Universiteti I tiranës fakulteti I drejtësisë departamenti I së drejtës civile
Yüklə 3,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
144 të fortë për të zhbërë diçka se "teka" e autorit. Mirëpo në mjedisin tejet të rregulluar të shfrytëzimit të veprave, tekat e autorit nuk janë të mirëpritura, pasi janë një element pasigurie shumë i madh në ekzekutimin e kontratave. Jurisprudenca vjen në mbështetje të parashikimeve të pikës 1 të nenit 24 të cituar më sipër. Kështu, për rastin e një këngëtareje franceze, e cila u bë mjaft e njohur në gjirin e grupit të saj muzikor, gjykata pranoi kërkesën e saj për tërheqjen nga tregu të filmave pornografikë ku ajo luante, e shtyrë nga rrethana ekonomike tepër të vështira, me argumentin se këto filma nëpërkëmbnin dinjitetin e saj. Madje, në këtë rast, këngëtarja as nuk paguajti dëmet që iu shkatuan titullarit të veprave pornografike, ashtu siç e kërkon ligji, jo vetëm jashtë por dhe në Shqipëri. Kështu, dhe këtu mbërrijmë në pikën e dytë, edhe nëse autorit i respektohet "teka" e tij për tërheqjen e veprës, ai nuk mund ta bëjë dot pa dëmshpërblyer bashkëkontraktorin e tij, pra personin ose subjektin që ka përfituar të drejtat e shfrytëzimit ekonomik të veprës. Kjo kërkesë buron si nga Ligji për të drejtat e autorit. Në këto kushte, ka arsye për të qenë skeptik në lidhje me mbijetesën dhe realizimin efektiv të kësaj të drejte. b. E drejta e ekzistencës nëpërmjet veprës - Autorësia mbi veprën Është prerogativa e dytë që citohet në Ligjin për të drejtat e autorit, por për nga rëndësia, konsiderohet e para. Ligji për të drejtat e autorit e parashikon kërë prerogativë, ashtu si dhe të tjerat në një nen të veçantë, nenin 22 të tij. Në njëfarëe mënyre, ligjvënësi është kujdesur që të vënë në dukje faktin se e autorësia mbi vepër është prerogativa morale më e rëndësishme si në simbolikë ashtu dhe në të drejta për autorin. Cilësia e autorit të veprës i përket atij me emrin e të cilit vepra publikohet për herë të parë. Me përjashtim të provës së kundërt, pra nëse autori i vërtetë i veprës arrin të provojë se efektivisht ai është autor i veprës. Kjo e drejtë bën të mundur të pohohet me zë të lartë se filan vepër i përket filan autori. Dhe kjo e drejtë është tërësisht e pavarur nga e drejta pasurore e autorit. Kjo do të thotë se pavarësisht se çfarë ngjet me të drejtën që ka autori për të ceduar veprën, pra për ta vënë në qarkullimin civil, ajo do të mbetet vepra e tij, për shkak të të drejtës jopasurore të autorësisë mbi vepër 471 . Autori ka të drejtë (për të mos thënë detyrën) të reagojë në rastet e harresës apo të uzurpimit të emrit të tij 472 . kjo e drejtë është aq e fortë sa në disa vende ku nuk pranohet një regjim juridik i ngjashëm me atë fillestar të të drejtës jopasurore, 471 Pika 1 e nenit 22 të Ligjit për të drejtat e autorit. 472 Michel Vivant, Jean-Michel Bruguière, "E drejta e autorit", Botimi i parë, 2009, Dalloz. 145 që kryesisht zbatohet në Francë, parashikojnë një hierarki ku në majë të piramidës gjendet e drejta e autorësisë mbi veprën. Kjo vlen për shembull për të drejtën gjermane. Edhe kjo formë është për t’u lavdëruar pasi në disa sisteme, si për shembull ai i copyright-it, e drejta e autorësisë shpesh harrohet. Dyshimet më të mëdha në këtë rast paraqiten në ato vepra që prodhohen nëpërmjet work made for hire. Për shkak të përfshirjes së një numri të madh autorësh dhe të vështirësive praktike të vendosjes së autorësisë mbi vepër për secilin prej tyre, sistemi i copyright-it parashikon se, vepra që prodhohen në bazë të ëork made for hire, do të kenë autor personin që mbledh të gjithë krijuesit, autorët etj. Përjashtimisht, mund të parashikohen me anë të kontratave disa përjashtime për autorë të caktuar, bazuar mbi kritere të ndryshme si për shembull fama e autorit në publik 473 . Ky sistem është i ngjashëm me veprat kolektive që së fundi ka parashikuar dhe Ligji ynë për të drejtën e autorit 474 . Parimi i autorësisë mbi vepër krijon detyrime të forta ndaj palëve të treta, përdoruesve të veprës si dhe bashkëkontraktuesve të autorit. Detyrimi i parë është që përdoruesit kanë është që të shkruajnë dhe të përmendin emrin e autorit në çdo kopje apo formë tjetër të përdorimit të veprës 475 . Detyrimi që kanë përdoruesit bie nëse vërtetohet se autori ka deklaruar në formë të shkruar se heq dorë nga e drejta për t’u përmendur autorësia, në përputhje me natyrën e veprës dhe përdorimin e saj, thotë Ligji 476 . Deklarimi me shkrim vlen për palët e treta në mënyrë që ato të mos mbahen përgjegjëse për shkelje të të drejtës jopasurore të autorit. Në dukje, krijohet përshtypja se dhënia e deklaratës është përfundimtare dhe se autori nuk e revokon dot atë. Kjo do të binte ndesh me karakterin e të drejtës jopasurore të autorit. Autori mund ta revokojë deklaratën e tij, në zbatim të parimit të autorësisë. Natyrisht, nuk përjashtohet mundësia e dëmshpërblimit të përdoruesve nëse ata do të angazhojnë fonde për të respektuar vullnetin e autorit. Së dyti, për shkak të rëndësisë së të drejtës që autori pranon të heqë dorë, Ligji për të drejtat e autorit kërkon që dorëheqja të jetë e formalizuar me shkrim. Në këtë mënyrë, sigurohet që vullneti i autorit është dhënë në mënyrë të plotë dhe pa ekuivok. Së treti, duket se ligji i kufizon rastet kur autori mund të heqë dorë nga përmendja ose shkrimi i emrit të tij, kur thotë se deklarata do të bëhet “në përputhje me natyrën e veprës dhe përdorimin e saj”. Kjo dispozitë kërkon një sqarim të mëtejshëm nga ana e ligjit, për të kuptuar se cilat janë veprat që u drejtohet ligji. Mund të hamendësohet se një lloj vepre që mund të preket nga kjo dispozitë janë veprat audiovizuale ose grafike, të cilat mund të kenë shumë autorë dhe një subjekt i caktuar që ka porositur veprën dhe që merr përsipër përgjegjësinë e botimit të saj. Çështja e dorëheqjes nga autorësia mbi vepër është shtruar historikisht dhe vijon të trajtohet edhe sot, në lidhje me botimin e veprave në formë anonime. Është mjaft e njohur 473 Mary LaFrance, “Copyright Law”, Thomson West, 2008, f. 61. 474 Shih paragrafin mbi autorësinë më sipër. 475 Pika 2 e nenit 22 të Ligjit për të drejtat e autorit. 476 Po aty. Yüklə 3,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|