rəvayət
olmuşdur ki, Həzrət Peyğəmbər (s) buyurdu: “Üç məsciddən başqa heç bir məscidin ziyarəti üçün
səfər etməyin: Məscidül-həram, Məscidül-əqsa və Mina məscidi”.
Buna əsasən, qeyd olunan hədisin mə’nası ziyarətgah, hərəm və digər qəbirlərə şamil olunmur.
Habelə, hər məscidin qəsdi ilə səfər etməyə aid olmasını deməmişdir.
İkinci mə’naya yozulduqda isə, bütün mübah səfərlərin qadağan olunmasına gətirib çıxarır. Halbuki,
heç kəs belə söz deməmişdir. Bundan əlavə, əksəriyyətə qeyd vurmaq (xüsuslandırmaq) lazım gəlir və bu
sözü ona aid etmək olmaz.
/89/ - Əbu Hüreyrə hicri 8-ci ildə müsəlman oldu. O, saxta hədis düzəltməkdə və
Peyğəmbərə (s) yalan nisbət verməkdə o qədər ifrata vardı ki, Ömər ibn Xəttab öz xilafəti dövründə
onu kötəkləyib dedi: “Əgər yalanlarından əl çəkməsən, səni Dus dağına (Yəməndə yerləşir)
qaytaracağam!”. Onu daha artıq tanımaq üçün Misir alimi, mərhum Mahmud Əbu Riyyə və Əllamə
Seyyid Əbdülhüseyn Şərəfüddin Amilinin yazdıqları “Əbu Hüreyrə” kitabına müraciət edə bilərsiniz.
Bir gün Peyğəmbər (s) onun əbasının altında bir pişik balası görüb buyurdu: “Ey Əbu Hirrə! (yə’ni, ey
pişik oynadan)”. O gündən sonra ona Əbu Hüreyrə (kiçik pişik atası) dedilər. Əbu Hüreyrə 57-ci hicri
ilində dünyadan köçdü. O, sünnilərin tanınmış alimlərindəndir. Onun hədislərini çox mö’təbər sayır
və hörmət edirlər. Əlbəttə, onun bə’zi hədisləri düzgündür və şiələr də onları rəvayət etmişlər.
/90/ - 2 İbn Hacər Əsqəlani “Təqribut-təhzib” əsərində yazır: “Deyirlər ki, Abdullah ibn
Übeydullah ibn Əbu Müleykə ibn Abdullah ibn Cud’an Əbu Müleykə Zühəri Timi Mədəninin adı idi. İbn
Əbu Müleykə Peyğəmbərin (s) 30 səhabəsini görmüşdür. O, fəqih idi və 117 hicri-qəməri ilində vəfat
etmişdir.
/91/ - Nafe Abdullah ibn Ömərin nökəri idi. İbn Hacər Əsqəlani “Təqrib ”-də yazır: “Abdullah
ibn Ömərin nökəri, Əbu Əbdillah Nafe Mədəni e’tibarlı və məşhur fəqih olmuşdur. O, 117-ci hicri
ilində yaxud ondan bir az sonra vəfat etmişdir.
/92/ - Sə’d ibn Malik Xəzrəci Əbu Səid Xudri adı ilə məşhurdur. Onun babası Xudrə ibn
Ovfdur və Peyğəmbərin (s), sonradan da Əlinin (ə) səhabələrindən olmuşdur. Deyirlər ki, səhabələr
arasında Əbu Səid qədər fiqh elmini bilən olmamışdır. Peyğəmbərin (s) çoxsaylı hədisləri ondan
rəvayət olunmuşdur. O və onun atası Malik Xəzrəci Peyğəmbərlə(s) söhbət etmişlər.
İkinci fəsil
Məhəmməd ibn Əbdülvəhhab və onun ardıcılları ilə söhbət
Vahabilər deyirlər ki, Peyğəmbər (s) və pak imamların qəbirlərinə hörmət etmək və onları ziyarət
məqsədilə səfər etmək şirk və onları Allah qərar vermək qəbilindəndir. Necə ki, bəni-İsrail Həzrət Musadan
(ə) onlar üçün “Allah” tə’yin etməsini (qərar verməsini) istədilər. Vahabilərin bu iradlarının cavabı aşağıda
açıqlanacaqdır:
Birinci cavab: -bəni-İsrail Həzrət Musadan (s) onlara şəfaət edən bir “Allah” istəmədilər, əksinə,
onlar dünyanı yaradan və hər şeyə nəzarət edən “Allah” tələb etdilər. Bu baxımdan, Sameri onları yolundan
azdırıb səs çıxaran qızıl buzov düzəltdi, sonra göstərib dedi: “Bu sizin və Musanın Allahıdır, Musa-Allahı sizə
göstərməyi-unutmuşdur”. Bu zaman bəni-İsrail hamılıqla yollarını azıb fikirləşdilər ki, həmin buzov onların
xaliqi və işlərini idarə edəndir. Buna görə də ondan səs çıxır”.
