Uluslararasi sempozyumu

519

İbrahim ERDAL 

İç iskân politikasındaki uygulamalarda aynı zamanda bütün iskân işlerinde 

olduğu üzere tarıma uygun toprakların tekrar ekilebilirliğinin sürdürülmesi 

önemli hedef olmuştur. Bu amaçla göçmenlere devlet tarafından önemli mik-

tarlarda yardım yapılmıştır. Bu yardımlar nakti olmasından ziyade tarım alet 

edevatı, traktör, tohumluk ve ağaç yardımı olarak belirlenmiştir. Elbette iskân 

bölgelerine gidiş sırasında yapılan harcamaların bir kısmı da harcırah olarak 

karşılanmıştır. 

Atatürk Dönemi iskân politikasında en önemli sorun dışarıdan gelen Türk 

nüfusun durumu olmuştur. Çünkü bu nüfus iç iskân politikasında amaçlanan 

hedeflere göre iskâna tabi tutuldukları gibi aynı zamanda onların uyum süreci 

de  iskân  mıntıkalarının  seçimi  önemli  bir  sorun  olmuştur.  Dışarıdan  gelen 

Yunanistan, Bulgaristan ve Romanya Türklerinin iskân bölgelerinin tespitin-

de komşu devletlerle sıkıntılı olan bölgeler öncelikli olarak seçilmiştir. Mü-

badele süreci her ne kadar Rum emval-i metrukuna göre düzenlenmiş ise de 

Trakya ve Ege bölgesi iskân bölgelerinin seçiminde önemli bir tercih olmuş-

tur. Yunanistan’ın megalo ideası veya Pontus Rum devleti ideali bu bölgelere 

iskân edilen Türk nüfusu önemli kılmıştır.   1930’u  yıllarda  Türkiye’ye 

göçmek zorunda kalan Bulgaristan, Romanya ve Gagavuz Türkleri de yine 

Trakya bölgesine iskân edilmişlerdir. Dönemin İç İşleri Bakanı Şükrü Kaya 

5 Ocak 19933 tarihinde gazeteye verdiği beyanatta: “Boş topraklar hiçbir işe 

yaramaz ve bir gün gelir başkalarının eline geçer. Edirne’de Kırklareli’nde 

bütün Trakya’da Bulgarların gözü vardır. Midye ile İnoz arasında bir çizgi-

nin üstünde kalan yerleri her gün bağıra bağıra söylüyorlar. İstanbul’da bile 

gözleri  vardır.  Bulgarların  bu  azgın  açgözlülüğü  karşısında  Türk’ün  gözü 

Trakya’nın üstünden ayrılmamalıdır…”

35

 sözleriyle Boğazların ve İstanbul 

bölgesinin stratejik önemine vurgu yapmıştır. 17 Temmuz 1935 yılında da 

yine Şükrü KAYA Cumhuriyet gazetesine verdiği beyanatta Bulgaristan’ın 

Trakya üzerindeki emellerine vurgu yaparak gelecek olan yüz binlerce göç-

menin Trakya’ya ve Doğu Anadolu’ya iskân edilmelerine karar verildiğini 

belirterek bölgenin önemine vurgu yapmıştır.

 

Atatürk dönemi iç iskân politikasında güvenlik, iktisadi ve stratejik 

gibi birçok sebepten dolayı yaklaşık 100 bin civarında aşiret yerleşik hayata 

geçmesi için iskân edilmiştir. Bu iskân sürecinde yerleşim bölgeleri ve iskân 

olunan aile sayıları süreklilik ve değişiklik arz etmiştir. Dışarıdan gelerek is-

kân olunan Türk nüfusun ise 1920’li yıllarda 550 bin 1930’lu yıllarda ise 400 

bin kişi olduğu görülmüştür. Anadolu’dan giden yaklaşık 1.200 000 gayri-

müslim nüfusun yerine gelen bu Türk nüfus ulus devlet sürecinde homojen 

35   Duman, (1923-1938), a.g.m., s. 479.

---

520 Atatürk Dönemi İskân Politikaları ve Göçmenlerin İskânı Uygulamaları (1920-1938) 

bir toplum inşasında önemli bir kazanım olmuştur. Her ne kadar göç esnasın-

da iktisadi anlamda bir gerileme kaydedilmiş ise de 1927 yılından itibaren ge-

rilemenin değiştiği görülmüştür. Ekonomik buhrandan sonra da iskân olunan 

nüfus yine iktisadi anlamda durgunluğa bir çare olarak işlenmiştir.

