yanına gedib ziyarət edirlər. Hacılar Allah Evinə Həcc ziyarətinə getdikləri kimi, onlar da öz imamlarının
hərəminə və ziyarətgahlara həccə gedirlər!”.
Hətta, bə’zi şiələr öz imamlarının qəbirlərini ziyarət etməyi Allah Evinə Həccə getməkdən üstün
bilirlər. Hələ üstəlik, öz imamlarının qəbirlərini ziyarət etməklə, Allahın vacib buyurduğu Kə’bə evinin
ziyarətini lazımsız bilməyənləri pisləyirlər. Bu qəbildən olan əqidələr xristian və müşriklərin dini
e’tiqadlarındandır. Belə ki, onlar bütlərə pərəstişi Allaha pərəstiş etməkdən üstün bilirlər.
Onların alim və rəhbəri Şeyx Müfid
/86/
“Mənasiku-məşahid” adlı bir kitab yazmışdır. Orada belə
demişdir: “Allahın məxluqlarının qəbirləri Kə’bə və Allahın Evi kimi ziyarət edilməlidir (Ora Həccə
gedilməlidir)”.
Peyğəmbərin (s) qəbrini ziyarət etməyin haram olmasını söyləyən Alusi
/87/
kimi sünni alimləri
Buxarinin “Üç məsciddən başqa məscidi ziyarət etməyin”-hədisinə istinad etmişlər.
Məhəmməd ibn Əbdülvəhhab da “Kəşfuş-şübəhat” əsərində şiənin peyğəmbərlər və övliyaların
qəbirlərinə hörmət bəsləmələrini, onları ziyarət etməyi, qəbirlərin kənarında dua, onlara təvəssül etməyi və
onlardan şəfaət diləməyi haram bilmiş və demişdir ki, guya, şiələr onları “Allah” bilirlər.
Məhəmməd ibn Əbdülvəhhab deyir: “Bu mətləbə dair olan sübutlardan biri belədir:-Allah-təala bəni-
İsrailin imanlı və ləyaqətli olmasına baxmayaraq, onlardan nəql edərək buyurur: “Dedilər: Ya Musa! Bizə
onların (bütpərəstlərin) sitayiş etdikləri bütlər kimi bir büt düzəlt!”.
/88/
Bir qrup səhabə Peyğəmbərə (s) dedilər: “Ya Rəsulallah! Bizim təvəssül etməyimiz üçün bir vasitə
tə’yin et!”. Peyğəmbər (s) and içib buyurdu: “Bu fikir, bəni-İsrailin Musaya (ə) dedikləri fikir kimidir: “Ya
Musa! Bizim üçün bir Allah (büt) qərar ver (tə’yin et).
/85/ - Nuh surəsi, 23-cü ayə.
/86/ - Məhəmməd ibn Məhəmməd ibn No’man Bağdadi hicri 413-cü ildə vəfat etmişdir. O,
Şeyx Müfid adı ilə məşhurdur. Şiənin görkəmli fəqihlərindən, əqaid və islami məzhəblərin
alimlərindən biridir. O, Seyyid Mürtəza, “Nəhcül-bəlağə”nin müəllifi Seyyid Rəzi, Şeyx Tusi və şiənin
bir çox adlı-sanlı alimlərinin (müəllimi) ustadıdır. “İrşad”, “Məcalis”, “Məqnə’ə”, “Əl-cüməl” onun çap
olunmuş kitablarındandır.
/87/ - Seyyid No’man ibn Mahmud Alusi hicri Bağdadi 1317-ci ildə vəfat etmişdir. O, İraqın
tanınmış sünni alimlərindəndir. “Əlayatul-bəyyinat” və “Cəlaul-eyn” kitablarının müəllifidir. O, bu
kitabları İbn Teymiyyənin fikirlərinə əsasən yazmışdır. Bu kitab vahabi məzhəbinin diqqət
mərkəzində olmuşdur.
/88/ - Ə’raf, 138.
Müəllifin vahabilərə cavabı
Nəql etdiklərimizin cavabını bir neçə fəslin
əsasında veririk:
Birinci fəsil
Əhli-sünnənin (sünnilər) qəbirlərin və Həzrət Peyğəmbərin (s) mübarək məzarının ziyarətinə dair
söylədikləri hədislər. Bu barədə sübutumuz mütəvatir, səhih və açıq-aşkar söylənilən hədislərdir. Bunlardan
əlavə, müsəlmanların əməl və rəftarı Peyğəmbərin (s) öz zamanından günümüzə qədər belə olmuşdur.
