Cavab
Peyğəmbər (s) və onun haqq olan canişinlərinin qəbirlərinə əl sürtməkdə də məqsəd eynidir. Belə
ki, Allah-təala Qur’anda buyurur: “(Ya Peyğəmbər!) Səninlə bey’ət edənlər, həqiqətdə Allah ilə bey’ət edirlər”
(Fəth surəsi, 10).
İrad
Yenə də Qəzali “Ehya-ülum-id-din” kitabının 209-cu səhifəsində yazır: “Kə’bənin pərdəsinə
yapışmaq, Allaha və Onun evi Kə’bəyə məhəbbət və Allaha yaxınlaşmaq niyyətilə, habelə, Cəhənnəm
atəşindən xilas olmaq, bağışlanmaq və Qiyamətdə amanda qalmaq ümidilə olmalıdır”.
Cavab
Şiənin nəzərində Peyğəmbər (s) və onun haqq olan 12 canişininin qəbirlərinə əl sürtmək, onlara
yapışmaq, yuxarıda qeyd olunan həmin niyyətlə eynidir. Onların müqəddəs qəbirlərinin ziyarətinə gedən
şiələr, qəbir sahibinə təbərrük və onun vasitəsilə Allahdan bağışlanmağı arzulamaq niyyəti edirlər. Habelə,
onları şəfaətçi qərar vermək də belədir. Bu barədə olan ayələrə nəzər salaq:
“Sən ey Allahın Peyğəmbəri, nə qədər ki, günahkarların arasındasan, Allah onlara əzab verməz”.
“Həqiqətən, Rəbbin sənə (Qiyamət günü ən uca şəfaət məqamı, Cənnətdə tükənməz ne’mətlər)
bəxş edəcək və sən (Ondan) razı olacaqsan!” (Zuha,5).
“Onlar (münafiqlər) özlərinə zülm etdikdə, dərhal sənin yanına gəlib Allahdan bağışlanmaq
diləsəydilər və Peyğəmbər də onlar üçün əfv istəsəydi, şübhəsiz Allahın tövbələri qəbul edən, mərhəmətli
olduğunu bilərdilər (Nisa, 64)”.
Səhih bir hədisdə Peyğəmbərdən (s) belə rəvayət olunmuşdur: “Mənim Əhli-beytim Nuhun
(peyğəmbərin) gəmisinə bənzəyir, ona minənlər xilas olar, boyun qaçıranlar isə həlak olarlar”.
Habelə, buyurub: “Mənim Əhli-beytim sizin aranızda bəni-İsraildə olan “Babi- Hittəyə” bənzəyir”.
Altıncı: Peyğəmbər (s) və ilahi övliyaların qəbirlərinə əl sürtmək barədə müsəlmanların nəzərində
ən əhəmiyyətli olan məsələ “Səhih-Buxari”də Mənaqib fəslinin “Peyğəmbərin xüsusiyyətləri” bölməsində
Həkəmdən nəql olunan rəvayətdir. Həkəm deyir: “Əbu Hənifədən belə eşitdim: “Peyğəmbər (s) Bəthada
dəstəmaz alıb, zöhr (günorta) namazını qıldı... Orada olan camaat Peyğəmbərin (s) əlini tutub öz üzlərinə
(surətlərinə) sürtürdülər. Mən də Həzrətin əlini tutub üzümə (sifətimə) qoydum, gördüm ki, qardan sərin,
müşkdən daha ətirlidir”.
Həmin fəslin axırında deyilir: “Bir gün Peyğəmbərin (s) azançısı Bilal azanı deyib məscidə daxil
oldu və az sonra Peyğəmbərin (s) aldığı dəstəmazın suyunu bayıra gətirdikdə, camaat ondan suyu alıb
təbərrük etdilər”.