Kaynakça

Arşiv Vesikaları ve Resmi Yayınlar

Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi

BCA, 490.01/1466.9.2.

BCA, 030.10/241.629.15.

BCA, 030.10/72.475.2.

BCA, 030.10/116.810.7.

BCA, 30.18.1.2/63.27.9. 

BCA, 030.10/116.810.14. 

BCA, 490.01/1466.9.2.

BCA, 30.18.1.2/65.50.14. 

BCA; 030.10/123.839.5.

BCA, 30.18.1.2/65.50.14. 

BCA, 490.01/1466.9.2.

BCA, 030.10/81.531.16. 

BCA. 030.10.124.885.4. 

BCA. 272.12.61.176.14.

BCA. 030.18.1/2.15.76.6. 

BCA. 030.18.1/2.57.66.15. 

BCA. 030.18.1/2.46.49.4.

BCA. 030.18.1/2.6.46.3. 

BCA. 030.18.1/2.76.57.6.

BCA. 272.11.18.82.18. 

BCA. 272.12/41.49.4.

---

521

İbrahim ERDAL 

BCA: 030.10/72.475.2. 

BCA: 030.10/81.531.5.

TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: II, İçtima: IV, Cilt XXXIII, Ankara, (t.y), 

s. 153.

TBMM Zabıt Ceridesi, Devre:IV, İçtima:III, C:XXIII, s.141

Düstur, Üçüncü Tertip, C: 4, İstanbul, 1929, s. 15-16.

Düstur, Üçüncü Tertip, C:5, Ankara 1948, s.146

Düstur, Üçüncü Tertip, C: 16, Ankara 1935, s. 467. 

Düstur, Üçüncü Tertip, C: 17, Ankara 1936, s. 90. 

Düstur, Üçüncü Tertip, C: 18, Ankara 1956, s. 479-480.

İskân Kanunu, Resmi Gazete, 21 Haziran 1934, İstanbul 1934, s. 4-5.

İskân Mevzuatı, Sıhhat ve İçtimaî Muâvenet Vekâleti İskân Umum Mü-

dürlüğü Yayını, Ankara 1936, s. 236.

Kitaplar ve Makaleler

Bilâl Şimşir, “Bulgaristan Türkleri ve Göç Sorunu”, Bulgaristan’da Türk 

Varlığı Bildiriler (7 Haziran 1985), Ankara 1992.

Cevat Geray, Türkiye’den ve Türkiye’ye Göçler (1923-1961), Türk İktisadi 

Gelişmesi Araştırma Projesi, Ankara 1962, Ek Tablo 2.

Fikret Babuş, Osmanlı’dan Günümüze Etnik-Sosyal Politikalar Çerçe-

vesinde Türkiye’de Göç ve İskân Siyaseti ve Uygulamaları, Ozan Yayın-

cılık, İstanbul, 2006, s. 133; 

Hikmet Öksüz, Batı Trakya Türkleri, Karam Yayıncılık, Çorum 2006, s. 

46-47.

İbrahim  ERDAL,  “Cumhuriyet  Döneminde Yörüklerin  İskânı  Konusu”, 

Osmanlı’dan  Cumhuriyete Yörükler  ve Türkmenler,  Ed:  Hayati  Beşir-

li-İbrahim Erdal, Phoenix yayınevi 2008, s.4

İbrahim ERDAL, Mübadele (Uluslaşma Sürecinde Türkiye ve Yuna-

nistan 1923-1925), IQ Yayınevi, 2. Baskı, Ankara 2012, s.27-30.

İlhami SOYSAL, Türkiye’nin Siyasal Antlaşmaları (1920-1945), Anka-

ra 1989, Türk Tarih Kurumu yayını, s.248.

---