/76/ - İnfitar, 7.
/77/ - Cəlaluddin Əbdürrəhman ibn Əbu Bəkr Süyuti Şafei onların ən böyük və adlı-sanlı
alimlərindən biridir. O, aşağıdakı kitabların müəllifidir: “Tarixül-Xüləfa”, “Təzkirətül-hüffaz”,
“Bəğiyyətul-vuat”, “Əl-Behcətul-Mərziyyə” (ərəb qrammatikasına dair), “Dürrülmənşur” təfsiri,
“Camei-Kəbir” və “Camei-Səğir” (hədislər barədə) və fiqh, hədis, Qur’an təfsiri və s. elmlər barədə
yazdığı bir çox kitablar, Süyuti 910-cu hicri-qəməri ilində vəfat etmişdir. Usyut və Süyut Misirin
şəhərlərindəndir.
İrad
Mümkündür ki, belə desinlər: Təkcə qəbrin üzərində gümbəz tikmək yox, habelə, gümbəzin altında
məqbərə tikib ölünü orada dəfn etmək də haramdır”.
Cavab
Birincisi, qəbiri inşa etməyin haram olması və Peyğəmbərin (s) bu əməli qadağan etməsi, ehram
bağlayan şəxsin hərəkət halında başı üzərinə kölgə tutmasının haramlığı və Həzrətin (s) bu əməli qadağan
etməsi kimidir. Necə ki, ehram bağlayan şəxsin kölgəli yerdə dayanması haramdır. İstər ehram
bağlandıqdan sonra kölgədə dayansın, istərsə də kölgəli yerdə ehram bağlayıb öz yerində dursun. Eləcə də
qəbir üzərində tikili inşa etmək istər əvvəlcədən olsun, istərsə də sonradan hər iki halda haramlığı da onun
kimidir.
İkincisi, qəbirləri inşa etmək, əgər Məhəmməd ibn Əbdülvəhhab və İbn Teymiyyənin dediklərinə
görə cahiliyyət zamanın bütləri hökmündədirsə, onda qəbiri dəfndən öncə inşa etməklə, dəfndən sonra inşa
etmək eyni hökmə malikdir. Buna əsasən, Peyğəmbərin (s), Əbubəkr və Ömərin o Həzrətin otağında dəfn
olunması sonradan və öncədən qəbiri inşa etməyin caizliyinə sübutdur. Üstəlik, bu da aydın olur ki,
Peyğəmbəri (s) özümüzə örnək tutmaq, bəyənilmiş bir işdir. Buna əsasən icazə verilir ki, biz Peyğəmbərin
(s) dostlarının və o Həzrətin övladlarının qəbirlərini inşa edək. Çünki hər ikisinin səbəbi və ölçüsü eynidir.
Müsəlmanların hamısı bunların arasında fərq olmasına e’tiqad bəsləyirlər.
İbn Teymiyyə nəyə istinadən deyir ki: “Peyğəmbər (s) qəbir inşa etməyi öz ümmətinə icazə
verməmiş və halal buyurmamışdır. Peyğəmbərin (s) qəbri ilə sair mö’minlərin qəbirləri arasında fərq
qoymamışdır?”. Lakin, dedik ki, qəbiri inşa etməyə icazə verilir və Peyğəmbər (s) özü üçün qəbir inşa
edilməsini şəriətə uyğun saymışdı. Çünki Həzrət vəsiyyət edib ki, onu vəfat etdiyi otaqda dəfn etsinlər. Aydın
olur ki, hökmün əsası bir şeydir və Peyğəmbərin (s) qəbrinin və mö’minlərin qəbirlərinin inşa edilməsinin
səbəbi də müştərəkdir.
