Üç aylıq ədəbiyyat dərgisi
109
yeməyini pilətədə isidər, hərdən də
maşınına minib sevişməyə gedərdi
onunla. Amma bu sevişmə daha olmurdu
deyəsən. Çünki Sara xanım yaşlaşmışdı
və yaşlaşdıqca da üz-gözü də qırışmağa
başlamışdı.)
-Alə, mını qan tutdu ki! – bunu
da qəciyib quru ağaca dönərək əsim-
əsim əsən İmirin qolundan tutan Rail
müəllim dedi. Sonra da Abasquliyevin
işarəsi ilə quruyub qaxaca dönmüş
İmirin qolundan tutub tualetə apardı,
qurnanı açıb üzünə su vurdu.
-Qqqoy
əəəlimin qqqanının
yuuuyum... – Əlini suyun altına tutan
İmirə təəccüblə baxdı Rail və bilmədi
gülsün, ya ağlasın....
Üstündən iki gün keçəndən
sonra o redaktor-professor kafedrada
yanına gəlmiş, qolunu boynuna salmış,
bir kənara çəkib asta səslə demişdi:
-Səni
burdan
qovacaqdım,
qurban olasan İsmayıl
müəllimə.
Düzdür, o mənə bir söz deməyib, amma
bilirəm ki, xətrini çox istəyir –
eloğlusunuz axı! Get. Daha səninlə işim
yoxdur. Dediyim kimi, loyal, dövlətin
siyasətinə toxunmayan yazılar yaz gətir,
çap edim. Hətta sənin imzanı tanıtmaq
üçün məqalələrinin altınnan öz imzamı
da qoyaram: qoşa imzayla çap etdirərik
yazılarını!.. Hə, necədir səninçün?!
Və professor ondan aralanıb
gedəndə qəfil geri dönmüş, bahalı
pencəyinin altından geydiyi qolsuz ağ
köynəyin qabağında bərq vuran qızılı
qalstukunu sol əli ilə sığallaya-sığallaya
demişdi:
-Kstati, araşdırmışam, rəhmətlik
atan Löhraz biz tərəfdəndir – mən də
amasiyalıyam. Yəni burda, institutda
bizə ermənistanlılar deyərlər... Ananın o
tərəfdən
olmağına
baxma,
sənin
damarında bizim qanımız axır...
(Hələ
tələbəlik
illərindən
institutda, bütün ölkədə olduğu kimi,
yerlibazlığın
olduğunu
eşitmişdi.
“Ermənistanlılar”,
“qarabağlılar”,
“qazaxlılar”,
“cənublular”,
“gürcüstanlılar”, “naxçıvanlılar” və
sair
bu
kimi
adlar
altında
yerlipərəstliyin olduğunu bilirdi. Amma
bu xəstəliyin lap “elmi” səviyyəyə
çatdığına inanmazdı.)
Bundan
sonra
onlar
dostlaşmışdılar.
Hətta
İmirin
məqalələri, doğrudan da professor
Abasqulu Abasquliyevin
(o redaktor-
professorun adı-soyadı beləydi) imzası
ilə şərikli çıxmağa başlamışdı. Amma bu
“travma” – ürək döyüntüsü ömürlük
qalmışdı İmirdə...
(Bu “travma” sözünü
ilk
dəfə
dostu Rahil müəllimdən
eşitmişdi. Üç dost – Rahil, Tofiq
Qəhrəmanov və İmir Tofiqgilin Yuxarı
Dağlıdakı darısqal evlərində görüşəndə
belə-belə sözlərdən çox işlədərdilər.)
...Evlərinin
çavıstanında
gizlənmişdi. Həyətdə isə anasını, itlərini,
inəklərini
dəyənəyin
altına
salıb
tappatap döyürdülər... O özünü bu
dəyənək zərbələrindən qoruya bilsə də,
ürəyini qoruya bilmədi. Bir də gördü ki,
sinəsinin sol tərəfində nədisə gup-gup
vurur.
(Onda o, ürək döyüntüsünün nə
olduğunu anlamırdı.) Elə vururdu ki, az
qalırdı onu top kimi qaldırıb yerə
çırpsın... Nənəsi necə deyərdi o qədim
110
№ 4 (20) Qış- 2016
el sözünü? “Zərb zəyərəkdən zəy
çıxardar.”