Buna əsasən, Peyğəmbərin (s) həyatı zamanı əlinə dəstəmazının suyuna təbərrük etmək caiz olsa
və bu işlər o Həzrəti Allah bilmək, Zati-əmvata ibadət etmək Allahdan başqasına ibadət nümunəsi və yəhudi,
xristianların adətlərinin arxasınca getmək sayılmasa, o Həzrətin qəbrinə vəfatından sonra da əl sürtmək və
təbərrük etmək caiz sayılar. Çünki hər ikisi bir mə’nadadır.
Yeddinci: Qəbirə əl sürtməyin həqiqətən də şəriət baxımından haram olmasını qəbul etsək,
söylədiyimiz sübutlara əsasən bu əməlin şər’i nəzərdən mübah olmasına əqidə bəsləyənləri bu işdən
çəkindirmək olmaz. Çünki nəhy əz münkər elə yerdə caizdir ki, o əməli yerinə yetirən bunu haram və pis
bilsin. Halbuki, qəbirə əl sürtməyin haram olması müsəlmanların heç bir firqəsi yanında zəruri məsələlərdən
deyil və heç bir firqəyə bunu firqənin inanclarını qəbul edib arxasınca getmək vacib deyil. Çünki belə
olduqda, bütün məzhəblər batil olar. Bu məsələ üzərində yekdil fikrə gəlmək, düzgün bilmək fərzilə faydasız
və mə’nasız olacaqdır. Xüsusilə də məzhəblər çoxsaylı şər’i məsələlərdə bir-birləri ilə rə’y müxtəlifliyinə
malikdir və heç kim bütün məzhəblərin şər’i məsələlərin hamısında bir-birinə uyğun olmalarının vacibliyinə
hökm verməmişdir.
Üçüncü məsələ: Zəvvarlar hər ziyarətdən sonra, istədikləri məkanda ziyarət namazı qılır və onun
savabını ziyarət olunan şəxsin ruhuna hədiyyə edirlər. Bu əməlin də şəriət baxımından heç bir eyb və iradı
yoxdur. Çünki namaz ən yaxşı ibadət və Qur’anın tilavəti, onun savabını meyitə (ölüyə) hədiyyə etmək
kimidir.
Buxari “Nübüvvətin əlamətləri” bölməsində deyir: “Bir gün Peyğəmbər (s) meyitlərdən biri üçün
meyit namazı qılıb getdi”.
/104/
52
Buna əsasən, qəbrin kənarında namaz qılmaq şər’i baxımdan caizdir. Habelə, ziyarət namazı və
onun savabını ziyarət olunan şəxsə hədiyyə göndərməyin heç bir eybi yoxdur. Buna görə də bu əməlləri
caiz ibadətlərdən saymaq lazımdır.
“Tövhid məcmuəsi”ndə belə deyilir: “Qalilər (yə’ni, imamiyyə şiəsi) qəbirlərin yanına getdikdə, iki
rik’ət namaz qılırlar”. Daha sonra deyilir: “Onların namazı Allah üçün deyil, əksinə Şeytan üçündür”.
Bu fikirlər əsassız və böhtandır. Adı çəkilmiş kitabın müəllifi “Şiələrin Peyğəmbər (s) və Onun Əhli-
beytinin(ə) qəbirləri kənarında qıldıqları namaz, Allaha təşəkkür etmək üçündür. Belə ki, Allah-təala onları
Peyğəmbər (s) və Əhli-beytin(ə) qəbirlərini ziyarət etməyə və Allahın rəhmətinə şamil olmağa müvəffəq
etmişdir”- desəydi, həvayi-həvəs üzündən söylədiyi fikir və böhtan deməkdən daha yaxşı olardı.
Qur’anın arxasınca gedənlərə salam olsun!
Dördüncü məsələ, zəvvarların ziyarət namazından sonra Allah-təaladan öz hacətlərini istəmələri də
şər’i baxımından caizdir. Bu əməl şirk deyildir. Nə gizli, nə də aşkar şirk sayılır. Çünki duanın xüsusi zaman
və məkana bağlı olması qeyd edilməmişdir. Belə ki, Allah-təala Özü Qur’anda buyurur: “Mənə dua edin,
dualarınızı qəbul edim” (Qafir (Mö’min) 60).
