Vahid miLLİ İmtahanlara necə hazirlaşmali

9.  Dörd dost –  Anna, Sofo, Qio v
ə Dato stolun ətrafında dörd müxtəlif tərəfdə oturublar. Məlum 
olduğu kimi, onların müxtəlif yaşı vardır: 
•
 
Dato Qiodan kiçikdir. 
•
 
Qionun  sağ  tərəfində  bu  dörd  dost  arasında  ən böyüyü, sol tərəfində  isə  ən kiçiyi 
oturmuşdur. 
•
 
Sofo il
ə üzbəüz oturan isə Qiodan böyükdür. 
 
Aşağıdakı sadalananlardan ən kiçikdən ən böyüyə doğru hansı uşaqlar düzgün yerləşmişlər? 
(a) Sofo, Dato, Anna, Qio   
(b) Sofo, Anna, Dato, Qio   
(c) Dato, Qio,  Sofo, Anna  
(ç) Dato, Sofo, Qio, Anna 
(d) Sofo, Dato, Qio, Anna 
 
10. 
İki bağlama və onlarla əlaqədar rəy verilmişdir: 
I bağlama:   Bizim universitetin bütün birinci kurs tələbələri fəlsəfəni və riyaziyyatı öyrənirlər. 
II bağlama:  Bizim universitetin bəzi birinci kurs tələbələri idmançıdırlar. 
R
əy: Beləliklə, bəzi idmançı fəlsəfəni öyrənir. 
 
Aşağıda birinci bağlamanın dəyişdirilməsinin müxtəlif yolları təsvir olunmuşdur. Hansı dəyişiklik 
yolu il
ə yenə də düzgün nəticə ala bilərik? 
Birinci bağlamada:  
(a) “v
ə” sözünü “yaxud” sözü ilə dəyişdikdə  
(b) “bütün” sözünü “b
əzi” sözü ilə dəyişdirdikdə 
(c) “öyr
ənir” sözündən sonra  “ancaq” sözünü əlavə etdikdə 
(ç) “bütün” sözünü “b
əzi” sözü ilə,  “və” sözünü isə “yaxud” sözü ilə dəyişdirdikdə 
(d) “bütün” sözünü “heç biri” sözü il
ə dəyişdirdikdə və “öyrənir” sözünün qarşısına “yox” sözünü 
əlavə etdikdə 
 
11. Qu
ğu quşları başqa quşların yuvasına yumurta qoyur və öz balalarını onlara böyütdürürlər. “Ev 
sahibl
ərinin”  yad  yumurtanı  yaxud  ətçəbalanı  nə  üçün  atmadıqlarını  izah  etmək üçün bir neçə 
f
ərziyə vardır. Onlardan birinə əsasən, quğu quşlarının bəzi növlərində təkamül yolu ilə “mafiya” 
h
ərəkəti  modeli  formalaşmışdır:  quğu  quşları  yumurta  qoyduqları  yuvanı  müntəzəm surətdə 
yoxlayır,  ona  havadarlıq  edir,  yumurtaları  yaxud  ətcəbalaları  yuvada  olmadıqda,  ev  sahibinin 
yuvasını uçururlar. 
 
Aşağıdakı sadalananlardan hansı şərait “mafiyanın” fərziyyəsini şübhə altında qoyur? 
(a) Quğu quşunun “ev sahibinin” bəzi növləri quğu quşunun ətcəbalasını öz ətcəbalasının səsi ilə 
f
ərqləndirir, ancaq gətirdiyi yeməyi bütün ətcəbalalara bərabər surətdə bölüşdürür. 
(b) Quğu quşunun bəzi növləri yalnız bir konkret növlü quşun yuvasına yumurta qoyur, ancaq bəzi 
başqa növlər – bir çox müxtəlif növlü quşların yuvasına yumurta qoyurlar.  
(c) B
əzi  hallarda  quğu  quşunun  yumurtası  “ev  sahibi”  olan  quşun  yumurtasından  açıq  aşkar 
f
ərqlənir, bəzi hallarda isə zahirən onlara bənzəyir. 
(ç) M
əlum olduğu kimi, quğu quşu öz balası böyüyən ev sahibinin yuvasını yırtıcılardan qoruyur. 
(d) Quğu quşlarının bütün növləri “ev sahibi”nin konkret növü ilə elə adaptasiya olunmuşlar ki, yad 
yumurtanı və ətcəbalanı “ev sahibi”  öz yumurtalarından və ətcəbalalarından seçə bilmirlər. 
 