Peyğəmbər (s) özü də Ühüd şəhidlərinin qəbirlərini və Bəqi qəbirstanlığını ziyarətə gedərdi.
İbn Macə və Nəsainin “Sünən”ində, habelə, Qəzalinin “Ehya-ülum-id-din” kitabında Əbu
Hüreyrədən belə rəvayət olunur: “Həzrət Rəsul (s) buyurdu: “Qəbirləri ziyarət edin ki, sizlərə axirəti
xatırladır”. Yenə də həmin kitablarda İbn Əbu Müleykə Aişədən rəvayət edir: “O, dedi: “Peyğəmbər (s)
qəbirləri ziyarət etməyə göstəriş verərdi”.
Habelə, yuxarıda qeyd olunan kitablarda yenə Əbu Hüreyrədən
/89/
rəvayət olunmuşdur:
“Peyğəmbər (s) anasının qəbrini ziyarət edib ağladı və orada olanları da ağlatdı. Sonra buyurdu:
“Allahımdan anamın qəbrini ziyarətə getmək üçün icazə istədim. O da icazə verdi. Siz də qəbirləri ziyarət
edin, çünki axirəti yadınıza salır”.
46
Bu kitablarda Abdullah ibn Məs’uddan rəvayət olunub ki, Peyğəmbər (s) buyurdu: “Əvvəllər
sizləri
qəbirləri ziyarət etməkdən çəkindirirdim. Lakin indi kim ziyarət etmək istəsə, buyura bilər, çünki bu iş axirəti
yadınıza salır. Amma orada faydasız, mə’nasız sözlər danışmayın”.
Qəzali Ehya-ülum-id-din” kitabında İbn Əbu Müleykədən
/90/
belə rəvayət edir: “Bir gün Aişənin
qəbir əhlinin ziyarətindən gəldiyini gördükdə, soruşdum: -Ümmül-mö’minin! Haradan gəlirsiniz? Aişə dedi: -
Qardaşım Əbdürrəhmanın qəbrinin ziyarətindən gəlirəm. Dedim: -Məgər, Peyğəmbər (s) bu işi qadağan
etməmişdir?
O, dedi: -Əvvəllər qadağan etmişdi, lakin sonralar ziyarət etmək göstərişi verdi”.
Sünnilərin “Səhih” və “Sünən” hədis kitablarında qəbir əhlinin ziyarətinin xüsusiyyətlərinə dair
hədislər yazılmışdır. O cümlədən, biri belədir: “Peyğəmbər (s) buyurdu: Bəqi qəbirstanlığına getdikdə, belə
deyin: Əssəlamu əla əhlid-diyari minəl-mu’minin”.
Bunlar saleh insanların, övliyaların ziyarətinə dair rəvayətlər idi. Lakin Peyğəmbərin (s) qəbrinin
ziyarəti barədə bir çox mö’təbər hədis və rəvayətlər vardır. Belə ki, Darqutni (****), Beyhəqi, Qəzali və digər
alimlər o Həzrətin qəbrini ziyarətin fəziləti barədə çoxlu rəvayətlər nəql etmişlər.
O cümlədən, Peyğəmbərin (s) buyurduğu aşağıdakı rəvayət: “Kim məni (qəbrimi) ziyarət etsə,
şəfaətim ona vacib olacaqdır (yə’ni, mütləq ona şəfaət edəcəyəm)”. Bu şəfaət Peyğəmbərin (s) qəbrini
ziyarət edənlərə məxsusdur. Bütün mö’minlərə Peyğəmbər (s) tərəfindən şamil olan şəfaət, əvvəlki
şəfaətdən fərqlidir. Peyğəmbərdən (s) daha bir hədis: “Həzrət Rəsul (s) buyurdu: “Kim Mədinədə məni
Allaha xatir ziyarət etsə, Qiyamət günündə ona şəfaət edər və onun şahidi olaram”.
Nafe
/91/
Abdullah ibn Ömərdən rəvayət edərək deyir: -Abdullah dedi: Peyğəmbər (s) buyurub:
“Kim Həccə gəlib məni ziyarət etməsə, mənə zülm etmişdir”.
Əbu Hüreyrə Peyğəmbərdən (s) belə rəvayət edir ki, Həzrət (s) buyurdu: “Kim vəfatımdan sonra
məni (qəbrimi) ziyarət etsə, sanki həyatda ikən məni ziyarət etmişdir”.
