Türk xalqlarinin mərasim sistemiNDƏ novruzun yeri
Yüklə 6,43 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 5) HƏMİŞƏYAŞIL AĞACLAR UZUNÖMÜRLÜLÜK RƏMZİDİRLƏR
əzabkeşləri… də əlavə etsək, söhbəti çox uzatmağa ehtiyac qalmaz. Üst əlik də, bu günlərin hamısının içki ilə müşayiət olunduğunu nəzərə alsaq, rusların milli mentalitetinin əsasını t əşkil edən sərxoşluğu yaradan əsas səbəblərdən biri ortaya çıxar… Maraqlıdır ki, 31 dekabr (köhnə stillə 18 dekabr) tarixi pravoslav xristian t əqvimində 28 noyabrdan başlayaraq 40 gün davam ed ən, 7 yanvarda başa çatan Milad orucu günlərinə düşür. Belə ki, pravoslav xristianlar həmin gün xüsusilə ayıq olmalı, ciddi oruc tutmalı, ət, yumurta, balıq yeməməli, süd içm əməlidirdər. Bütün bunlara xristianların necə əməl etdikl ərinin hər yeni il bayramı vaxtı şahidi oluruq… 5) HƏMİŞƏYAŞIL AĞACLAR UZUNÖMÜRLÜLÜK RƏMZİDİRLƏR M əlumdur ki, bitkilər aləmində şamlar fəsiləsindən olanlar özün əməxsusluqlarına görə daim diqq ət m ərkəzindədirlər. Onların iynəyarpaqlı olmasının səbəblərini ətrafda yaşayan insanlar müxtəlif cür yozsalar da, həmişə yaşıl olmaları (qara şamdan başqa) birmənalı olaraq uzunömürlülük r əmzi sayılmışdır. Bu baxımdan insanların yaşamaq arzularını bu ağacla bağlamaları təbiidir. Uzun illərdir dilimizdə Yeni il önc əsi «şam ağacının bəzədilməsi» ifadəsi qalsa da, əslində biz şamlar fəsiləsindən olan küknar ağacını bəzəyirik… “Yolka” sözü “yel” sözünd əndir, bizim dilə də «küknar» kimi t ərcümə olunur. Maraqlıdır ki, tatar dilində «yel» - «il» dem əkdir. Belə çıxır ki, «yel - küknar» elə «il ağacı» mənasını verir?!.. Küknar ağacı şamlar fəsiləsindən olub bu fəsilənin 145 dig ər nümayəndələri kimi həmişəyaşıllığı ilə diqqət çəkir. Lakin küknar h əm xarici görünüşü, həm də bitmə şəraitinə gör ə fərqlənir. Hündürlüyü bəzən 20-40 metrə çatan yoğun, çılpaq gövdəli şamlardan fərqli olaraq küknar nisbətən alçaqdır. Kölgəyə davamlı olduğu üçün çox vaxt hündür şamların çətiri altında bitir, rütubəti, münbit torpağı sevir. Həm d ə küknarın kökləri yerin daha üst qatında qərar tutur. Bu da onun kökünd ən çıxarılaraq yerinin dəyişdirilməsini asanlaşdırır. Rusiya sərhədləri içərisində qalan türk torpaqlarındakı, özəlliklə də, Sibirdəki ucsuz-bucaqsız küknar meşələri (burada qara şam meşələri də üstünlük təşkil edir) bu ağacla bağlı saysız-hesabsız əfsanələrin, rəvayətlərin, miflərin, ayinl ərin yaranmasına da, ona dilək ağacı kimi baxılmasına da s əbəb olmuşdur. Belə olduğu halda rütubətə, kölgəyə həsrət, torpağı münbit olmayan isti Ərəbistan çöllərində küknar ağacı nec ə bitə bilərdi? Deməli, İsa peyğəmbər də o şəraitdə bitm əyən küknar ağacı altında dünyaya gələ bilməzdi. Deməli, Gündoğanda, yəni yeni ildə küknar ağacları heç də İisus Xristosun doğumunun şərəfinə bəzədilmir… Yuxarıda qeyd etdik ki, qədimdə dekabrın 22-dən, yəni Gündoğandan etibarən günlər uzanmağa, gecələr qısalmağa başlayan zaman Günəşin bu zəfərini türklər ağ küknar ağacının altında qarşılayır, ona müxtəlif yeyəcəklər asır, al-əlvan iplər bağlayaraq dilək diləyirdilər. İnama görə, ağacın zirvəsi Ülgenin oturduğu yerə yaxın olduğundan diləklər bu yolla ona daha tez çatırdı. Bu ağaca həyat ağacı da deyirlər. Qıpçaq türkl əri də qədim zamanlardan küknar ağacını müqəddəs ağac hesab etmiş, taleyin hökmü ilə bu inamı onlar özlərilə Şərqi, el əcə də Mərkəzi Avropaya gətirmişlər [177]. 146 Küknar ağacı bəzəmək adətinin Rusiyaya XVIII əsrdə german xalqlarından keçdiyi qeyd olunsa da, bizcə, bu adət artıq çar Rusiyasının Sibirdəki türk xalqları arasında apardığı ruslaşdırma, xristianlaşdırma siyasətinin qızğın vaxtında ruslara keçmişdir. Belə ki, xristianlığın yayıldığı bölgələrdə yerlil ərin küknar ağacını (il ağacını) Gündoğan bayramında b əzədiklərindən narahat olanlar bu adəti xristianlıqla bağlamağa cəhd göstərmişlər. Gördüyümüz kimi, cəhd çox uğursuz alınmışdır. B əzi tədqiqatçıların küknar bəzəmə adətinin qıpçaqlar, hunlar t ərəfindən Avropaya gətirildiyi barədə fikirlərini yazmışdıq. Bu baxımdan bu yerlərin qədim sakinlərinin o dövrl ər diqqət mərkəzində olan savaşçı türk boyları, onların ad ət-ənənəsinin, dilinin, yaşayışlarının digər sahələri ilə maraqlanmaları təbii idi. Yenilik hər zaman təsiredici gücə malikdir. Hunlar h ələ şərqdə olarkən onların Ordos adlı şəhərləri vardı. Buranın əhalisi dağlıq hissədə meşəsalma ilə m əşğul olurdu. Bilirik ki, meşə bir günə başa gəlmir. İllərlə ağaclara nəzarət, qulluq tələb olunur. Meşəsalma ilə məşğul olan hunlar ağac evlərin qurulması, məişət əşyalarının, oxların… hazırlanması ilə də məşğul olurdular. Yəni heyvandarlıqla məşğul olan digər türk boyları kimi, savaşçı hunlar daşınması asan olan keçə alaçıqlarda yaşayırdılar. Hunların əsas hissəsi isə Ordos şəhərində tirlərdən qurulmuş daşınması mümkün olmayan ağac evlərdə oturaq həyat tərzi keçirirdi [207, s.104-110]. S.S.Minyayev Ordosu “syünnül ərin (hunların – G.Y.) ata yurdu” hesab edərək onların bu yerlərdə M.Ö. 209-cu ild ə mövcud olduqlarından bəhs edir [169, s.116]. O da m əlumdur ki, tarix boyu xalqlar əsas məşğuliyyət sahələri il ə bağlı heyvanları, bitkiləri müqəddəs saymış, onlara 147 Yüklə 6,43 Mb. Dostları ilə paylaş:
|