Türk xalqlarinin mərasim sistemiNDƏ novruzun yeri
Yüklə 6,43 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 4) TƏQVİM BAYRAMI – 31 DEKABR
h əyatında hələ də yaşayan “Nardoğan”, yəni “Gündoğan” bayramı da eyni məqsədlə, məramla keçirilir. Həmin gecə hamı Gün əşlə birgə olduğunu, onun tərəfini tutduğunu bildirmək m əqsədilə müxtəlif ayinlər icra edir, əyləncələr keçirir. Ertəsi gün is ə hər kəs Günəşin qələbəsini bayram edir. Biz demirik ki, bu xalqların hansısa bu bayramın keçirilm əsini o birindən götürüb. Çünki səma cismləri insanların hər zaman diqqət mərkəzində olub. Təsərrüfat sah ələri təbii iqlim şəraitindən asılı olan qədim insanların t əbiətdə baş verən dəyişikliklərdən xəbərdar olmaları, onları izl əmələri də təbii idi. Günəş, Ay, parlaq ulduzlar, gecə ilə gündüzün b ərabərləşməsi, gecənin uzanması, gündüzün qısalması, ya da əksinə, bütün bunlar müşahidə qabiliyyəti çox güclü olan insanları hər zaman düşündürmüş, müxtəlif mifl ərin, rəvayətlərin yaranmasına gətirib çıxarmışdır. Maraqlıdır ki, bu miflərin, rəvayətlərin əksəriyyəti də bir-birinə b ənzəyir. Biz də bunun təbii olduğunu düşünürük. Məsələn, dünyanın harasından baxırsan, bax, dolunayın Ayın üzündə l əkələr görəcəksən. İnsanlar bu ləkələrin necə, nə səbəbdən yarandığını tapmağa çalışır, beləliklə də haqqında bəhs etdiyimiz “ əhvalatlar” meydana çıxır. Eyni iqlim kəsiyində yaşayan insanlar da Günəşdə baş verən dəyişiklikləri görür, uzun qaranlıq gecələrin onların təsərrüfat həyatlarını iflic v əziyyətinə gətirdiyini dərk edir, bundan keçirdikləri narahatlıq hissi 21 dekabrdan 22 dekabra keç ən gecə daha da artır. N əhayət, ertəsi gün Günəş bu mübarizədən qalib çıxır. Hər kəs Gündoğan bayramını qeyd edir, bir-birini görərkən “Üzünə Gün doğsun!”, “Günün ağ olsun!”, “Ağ Günə çıxasan!”… deyə alqış söyləyirlər. Cavab olaraq da “Səninlə belə (bilə)”, 136 “S əninlə birgə” deyirlər. Beləcə, insanlar bu bayram sevincini tam 10- 12 gün yaşayırlar, yəni yanvarın əvvəlinə kimi... Bizc ə, Gündoğan bayramımızı bərpa eləməyin vaxtıdır! Bel ə olan halda son illərdə kompüter arxasında, qulaqcıqlardan istifad ə edərək musiqiyə qulaq asmaqdan keyləşmiş, Gün işığı görm əyən, daha çox qapalı yerlərdə çalışan insanlarımızın qışın soyuq günl ərində də sevincinə, bir də ən vacibi Yeni İl bay ramına kimlərəsə xas bayram kimi baxanların şübhələrinin dağıdılmasına, türk xalqları ilə də bağlı olduğunu aşılamağa şərait yaratmış olarıq… Əslində elə Günəşin yenidən doğulması yeni ilin başlanğıcıdır. Araşdırmalar göstərir ki, dünyanın bütün xalqları kimi, türk xalqlarının da xalq yaradıcılığında Günəş önəmli yer tutur. Ağbirçəklərimizin, ağsaqqallarımızın “Üzünə Gün doğsun!”, “ Gün işığına çıxasan!” “Günün, baxtın ağ olsun!”, “Ağ Günə çıxasan!” kimi alqışları, “Bu Gün kimi gözüm ağarsın ki…”, “ Bu Gün işığına kor baxım ki…” kimi andları, “Günün qara g əlsin!”, “Heç ağ Günə çıxmayasan!” kimi qarğışları hələ də dilimizd ə qalır. Təsadüfi deyil ki, sutkanın Günəşin yeri işıqlandırdığı vaxtına gün, Günəşin «uyuduğu» qaranlıq vaxtına gecə deyirik. Yəni gün, gündüz sözləri bilavasitə Günl ə, Günəşlə bağlıdır. 21 dekabr günü ilin ən qısa günü, gec əsi isə ilin ən uzun, ən qaranlıq gecəsidir… Bel əcə, 10-12 gün davam edən Gündoğan bayramı 31 dekabrda keçirdiyimiz Yeni il bayramını da içinə alır… 4) TƏQVİM BAYRAMI – 31 DEKABR 137 Bayramlar müxt əlif cür olur: milli bayramlar, dini bayramlar, mövsüm bayramları, təqvim bayramları, ailə bayramları… Böyük Çillə günlərində keçirdiyimiz Yeni il bayramı da bizim təqvim bayramımızdır. Əslində dərinə gets ək, görərik ki, elə bu bayram da Günəşin doğması ilə bağlı olan, 10-12 gün davam ed ən Gündoğan bayramı ilə müəyyən m ənada əlaqəsi olan bir bayramdır... Dünyanın bir çox xalqları yeni ili iki dəfə qeyd edirlər: birinci d əfə dünyanın əksər ölkələrində olduğu kimi, 31 dekabrda. İkinci dəfə isə ənənəvi, milli, kökləri daha qədimlərə gedib çıxan, təbiətin oyanışı ilə bağlı. Elə əvvəllər də bu belə olmuşdur, yəni insanlar Günəşin doğduğu (22 dekabr – gec ələrin qısalmağa, gündüzlərin uzanmağa başladığı gün), hakimiyy əti ələ aldığı (21 mart – gecə ilə gündüzün bərabər olduğu, ertəsi gündən isə günün yavaş-yavaş uzanaraq gecəni ötdüyü vaxt) günl əri bayram etmişlər. Zaman keçir, tarixi olayların bir-birini əvəz etdiyi, dinlərin hakim rol oynadığı dövrl ərdə bayramlara da münasibət dəyişir. İmperator Konstantinin (324- 337) zamanında indiki Türkiyə Respublikası ərazisindəki İznikdə keçirilən bir toplantıda Günəşin doğuşunun bayram edildiyi günlərdən biri olan 25 dekabrı xristianların İisus Xristosun doğum günü kimi qələmə verm ələri sonralar müəyyən qədər müsəlman xalqları təqvimin bu gününd ən uzaqlaşdırdı. Maraqlıdır ki, günümüzdə Narduqan bayramını kerəşennər, yəni xristian tatarlar daha yaxşı qoruyub saxlamışlar. Müsəlman tatarlarda, eləcə də digər müsəlman türkl ərdə bu bayramın izləri qalır. Məhz bu səbəbdən də İslam dininin Rusiya iç ərisindəki müsəlman türklərə nisbətən daha qatı olduğu türk bölgələrində (Orta Asiya, güneyli, quzeyli Az ərbaycan, Türkiyə…) Günəşlə bağlı iki gözəl bayramdan 138 Yüklə 6,43 Mb. Dostları ilə paylaş:
|