Abdullah ibn Abbasdan belə nəql olunmuşdur: Peyğəmbər (s) buyurdu: “Kim Həcc səfərinə gəlsə
və məni ziyarət etmək məqsədilə məscidimə daxil olsa, iki kamil Həccin savabına nail olacaqdır...”
Bu qəbildən bir çox mütəvatir hədislər mövcuddur. Məhəmməd ibn Əbdülvəhhab “Kəşfüş-şübəhat”
adlı risaləsində yazır: “Mənim əqidəm bundan ibarətdir ki, Həzrət Peyğəmbərin (s) məqamı bütün
məxluqatdan üstündür və o, öz qəbrində sağdır (diridir), bərzəxi həyata malikdir. Elə bir həyat ki, Qur’anın
aşkar söylədiyi şəhidlərin həyatından da üstündür. Çünki, Peyğəmbər (s) şəhidlərdən üstündür. Çünki
Peyğəmbər (s) ona verilən salamları eşidir. O Həzrəti ziyarət etmək sünnədir, lakin onu ziyarət üçün
Mədinəyə getmək lazım deyildir. Əksinə, Məscidül-nəbini ziyarət edib, orada namaz qılmaq məqsədilə səfər
etmək lazımdır”.
Cavab: birincisi, Əgər Şeyx Məhəmməd ibn Əbdülvəhhab:
“Peyğəmbər (s) qəbrində diridir”-dəlilinə əsasən onun ziyarətini caiz bilirsə, onda Əhli-beyt(ə) və O
Həzrətin səhabələrini də həmin səbəbə əsasən ziyarət etmək olar. Belə olduqda, Şeyx Məhəmmədin “Sair
peyğəmbərlər və övliyaların (saleh bəndələrin) qəbrini ziyarət etmək olmaz”-deməsi, mə’nasızdır. Habelə,
Peyğəmbərin (s) ziyarəti ilə ona təvəssül edib şəfaət və kömək diləməyin arasında fərq qoymaq mə’nasızdır.
Çünki Peyğəmbərin (s) qəbirdə diri olması və uzaqdan onu ziyarət edənin səsini eşitməsi sübuta yetdikdə,
onun tə’sir və əsərləri bunlara da aid olunur.
İkincisi, Şeyx Məhəmmədin yalnız Buxarinin nəql etdiyi rəvayətə görə onu qadağan etməsinin
səbəbi yoxdur. Elə bir rəvayətə ki, bir neçə dəlilə əsasən rədd edilir:
1)Bütün müsəlmanlar bu rəvayəti fərz edək ki, bu mə’naya aid edir, yenə də qəbul etməmişlər.
Çünki müsəlmanların adət və rəftarı belə idi ki, Peyğəmbərin (s) vəfatından sonra uzaq yerlərdən
(məntəqələrdən) onun ziyarətinə gedərdilər. Necə ki, o Həzrətin sağlığında da onu ziyarətə səfər edirdilər.
Buna əsasən, bu iki halətdən birini digəri ilə müqayisə etməyin aşkar sübutu vardır. Xüsusən də Peyğəmbər
(s) özü buyurmuşdur: “Kim məni ölümündən sonra ziyarət etsə, sanki sağlığımda məni ziyarət etmişdir”.
2) Buxarinin rəvayəti öncə nəql etdiyimiz səhih hədis və səhabələrin Peyğəmbər (s), Əhli-beyt(ə) və
səhabələrin qəbirlərini ziyarət etmələrinə aşkar dəlalət edən rəftarlarına ziddir. Çünki Peyğəmbər (s)
buyurmuşdur: “Kim Həcc səfərinə gəlib, məni ziyarət etmək məqsədilə məscidimə daxil olsa, iki Həccin
savabına sahib olar”. Şeyx Məhəmmədin dediyinin əksinə: “Mənim məscidimin qəsdi ilə!” buyurmayıb.
3)Yuxarıda qeyd olunan hədisdə müstəsna olanlar. Ya məscidlər yaxud da uzaq və yaxından
ziyarət üçün hər növ səfər etmək barəsindədir. Əgər məscidlərə aid olsa, üç məsciddən başqa heç birinin
ziyarətinə getməməyin mə’nasındadır. Belə ki, Şeyx Süleyman Nəcdi “Hədiyyətüs-səniyyə” kitabında bu
məsələni açıq-aşkar söyləmişdir: “Səhih-Buxari” və “Müslim”də Əbu Hüreyrə və Əbu Səid Xudridən
/92/
47