/93/
Bu mə’nanı Allah-təalanın buyurduğu: “Bu sizin və Musanın Allahıdır”-kəlamı aydınlaşdırır. Çünki
Həzrət Musanın (ə) Allahı, elə bəni-İsrailin Allahı, bütün yeri-göyü yaradan Tanrı idi.
Təfsirçilər deyirlər: “Ayənin mə’nası budur ki, Sameri belə deyib: “Bu sizin və Musanın Allahıdır,
Musa onu unutmuş və getmişdir. Allahı başqa yerdə tapsın”.
/94/
Bəni-İsrail də ya sonsuz dərəcədə nadan
və dardüşüncəli idilər ki, adi buzov heykəlinin yerin-göyün Allahı olmasını, ya da Allahın buzovda hülul
etməsini təsəvvür etdilər”. Hər iki halda Məhəmməd ibn Əbdülvəhhabın “Bəni-İsrail Musadan yaradan və
idarə edən Allah tələb etmədilər”-fikri özünə yer tapmır.
İkinci cavab: Fərz edək ki, bəni-İsrail Musadan (ə) pərəstiş və ibadət etmək üçün bir vasitə
istədikdə, mö’min idilər, amma küfr və şirkin onların tələbində müdaxiləsi olmamışdır. Buna görə də Musa
(ə) da onları kafir saymayıb, yalnız onlara “siz çox nadan insanlarsınız”-dedi. Əksinə, küfr və şirk buzova
sitayiş etməkdə olmuşdur.
Əgər bir şəxs bu təvəssül və vasitə qərar verməyi Allahdan başqası üçün bilsə, ziyalı
düşüncəsindən bəhərlənməmişdir. Belə ki, əvvəlki səhifələrdə bunu nəzərinizə çatdırdıq. Buna əsasən,
Məhəmməd ibn Əbdülvəhhab həvayi-həvəs üzündən danışmışdır. Onu Allaha həvalə etmək lazımdır!
48
Üçüncü cavab: Bir şəxsi Allah yanında şəfaətçi və vasitəçi qərar vermək əgər Allahın əmri ilə olsa,
heç vaxt insanın Allaha olan xalis imanına zərər gətirmir. Belə ki, peyğəmbərlər Allah ilə bəndələr arasında
vasitəçi və Allahın səfirləri idilər. İmanlı şəxslər onlara təvəssül edir, məhəbbət və böyük həvəslə onların
ziyarətinə gedirdilər ki, Allah-təala onların vasitəsilə hacət və diləklərini yerinə yetirsin. Bu onların bəni-İsrail
kimi Allah istəməsi qəbilindən deyildir.
Həmçinin, onlar vəfat etdikdən sonra da hacətlərin yerinə yetmək və Allah dərgahına dua etmək
məqsədilə qəbirlərinin ziyarətinə gedirdilər. Onlar müqəddəslərin zəvvarların səsini, dərdlilərin naləsini
eşitməsinə əqidə bəsləyirdilər.
/93/ - Sameri zərgər idi. O, Musa (ə) Tur dağına gedib Allaha ibadətə məşğul olan zaman
qızıldan bir buzov düzəldib, onun arxa tərəfini divarın kənarında yerləşdirdi. Bir nəfəri məcbur etdi ki,
divarın arxasından ona üfləyib desin: “Mən sizin Allahınızam!”. O kişi danışanda, bəni-İsrail onun
səsini qızıl buzov heykəlindən eşidib fikirləşirdilər ki, buzovun özü danışır. Bu baxımdan, buzovu
Allah bilib, onun qarşısında baş əyib səcdə etdilər. Belə ki, Samerinin qızıl buzovu Bəni-İsrailin
“Allahına” çevrildi. Nəhayət, Musa (ə) dağdan qayıtdı və uzun müddət çəkdi ki, yenidən onların
bə’zilərini düz yola hidayət etsin.
/94/ - Taha surəsi, 87-ci ayə.
