Vahid miLLİ İmtahanlara necə hazirlaşmali

3
. İki müddəa verilir: 
•
 
Cıdır gözəl tamaşadır 
•
 
Ümumiyy
ətlə, at çapmaq gözəl tamaşadır 
 
Bel
əliklə, nəticə çıxara bilərik: 
Ərəb cinsli atların cıdırı gözəl tamaşadır 
Bu n
əticə:  
a) yalnız birlikdə iki müddəadan irəli gəlir 
b) ayr
ı-ayrılıqda hər müddəadan irəli gəlir 
c) yalnız hər hansı bir müddəadan irəli gəlir 
ç) veril
ən müddəalardan irəli gəlir 
 
Birinci müdd
əaya əsasən, cıdır gözəl tamaşadır. Bu, ümumiyyətlə, hər cür cıdıra aiddir. Buna 
gör
ə  də  cıdırın  xüsusi  hadisə  olması  -  ərəb  cinsli  atların  cıdırının  gözəl  tamaşa  olmaması  qeyri-
mümkündür. Bel
əliklə,nəticə - ərəb cinsli atların cıdırının gözəl tamaşa olması birinci müddəadan 
ir
əli gəlir. 
İkinci  müddəaya  əsasən, ümumiyyətlə,  atların  səyirdilməsi gözəl  tamaşadır.  Cıdır  atların 
s
əyirdilməsi (konkret məqsədlə - qalibi müəyyən etmək üçün) olduğundan, atların çoxluğunun isə 
ərəb  atlarını  da  əhatə  etdiyindən,  ərəb  atlarının  cıdırı  da  gözəl  tamaşadır.  Beləliklə,  yuxarıda 
çıxarılmış nəticə ikinci müddəadan da irəli gəlir.  
Göründüyü kim
i, tapşırıqda təqdim olunan nəticə həm birinci, həm də ikinci müddəadan (ayrı-
ayrılıqda hər iki müddəadan) irəli gəlir. Əgər nəticə birinci yaxud ikinci müddəadan irəli gəlirsə, o 
h
ər iki müddəadan da irəli gəlir, ancaq bu nəticəni çıxarmaq üçün hər iki müddəa zəruri deyildir. 
Müvafiq  olaraq,  (a)  cavabı  düzgün  deyildir.  Ona  əsasən, bu nəticə  ancaq  birlikdə  hər iki 
müdd
əadan irəli gəlir. 
Bel
əliklə, düzgün cavab (b)-dir. 
 
 
 
4. R
əfiqələr – Anna, Veriko, Tina və Liya masa ətrafında əyləşmişlər (hökmən ardıcıllıq zəruri 
deyildir). M
əlum  olduğu  kimi,  onların  arasında  biri,  hamıdan  uca,  biri  –  hamıdan  ağıllı,  biri  – 
hamıdan şən, biri isə hamıdan təmkinlidir. 
 
H
əmçinin verilmişdir ki,: 
•
 
Tinanın bir tərəfində ən ağıllı rəfiqəsi, digər tərəfində isə Veriko əyləşmişdir 
•
 
Anna hamıdan şən olanla üzbəüz əyləşmişdir 
•
 
Veriko hamıdan şən deyildir 
 
Qeyd olunan dörd xüsusiyy
ətdən Liya üçün hansı səciyyəvidir? 
 
a) Hamıdan uca 
b) Hamıdan ağıllı 
c) Hamıdan şən 
ç) Hamıdan təmkinli 
 
Bu  tapşırığa  əməl etmək üçün əyani olaraq onda verilən  şəraiti 
t
əsəvvür edək. Bunun üçün çertyojdan istifadə  olunması 
m
əqsədyönlüdür. 
Annanı, Verikonu, Tinanı və Liyanı sxematik olaraq nöqtələrlə qeyd edək. 
Tapşırıqda  Liya  barədə  heç nə  deyilmədiyindən,  digər  personajlar  haqqında  mövcud  olan 
m
əlumat əsasında onun xarakterini müəyyən etməyə səy göstərək.  
 
28 

---

Ümumiyy
ətlə,  bu  tipli  tapşırıqlara  əməl edərkən  şübhəsiz düzgün olan göstəricilərin 
mü
əyyənləşdirilməsi və onlara əsaslanmaqla şübhəsiz düzgün nəticələr çıxarılması zəruridir. 
Tapşırıqda ilk dəfə Tina barədə məlumat verilir, yaxud 
Tina bizim üçün ilk oriyentirdir. Buna gör
ə də verilən dörd 
nöqt
ədən hər birini ona aid etmək olar. 
Tapşırığa  əsasən,  Tinanın  bir  tərəfində  ən  ağıllı 
r
əfiqəsi, digər tərəfində isə Veriko əyləşmişdir. 
Bel
əliklə, dəqiq deyə bilərik ki, nə Veriko nə də Tina hamıdan ağıllıdır. 
Tapşırıqda  həmçinin verilmişdir ki, Anna hamıdan şən olanla üzbəüz əyləşmişdir və hamıdan 
şən olan Veriko deyildir.
 
 
Dem
əli, Anna Veriko ilə  üzbəüz  əyləşmişdir.  Çertyojda 
is
ə görünür ki, ən ağıllı məhz Veriko ilə üzbəüz  əyləşəndir. 
Bel
əliklə, Anna hamıdan ağıllı deyildir. 
Əgər  hamıdan  ağıllı  nə  Anna, nə  Veriko, nə  də  Tinadırsa, 
dem
əli,  hamıdan  ağıllı  Liya  imiş.  Beləliklə, düzgün cavab (b)-
dir. 
 