Onda, o uşaq olanda... “Yox!
Yox!
Yox!!!
Mən
o vaxtlarımı
xatırlamaq
istəmirəm!
İstəmirəm!
İstəmirəm!İstəmirəmmmmmmmmmmm
mmmm!!!..................................”
Öz bağırtısı başqa səslərə qarışıb
qulağını deşirdi. Qulaq verib o yad
səsləri dinlədi.
...- Dəvə, dəvəli, dəvəli! Dəvə
əməliyyatı!..
Yanından
ötən
bir
polis
maşınındakı ratsiyadan gəlirdi bu səs.
Bir azca sakitləşən ürəyinin guppultusu
təzədən başladı. Sol əli ilə bərk-bərk
tutduğu sükanın üstünə sağ əli ilə
döyəcləyə-döyəcləyə bağırdı:“Nə, nə
dedi?! Dəvə, Dəvəli?! Dəvə əməliyyatı?!
Sən öl düzmüş müşahidəm! Oğraşlar
direktorun
otağında
aparat
quraşdırıbmışlar... Yıxıldı Nanabəyimin
evi... Yaxşı bəs niyə saxlamadı məni?
Niyə ötüb keçdi?.. Noolsun e sən də? Bu
keçib qabağımı kəsəcək dar bir yerdə, o
31-də gələn də arxadan diriyib dalıma
də!.. Bəlkə basım bu qruntovoy yola?..“
Qarşıdan bir torpaq yol ayrılırdı.
İstədi maşını sala o yola, ürəyi
gəlmədi.“Yoox, maşını zay eliyərəm...
Nə zülmnən almışam bunu. ”
...Bir həftə idi ki, bu cənub
şəhərində idi.
İşlədiyi
institutun
buradakı
filialına dövlət imtahanı götürməyə
təhkim olunmuşdu. İmtahanları uğurla
başa vurdu. Kəsmək istədiyi yeddi
uşağın hamısının valideyni özünü alataş
çatdırdılar filialın direktoru Hüseyn
Dəvəlinin
kabinetinə.
(Dəvəli
əvvəlcədən imkanlı ailələrdən olan
tələbələrin siyahısını ona vermişdi.)
Hərəsi 500 dollardan “doğdular.” Bu
500-ün hərəsindən 200 onun özünə
qaldı, qalanları da Dəvəlinin cibinə
getdi...
“Bu Dəvəli də oğraş adamdı ha!
Doğuzduran mən, hazırına nazir bu it
oğlu. Yarı da bölmədi heç olmasa...
Hardan gəldi ağlıma bu söhbət? Nə
yaxşı... Ürəyim bir balaca sakitləşən
kimi oldu... Vay-vay-vay! Ağlım gedib
Dəvəli
sukaya,
heş
güzgüyə
baxmamışam! Xavarın vaar, oğraş 31-in
burnun dirəyib götümə ki! Bas qaza
görüm ə! Sənin bajıı s...m!”
(“Doğmaq”, “doğuzdurmaq”,
“qusmaq”, “düş bura”, “əlinə vermək”,
“tıs eləmək”, “maralı hürkütmək” kimi
kəlmələr institut müəllimlərinin arasında
işlənən jarqonlar idi. Hələ Sovet vaxtı
qəbula
düşəndə
bir-biri
ilə
bu
jarqonlarla danışardılar ki, ətrafdakılar
başa düşməsin. Yaxud bir tələbəni
semestr imtahanından kəsəndə “kəndiri
kəsirəm” – yəni tələbəyə “2” verirəm –
kimi sözlərdən istifadə edirdilər. Kağız
vermək, nömrə yazmaq qorxulu idi. Ən
yaxşısı jarqondu. İmtahan gedəndə
yanında oturan assistentinə - adətən işi
onların əli ilə görürdülər – jarqonla
sözlər deyirdi, ya da kağıza yazıb
ötürürdü:”Bu laxdı, ya loxdu?” Yəni
mənası beləydi ki, bu tələbə pul
verəndir, oxuyub özü qiymət alandır?..
Adətən oxuyan uşaqlarla işləri olmurdu,
çünki onlar zəhlətökən olurdular – pul
verməməkləri bir yana, dekana, hətta
rektora
şikayət-zad
eləyirdilər.