Üçüncü fəsil
İbn Teymiyyə ilə söhbət
İbn Teymiyyə “Minhacus-sünnə” kitabında peyğəmbərlər və imamların (ə) qəbirlərini ziyarət etməyi
haram bilərək, İbn Abbasın: “Peyğəmbər (s) qəbirlərin ziyarətinə gedən qadınlara nifrin (qarğış, lə’nət) etdi” -
hədisinə istinad etmişdir.
/95/
Cavab: birincisi, bu rəvayəti yalnız bir nəfər nəql etmişdir. Ona görə də, yalnız zənn və gümana
səbəb olur və qadınlar üçün qəbiri ziyarət etməyi caiz bilən, habelə, yə’qinə səbəb olan mütəvatir hədislə
bərabər ola bilməz.
İkincisi, Peyğəmbərin (s) qarğış (nifrin) etməsi, icazə hökmünün ləğv olmasından öncə idi. İbn Əbu
Müleykənin Aişədən etdiyi rəvayət buna sübutdur. Belə ki, o deyir: “Aişə qəbir əhlinin ziyarətindən
qayıtdıqda, ona dedim: Peyğəmbər (s) qadınlara qəbirləri ziyarət etməyi göstəriş verdi”. Həmçinin,
Peyğəmbərin (s) buyurduğu bu rəvayət-“Əvvəllər bizlərə qəbirləri ziyarət etməyi qadağan etmişdim, indi isə
kim istəsə, qəbirləri ziyarət edə bilər və heç bir maneəsi yoxdur.
Məhəmməd ibn Əbdülhadi “Sünəni-Nəsai”nin haşiyəsində bu hədisin izahı barədə yazır:
“Peyğəmbər (s) bu sözü (kəlamı) ilə ləğv edən və ləğv olunan, qadağa və icazənin arasında cəm etmişdir”.
Üçüncüsü, İbn Abbasın hədisində olan “qadağa və nəhy” qadınlara aiddir. O da ərlərindən icazəsiz
evdən çölə çıxmağın haram olmasına yaxud onların çölə çıxmalarının fəsad və zərərə gətirib çıxardığına
görədir.
İbn Teymiyyə deyir: -Şiə, müşriklər kimi qəbirlərə, ziyarətgahlara hörmət bəsləyir, onları əziz tutur.
Onun cavabı: Şiələr və sair müsəlmanlar Peyğəmbər (s) və mə’sum imamların mübarək qəbirlərini
dinə xatir və ilahi şüar, nişanə olduğuna görə ziyarət edib hörmət bəsləyirlər. Habelə, onları Allahın hörmətini
saxlamağını vacib və onlara hörmətsizliyin haram olmasını bildiyi şeylərdən hesab edirlər.
Peyğəmbərin (s) qəbrinə hörmət etməyin vacibliyində Şafei alimlərindən olan Qəzalinin “Kə’bul-
əhbardan”
/96/
nəql etdiyi cümlə kifayət edər. O, demişdir: “Hər gün sübh vaxtı 70 min mələk Peyğəmbərin
(s) qəbrini əhatə edib, qanadlarını bir-birinə vuraraq ona salam göndərirlər. Gün sona yetəndə göylərə qalxır
və başqa bir mələk dəstəsi aşağı enib həmin əməli təkrar edirlər”...
Bizim nəzərimizdə Peyğəmbərin (s) Əhli-beytinin və bə’zi böyük səhabələrin qəbirləri də həmin
hörmətə malikdirlər.
Buna əsasən, onların məhəbbətdən doğan ziyarətləri və onlara etdikləri təbərrük tərk edilməməlidir.
Necə ki, onların sağlığında camaat böyük həvəslə ziyarətlərinə gedirdilər. Qəbirlərini ziyarət etmək, onlara
ibadət deyildir. Belə olsaydı, onda mö’min şəxsin sağlığında görüşünə gedilməyəydi, halbuki, şəriət buna
icazə verir və alimlərin hamısı bu işin bəyənilmiş olduğunu təsdiqləyirlər.
Amma İbn Teymiyyənin Peyğəmbərdən (s) qəbirlərə və ziyarətgahlara dair nəql etdiyi rəvayətin
cavabı belədir ki, onun sözü sübutsuzdur. Bizim isə Peyğəmbərdən (s) belə sübutumuz vardır: O Həzrət
göstəriş vermişdir ki, onun mübarək qəbrinin və sair mö’minlərin qəbrini ziyarət gedək.
49