- katta söylenenler Sovyet yönetiminin Goloşekin’in eliyle Kazaklara yaptığı zulmü gösterme- ye yeterlidir: “ Kızıljar’da Pioner Kurumunun yöneticisi idim. O zaman Komsomol komitesinin rolü büyüktü. Kazakistan’ın başında bulunan Goloşekin’in siyaseti ülkeyi bunalıma sokmuştu. Bir grup komsomol çalışanını çağırıp ülkedeki kıtlığa bağlı olarak her tarafa yardıma gönderdi. Gerçek şu ki bizi görevlendirse de elimizden ne gelirdi? Kendimiz de korktuk. Evlerini, ara- zilerini bırakıp giden köylülerle karşılaştık. Beni Karkaralı’ya gönderdi. Karkaralı’da ölen insanları yiyen adamlar gördüm. Dahası bir kadının gözlerini kan bürümüştü, çocuk cesetini yediğini gördüm, şaşırdım. Ona bakamadım. Kadın delirmişti, konuşacak hâli yoktu. İşte Goloşekin’in siyaseti! ” 66 1 Mayıs 1930 tarihi itibariyle Kazak nüfusu 5.873.000 iken 1 Mayıs 1933 tarihine ge- lindiğinde 2.493.500’e düştüğü görülür. 1 Mayıs 1936’da ise 3.278.00’e çıkacaktır. 67 Farklı yıllarda yapılan başka bir nüfus tespitine göre Kazakların nüfusu 1926’da 3.628.000 iken 1939’da 2.833.000’e düşmüştür. Aynı yıllarda Rus nüfusu ise artmış, 1926’da 2.165.000 iken 1939’da 2.877.000’e çıkmıştır. 68
11. Türkistan’ı Ruslaştırma Plânları 11. Türkistan’ı Ruslaştırma Plânları 11. Türkistan’ı Ruslaştırma Plânları 11. Türkistan’ı Ruslaştırma Plânları Çar yönetimi, 18. yüzyılın son çeyreğinde Avrupa’da meydana gelen hürriyet ve ba- ğımsızlık hareketlerinden, hâkimiyeti altında tuttuğu halkların, başta Türklerin ayrılmasını önlemek, ülke bütünlüğünü korumak ve sömürüsüne devam etmek için çok enteresan ça- lışmalar yaptırmış, önemli tedbirler almıştır. Bu çalışmalardan biri Kazan Üniversitesi’nde Türk lehçeleri ve ilâhiyât sahasında çalışan Ortodoks Papazı Prof. N. İ. İlminski’nin projesi- dir. 69
66 Armiyal Tasımbekov, age age age
age., s. 21. 67 Lazzat Auyessova, age age age
age., s. 64. 68 Gülnur Smagulkızı Boranbayeva, age age age
age., s. 23. 69 Papaz Nikolay İvanoviç İlminski (1822-1891), Rus Türkoloğudur. Kazan Dinî İlimler Aka- demisini bitirir. 1863’te Kazan Üniversitesi’nin Türk – Tatar Bölümü’nün öğretim üyesi olur. 1871 yılında Rusya İlimler Akademisi’nin üyesi seçilir. 1871’de Kazan Muallimler Seminar- yası’nın müdürü görevine getirilir. 1851-1854 yıllarında Türkiye ve Mısır’a seyahat eder. Türkçe, Arapça dillerini ve Kazak, Kırgız, Tatar Türk lehçelerini öğrenir. Türk-Tatar Dilciliği Kursuna Giriş kitabını hazırlar. Kazak dilinin grameri ile ilgili ilk çalışmaları o yapar. Babur- nâme, Kıssa-i Rebğuzî eserlerinin müellifidir. (Heyet, İlminski, Azerbaycan Sovét Ensiklopé Azerbaycan Sovét Ensiklopé Azerbaycan Sovét Ensiklopé Azerbaycan Sovét Ensiklopé---- diyası IV diyası IV diyası IV diyası IV, Bakı, 1980, s. 426.) İlminky’nin kurduğu eğitim komisyonunda Rusların görevlen- dirmesi ile Kazak milliyetçilerinden eğitimci İbrahim Altınsarın ile Ercan Çolakoğlu da görev alır. Rus alfabesi ile Kazakça okuma kitaplarını Altınsarın hazırlar. Bu kitaplar Arap harfleriy- le Kazan’da da yayımlanır. Diğer yandan o, İlminski’nin yakınında olmasına rağmen, kayıtla- ra geçmesi maksadıyla olsa gerek, ona mektup yazarak Kazaklar arasında Hıristiyanlık propa- gandası yapılmasına ve Kazakistan’a Rus göçmenlerinin yerleştirilmesine karşı çıkar. (Ahmet Yüklə 283,54 Kb. Dostları ilə paylaş:
|