 
 
 
5. Dörd qutunun h
ərəsində bir qırmızı və bir yaşıl top vardır. Qutunun dördü də, dörd qırmızı 
v
ə dörd yaşıl da 1, 2, 3 və 4 rəqəmləri ilə nömrələnmişdir. Hər qutunun və ona qoyulmuş iki topun 
nömr
ələri (yəni hər üç nömrə) bir-birindən fərqlənir. Bundan əlavə verilir: 
•
 
1№-li qutuya qoyulmuş topun nömrəsi 2 №-li qutuya qoyulmuş yaşıl topun nömrəsinə 
uyğun gəlir 
•
 
2 №-li qırmızı və 1 №-li yaşıl toplar eyni qutuya qoyulmuşdur 
•
 
3 №-li qutuda 4 №-li yaşıl top vardır 
 
Qutudakı qırmızı topların necə bölüşdürülməsi məsələnin şərtlərini təmin edir? 
 
Qutular    
№ 1   
№ 2   
№ 3   
№ 4 
a) 
 
3 
 
4 
 
2 
 
1 
b) 
 
3 
 
4 
 
1 
 
2 
c) 
 
2 
 
1 
 
4 
 
3 
ç) 
 
4 
 
3 
 
1 
 
2 
 
M
əsələnin şərtlərini nəzərə almaqla qutudakı topları bölüşdürək. Bu işdə bizə göstəricilərin 
qrafik t
əsviri kömək edəcəkdir (nəzərə alın: aşağıda tapşırıqlara əməl etmək üçün lazımi addımları 
əks etdirən dörd sxem verilməsinə  baxmayaraq, siz real surətdə  tədriclə  bir  sxemi  “doldurmalı” 
olacaqsınız). 
Bölüşdürməyə sonuncu şərt üzrə başlayın, çünki burada 3 №-li qutuda 4№-li topun olması 
birt
ərəfli deyilmişdir. 
 
 
 
 
 
 
29 

---

Tapşırığın  birinci  bəndinə  əsasən, ikinci  qutudakı  yaşıl  topun  nömrəsi  birinci  qutudakı 
qırmızı  topun  nömrəsi ilə  eynidir. Müvafiq olaraq, birinci və  ikinci  qutulara  qoyulmuş  topların 
nömr
ələri nə 1-ci, nə də 2-ci qutuda ola bilməz (hər qutunun və ona qoyulmuş iki topun nömrələri, 
dem
əli, hər  üç nömrə  bir-birindən fərqlənir).  Topların  nömrələri 3 yaxud 4 ola bilər. Ancaq 
gördüyümüz  kimi,  4№-li  yaşıl  top  üçüncü  qutudadır,  deməli  ikinci  qutuda  3  №-li  yaşıl  top, 
birincid
ə isə 3 №-li qırmızı top olmalıdır. 
 
 
 
 
 
 
Tapşırığın ikinci bəndindən aydın olur ki, qutulardan birinə  2 №-li qırmızı və 1№-li yaşıl 
top 
qoyulmuşdur. Bu ancaq dördüncü qutu ola bilər, çünki qalanlarında qırmızı yaxud yaşıl topların 
nömr
ələrini artıq müəyyən etmişik. 
 
 
 
 
 
İndi  isə  cədvəli “doldura” bilərik.  Birinci qutuda  2  №-li  yaşıl  top,  ikinci  qutuda  4№-li 
qırmızı  top  (çünki  o  üçüncüdəki  4№-li  topla birlikdə  ola bilməzdi), üçüncü qutuda isə  1№-li 
qırmızı top var imiş. 
 
 
 
 
Qutulardakı qırmızı topların yerləşməsi (b) cavabda verilən yerləşməyə uyğun gəlir. 
 
 
 
9.  Turist  A  şəhərinə  qonaq getdi və  şəhərin küçələrinin təmizliyinə, yolun yüksək 
keyfiyy
ətli örtüyünə  və  təhlükəsiz  şəraitə  heyran  qaldı.  Bunun  əksinə  olaraq o tez-tez kütləvi 
informasiya vasit
ələrindən A şəhərində mövcud olan mürəkkəb kriminal vəziyyət, hərcmərclik və 
xarab 
olmuş yollar barədə məlumat alırdı. 
Turist  kütl
əvi informasiya vasitələrinin  A  şəhəri barədə  səhv məlumat  yaydığını 
ehtimal etdi. 
Aşağıda sadalananlardan bu ehtimalı hansı fakt şübhə altında qoyur? 
a)  Turist  A  şəhərinin periferik məhəllələrdən fərqlənən,  şəhər üçün qeyri-tipik surətdə 
qaydaya salınmış mərkəzi məhəlləsinə getmişdir 
 
b)  A  şəhərinin bələdiyyə  idarəsi  şəhərin həm mərkəzi, həm də  periferik məhəllələrində 
nümun
əvi səliqəni və təmizliyi təmin edir  
c) A şəhərinin polis xidməti şəhərin bütün küçələrinə tam nəzarət edir və müvafiq olaraq 
burada heç vaxt adamlara hücum edilmir 
ç) Kütl
əvi informasiya vasitələri  əsasən  etibarsız  mənbələrə  əsaslanır  və  müvafiq olaraq 
s
əhv məlumat yayırlar 
 
30 

---