Üçüncüsü, Qur’anda xüsusi şəkildə Peyğəmbərin (s) mübarək məzarı üzərində məqbərə tikilməsi
haqda aşkar bir şey söylənilməməsinə baxmayaraq, ümumi şəkildə aşağıdakı ayələrdə bu məsələyə
toxunulmuşdur:
a) “(Ey insanlar! Sizə əmr etdiyim) Budur və hər kəs Allahın mərasiminə, nişanələrinə (qurbanlıq və
Həcc mərasiminə və s.) hörmət qoysa, bu (hörmət) şübhəsiz ki, onların qəlblərinin təqvasındandır (Həcc,
32)”.
b) “Və hər kəs haram buyurduqlarına hörmət (riayət etsə, bu, Rəbbi yanında onun üçün xeyirli olar
(Həcc, 30)”.
c) “Ey iman gətirənlər! Allahın nişanələrinə (müəyyən etdiyi mərasimlər, Həcc mərasiminə)
hörmətsizlik etməyin...! (Maidə, 2)”.
Peyğəmbərlərin və müsəlmanların dini rəhbərlərinin mübarək bədənləri uyuyan məzar və məqbərə,
habelə, ziyarətgahlar dinin nişanələrindəndir. Belə ki, onları qorumaq, məhv olmaqdan saxlamaq hamıya
vacibdir. Çünki onları məhv (dağılmaqdan) olmaqdan saxlamaq, istər qəbir üstə tikili inşa etmək, istərsə də
inşa baxımından tə’mir etmək, yaxud təzəsini tikmək, onlara hörmət bəsləmək deməkdir. Necə ki, məscidləri
(xarab olmaqdan) dağılmaqdan qoruyub saxlamaq, onlara hörmət bəsləyib böyük tutmaq deməkdir.
Daha da aydın olsun deyə, əlavə edirik:-Allah-təala Səfa və Mərvəni öz nişanələrindən, hörmət
ediləsi məkanlardan sayaraq, onlara sayqı bəsləməyi hamıya vacib bilmişdir. Buna əsasən peyğəmbərlər,
övliyalar və saleh insanların mübarək bədənləri dəfn olunan yerlər dini nişanə və şüar olmağa daha layiqdir.
Çünki o yerlər, Allah-təalanın tikilib ucalmasını və Özünün müqəddəs adının orada zikr edilməsini istədiyi
evlərdəndir.
Ayədəki “beytdən (evdən)” məqsəd, Allaha itaət və ibadət olan evdir. Bu baxımdan, “beyt-ev-
”kəlməsi, həm məscidləri, həm də ziyarətgah, hərəm və məqbərələri əhatə edir. Çünki hər ikisi Allaha ibadət
və itaət olunan mə’bəd və məkandır. İslam şəriətində məscidlərin tə’mirinə, onlara hörmət edilməsinə dəlalət
edən bir şey olmasaydı belə, həmin ayə ümumi məfhumuna əsasən məscidin tə’mirinin, ona hörmət
42
bəsləməyin və onda Allahı yad etməyin vacibliyinə dəlalət üçün bizə kifayət edərdi. Çünki məscid Allahın
daimi, qalacağını istədiyi evlərdəndir.
Allahın dini İslamı yad etməyə səbəb olan ziyarətgahları, məzarları tə’mir etmək, hörmət bəsləmək
və onları qorumaq baxımından məscid kimidir.
Bu baxımdan, müsəlmanlar Peyğəmbərin (s), Əhli-beytin (s) və o Həzrətin səhabələrinin dəfn
olunduğu yerləri öz halında saxlamağı tə’kid edirlər. Müsəlmanların uzun müddət müqəddəs şəxslərin
qəbirlərini məhv olmaqdan qorumağa çalışmasının səbəbi budur ki, o əməlin (qəbirləri inşa etməyi, onlara
hörmət bəsləməyi) dini əsaslarını ucaldıb möhkəmlətmək və iman əhlinin hörmətini gücləndirmək istəmişlər.
Qətiyyən bu əməl şirk və bütpərəstliyin nümunəsi deyildir. Halbuki, vahabi rəhbərləri (liderləri) belə
fikirləşiblər.
Məhəmməd ibn Əbdülvəhhab demişdir: “Qəbir üzərində tikili inşa etmək, cahiliyyət dövründə ibadət
edilən çubuq və daşlar hökmündədir”. Kaş o, başa düşəydi ki, bu sözləri Həzrət İsmail (ə) və anası Hacərin
qəbirləri üzərində “hicr” (hərəm, məqbərə) inşa etməyin Peyğəmbərin (s) onun dağıdılmasının qarşısını
almasının və Rəsul (s) dəfn olunan otağı inşa etməyə irad tutulması mə’nasını verir. (Halbuki, bunun heç bir
irad olmamasını vurğuladıq).