36 

---

12. Verilir: 
•
 
Heç bir vicdanlı adam mənfəətpərəst deyildir. 
•
 
B
əzi mənfəətpərəst adam əliaçıqdır. 
 
 
Əgər verilən müddəalar düzgündürsə, aşağıdakı sadalananlardan hansı hökmən səhvdir? 
 
(a
) Bütün vicdanlı adamlar əliaçıqdırlar. 
(b) Bütün 
əliaçıq adamlar vicdanlıdırlar. 
(c) B
əzi vicdanlı adamlar əliaçıqdırlar. 
(ç) Heç bir 
əliaçıq adam vicdanlı deyildir. 
(d) El
ə əliaçıq olmayan adam yoxdur ki, vicdanlı olsun. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
37 

---

Oxunmuş mətnin düşünülməsi 
 
Testin  bu  bloku  oxunulmuş  mətndən informasiya almaq, təhlil etmək və  qiymətləndirmək 
qabiliyy
ətini yoxlayır. 
Blokda iki m
ətn vardır. Hər mətni 6-7 sual müşayiət edir. Hər bir sual müstəqil test tapşırığı 
sayılır. 
Suallara  ehtimal olunan 4  cavab 
əlavə  edilir,  onlardan  yalnız  biri  düzgündür.  Hər 
sualın/tapşırığın  vasitəsi ilə  oxunmuş  mətni  düşünmək üçün zəruri olan hər  hansı  qabiliyyət 
yoxlanılır. 
Siz aşağıdakıları bacarmalısınız: 
•
 
M
ətnin mövzusunu və əsas ideyasını müəyyən etmək 
•
 
Əldə edilmiş informasiyada əsas (mümkün) və ikinci dərəcəlini seçmək 
•
 
M
ətnin müxtəlif  hissələri (cümlələr və abzaslar) arasında istiqamətin müəyyən edilməsi 
•
 
Bütün m
ətndən yaxud onun ayrı-ayrı hissələrindən nəticə çıxarmaq 
•
 
Ayrı-ayrı abzasların funksiyasını müəyyən etmək 
•
 
Ayrı-ayrı  söz  və  ifadənin mənasını  izah  etmək yaxud kontekstə  görə  onların  mənasını 
bilm
ək 
•
 
M
ətndə qovşaq söz və ifadələri axtarıb tapmaq 
•
 
M
ətndə verilmiş polemik hissələri düşünüb qiymətləndirmək 
•
 
Ehtimal
ı və faktı bir-birindən seçmək 
•
 
M
ətndə təqdim olunan hadisələr arasındakı əlaqələri müəyyən etmək 
•
 
Ayrı-ayrı fraqmentlərin qısa şərhini vermək 
•
 
Ya
rdımçı mətni tanımaq 
•
 
M
ətndən götürülmüş informasiyadan yeni problemin həlli üçün istifadə etmək 
•
 
M
ətndə təqdim edilən və digər (hipotetik) şərait arasında istiqaməti müəyyən etmək 
 
 
M
ətnlər  movzu  baxımından  rəngarəngdir, elm və  mədəniyyətin müxtəlif sahələri ilə 
əlaqədardır. Ancaq tapşırıqlara əməl edilməsi yaxud suallara cavab verilməsi bu və ya digər sahə 
il
ə əlaqədar xüsusi bilik tələb etmir. 
M
ətnlər nəqli, polemik yaxud izah xarakterli ola bilər. Onlar öz üslubuna görə də müxtəlifdir. 
 
Veril
ən blokun tapşırıqlarını bu cür təlimat müşayiət edir: 
 
M
ətni diqqətlə oxuyun və düşünün. Hər sualın ehtimal olunan cavablarından verilən mətnə 
gör
ə düzgün olan variantı seçin. 
 
 
N
əzərə alın: 
M
ətndən sonra verilən hər bir sual mətnin müstəqil tapşırığıdır. Buna görə də hər suala cavab 
ver
ərkən  qeyri-düzgün cavablar zəncirindən yaxa qurtarmaq üçün əvvəlki suala verilən  cavabı 
deyil, m
ətni rəhbər tutun 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
38 

---