Vahabilər öz kitablarında açıq-aşkar demişlər ki, zəvvarların dua zamanı Peyğəmbərin (s) qəbrinə
tərəf üz tutmalarını caiz bilmirlər. Halbuki, “Biz ona şah damarından da yaxınıq!” -ayəsi onların fikrini rədd
edir.
“Səhih-Buxari”də deyilir: “Peyğəmbər (s) minik vasitəsində gedərkən, üzü hansı tərəfə idisə, o
tərəfə də namaz qılırdı”.
Sual
Vahabilərin tanınmış fəqihi İbn Qəyyimə
/105/
belə demişlər: “Bu mə’na bütlərə pərəstişə bənzəyir
ki, bütpərəstlər cahiliyyət zamanında dua edərkən Lat və Üzza adlı iki bütün qarşısında dururdular. O, deyir:
“Şəriətdə xüsusi zaman və məkanda namaz qılmaq qadağan edilmişdir. Bu əməl şirk əhlinin ibadətinə
bənzəməyin kökünü kəsmək məqsədilə həyata keçir”.
Cavab
Əgər dua zamanı dua edənin Peyğəmbərin (s) mübarək qəbrinə üz tutması şirk üçün bir vasitə
olsaydı, Allah-təalanın onu aşkar qadağan etməsi lazım idi. Necə ki, məkruh yaxud haram məkanlarda
namaz qılmağı qadağan etmişdir. Çünki bu barədə bizə heç bir hökm yetişməmişdir. Ümumi şəkildə, rüsxət
vermiş ayələri qeyd etdikdən sonra onun zəif və haram olmasına hökm verə bilmərik.
Üsuli-fiqh terminologiyasına əsasən, “şər’i sübut, yə’qin və qəti yol hasil olana qədər cümlənin
zahirini (ilkin baxış) nəzərə almağı tələb edir”.
Nəql etdiyimiz aşkar ayələr qarşısında onlara göz yummaq üçün kifayət qədər sübut yoxdur. Buna
əsasən, yuxarıdakı aşkar ayələrin ziddinə hökm vermək, Allah-təalanın fərmanına müxalifət etməkdir.
Bunlardan əlavə, Malik ibn Ənəsin
/106/
Abbasi xəlifəsi Mənsura verdiyi cavab vahabi firqəsinin
fikrinə münasib cavabdır.
Mənsur Peyğəmbərin (s) hərəmində Malikdən soruşdu: “Üzü qibləyə durub dua edim, yoxsa,
Peyğəmbərin (s) qəbrinə tərəf?”. Malik dedi: “Nə üçün üzünü Peyğəmbərin (s) qəbrindən çevirirsən, axı,
Peyğəmbər (s) Allahla sənin aranda vasitəçidir. Necə ki, o, atan Adəmin Allaha olan vasitəçisi idi. Dua
edərkən, Peyğəmbərin (s) qəbrinə tərəf üz tut və o Həzrəti vasitəçi və şəfaətçi qərar ver!”.
Bu mətləbi əhli-sünnə alimlərinin böyük bir qrupu səhih sənədlərə istinadən nəql etmişlər. Bu
barədə mə’lumat üçün aşağıdakı qaynaqlara müraciət edin:
1) “Şifaül-əsqam”, müəllif: Qazi Təqiyyud-din Məhəmməd ibn Əbdül Kafi Ənsari, Xəzrəci Misri Şafei
Sübki.
/107/
2) “Xülasətül-vəfa”, müəllif: Mədinənin tanınmış fəqihi Səmhudi.
3) ”Məvahibüd-diniyyə”, müəllif: Əllamə Qəstəlani və bir çox sünni, şiə alimləri mö’təbər
kitablarında vahabilərin “Bir şəxsin dua zamanı Peyğəmbərin (s) qəbrinə tərəf üz tutması şirkdir”-demələri
əsassız və sübutsuzdur.
53