Səhabələr Peyğəmbəri (s) öz pak otağında dəfn edib, qapılarını bağlamağı göstəriş verdilər. Kim
deyə bilər ki, səhabələr bu işlə otağın divarlarına büt kimi pərəstiş etmək istəmişlər?!
İbn Teymiyyə “Minhacüs-sünnə”də yazır: “Ömər ibn Xəttab müsəlmanların müəyyən bir yeri
Peyğəmbərin (s) oturub-durduğu yer hesab edərək, orada namaz qıldıqlarını gördükdə, onları bu işdən
çəkindirib deyərdi:-Sizdən öncəki camaatın həlak olmasının səbəbi, onların öz peyğəmbərlərinin nişanələrini
ibadətgaha çevirmələri idi”.
İbn Teymiyyə bilməlidir ki, Ömərin bu işi qadağan etməsi onun şəxsi ictihadından irəli gəlir. Əks
halda, heç kəs Peyğəmbərin (s) namazı yerdə qılmağın haram və batil olmasını söyləməmişdir. “Səhihi-
Buxari”də Peyğəmbərdən (s) belə rəvayət olunur: “Həzrət (s) buyurdu: “Allah-təala bütün Yeri mənim üçün
məscid (səcdə yeri) və pak qərar vermişdir. Hər zaman mənim ümmətimdən olan şəxs namazın vaxtının
çatdığını dərk edərsə, orada (yer üzərində, torpaqda) namaz qılsın”.
Buna əlavə olaraq, müsəlmanlar, xüsusilə, İmamiyyə firqəsi bu sözün Ömərə nisbət verilməsini
inkar edirlər. Çünki Ömər bu işin qarşısını alsaydı, peyğəmbərlərin nişanələrini, Həzrət Rəsulun (s) və
Əbubəkrin qəbirlərini öz halına buraxmazdı!
Habelə, o, vəsiyyət etməzdi ki, onu Peyğəmbər (s) məzarının kənarında dəfn etsinlər. Buna
əsasən, qəbirləri inşa etmək cahiliyyət zamanının bütləri hökmündədirsə, heç vaxt Ömər, ondan öncə
Əbubəkr və onlardan sonrakı səhabələr Peyğəmbərin (s) dəfn olduğu yeri öz halına buraxıb, o Həzrətin
kənarında başqalarını dəfn etməzdilər....
Qeyd olunanların hamısı Məhəmməd ibn Əbdülvəhhabın bu barədə verdiyi fitvaların məntiqdən
uzaq və həvayi-həvəsdən doğduğunu çatdırır.
Allah-təala bizləri bu işdən və belə fikir tərzindən uzaq etsin.
4-ZİYARƏTGAH VƏ HƏRƏMLƏRİ BƏZƏMƏK
Ziyarətgah və hərəmləri qızıl-gümüşlə bəzəməyin
idrak və şəriət baxımından heç bir eybi yoxdur
Dördüncü məsələ bundan ibarətdir:-Ziyarətgahları, övliyaların qəbirlərini qızıl-gümüşlə zinətləndirib
cavahiratla bəzəməyin, onları çıraq və qəndillərlə işıqlandırıb qəbirlərin üzərinə kölgə (çardaq) qoymağın nə
eybi vardır?
Vahabilər bunların hamısını haram bilirlər. Bə’zən deyirlər ki, bu iş mə’nasızdır və meyit üçün heç
bir faydası yoxdur. Bə’zən də Məhəmməd ibn İdris Şafeidən
/78/
nəql edərək deyirlər: “Ömər bir qəbrin
üzərində gümbəz gördükdə, onu aradan qaldırıb dedi: Qoyun, onun əməli üzərinə kölgə salsın”. Digər bir
yerdə Abdullah ibn Abbasın hədisinə istinad edirlər: “Peyğəmbər (s) qəbirləri ziyarətə gedənləri, qəbirlərin
kənarında namaz qılanları və orada çıraq, qəndil yandıranları lə’nətləmişdir”.
43