Vərəmin aşkarlanması, diaqnostikası, müalicəsi və profilaktikasına müasir yanaşmalar
Yüklə 5,05 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Vərəmin inkişafının davranışla bağlı risk faktorları
- İş yerindən asılı olaraq tibb işçiləri arasında vərəmlə xəstələnmə riski İş yeri Yeni halların yaranma risklərinin nisbəti (tədqiq olunan
- Tibbi risk faktorları ilə əhali qrupları
- Peşə ilə bağlı risk qrupları
- Davranışla bağlı risk qrupları: • Siqaret çəkənlər • Alkoqoliklər • Narkomanlar Sosial risk qrupları
15 inkişafına yüksək riskli əhali kateqoriyalarının müayinəsi də aiddir. Risk faktoru Yüksək risk QİÇS 110–170 28,29 İİV-infeksiyası 50–110 30,31 Üzvlərin köçürülməsi (immunosupressiv müalicə ilə bağlı) 20–74 32-35 Silikoz 30 36,37 Xroniki böyrək çatışmazlığı və hemodializ 10–25 38-41 Baş və boyunun bədxassəli şişləri 16 42 Son zamanlarda vərəmə yoluxma (<=2 il) 15 43,44 Artmış risk Kortikosteroidlərlə müalicə 4.9 48 Şişin nekroz faktorunun inhibitorları - TNF-α 1.5–4 49-50 Şəkərli diabet (bütün növlər) 2.0–3.6 51-54 Pis qidalanma (normadan < 90%; əksər hallarda Bədən- Çəki İndeksi <=20) 2–3 55 Kiçik yaşlarda yoluxma (0–4 yaş) 2.2–5.0 56 Siqaretçəkmə (gündə 1 qutu) 2–3 57 Rentgenoqramda qranulomatoz dəyişikliklər 2 47,58 Kiçik risk Risk faktorsuz və rentgenoloji dəyişikliksiz latent vərəm 1 59 Vərəmin inkişafının davranışla bağlı risk faktorları Davranışla bağlı risk faktorlarına: • siqaretçəkmə, • narkomaniya, • alkoqolizm aid edilir. Vərəmin inkişafının peşə ilə bağlı risk faktorları 16 Peşə ilə bağlı risk qrupları İş yerindən asılı olaraq tibb işçiləri arasında vərəmlə xəstələnmə riski İş yeri Yeni halların yaranma risklərinin nisbəti (tədqiq olunan qrupdakı riskin ümumi əhalidəki riskə nisbəti) Vərəm xəstəxanaları 14.6-99.0 Laboratoriyalar 78.6 Ümumi somatik xəstəxanalar 3.9-36.6 Qəbul şöbəsi 26.6-31.9 Ambulator tibb müəssisələri 4.2-11.6 Cərrahi, mama-ginekoloji, əməliyyat, inzibati bölmələrin heyəti 0.2- 8.6 Vərəmin inkişafının sosial risk faktorları Üçüncü minillikdə bəşəriyyətin sağlamlıq problemlərindən biri kimi, vərəmin ləğv olunmasında əsas maneələr sosial-iqtisadi amillərdir. Sosial cəhətdən ağır vəziyyətdə olanlar arasında (məs.: evsizlər, məhbuslar, etnik azlıqlar) vərəmin geniş yayıldığı qeyd olunur. Əhalinin müxtəlif təbəqələri və qrupları ağır həyat şəraitində ola bilərlər. Bu, iş yerlərinin azalması və işsizlik, peşə təhsilinin və sosial uyğunlaşmanın (məsələn, keçmiş məhbuslar) olmaması, dövlət tərəfindən sosial yardım səviyyəsinin aşağı olması və bu kimi digər faktorlar ilə əlaqədardır. Nəticədə, sosial rifahın olmaması iki əsas xüsusiyyət ilə ifadə olunur: pis qidalanma və pis yaşayış şəraiti (yaşayış otaqlarında sıxlıq, antisanitar şərait, ventilyasiya və istiliyin çatışmazlığı, otaq havasının toz hissəcikləri və zərərli qazlarla çirklənməsi və s). Pis qidalanma immunitetin azalmasına, pis yaşayış şəraiti isə vərəmxəstəsi ilə təmasda mikobakteriyalarla massiv invaziyaya səbəb olur. Bununla yanaşı, sosial rifahın aşağı düşməsinə bir çox digər faktorlar da (məs.: siqaretçəkmə, alkoqolizm, İİV-infeksiyası, müxtəlif xroniki xəstəliklər) səbəb olur. Belə risk faktorları, adətən, sosial baxımdan nisbətən yaxşı vəziyyətdə olan əhali təbəqələri ilə müqayisədə yoxsullar arasında daha geniş yayılıb. İlkin səhiyyə işçiləri təcrübələrinə əsaslanaraq, xidmət göstərdikləri əhali arasında yoxsulluq ocaqlarını müəyyənləşdirməyi bacarmalı və vərəmə görə həmin risk qrupunun müayinəsi üzrə planlı şəkildə iş aparmağa çalışmalıdırlar. Əhali arasında risk qruplarının formalaşdırılması üzrə tövsiyələr Müasir vəziyyətə görə risk qruplarının təxmini toplusu kimi aşağıdakı əhali qruplarını göstərmək olar: Tibbi risk faktorları ilə əhali qrupları: • İİV infeksiyası, QİÇS • Xroniki böyrək çatışmazlığı və hemodializ • Yaxın zamanlarda vərəmə yoluxma (2 ildən az) • Uşaqlıq dövründə yoluxma (0-4 yaş) • Keçirilmiş ağciyər vərəmindən sonrakı qalıq əlamətləri (böyük və ya kiçik) 17 • Rentgenoqramlarda qranulomatoz dəyişikliklər • Silikoz • Kortikosteroid dərman vasitələri ilə müalicə • Şişlərin nekrozu faktorunun və xemokinlərin inhibitorları ilə müalicə • Üzv və toxumaların köçürülməsi ilə əlaqədar sitostatiklərlə müalicə və ya immunosupressiyanın digər növləri • Şəkərli diabet (bütün növlər) • Zəif qidalanma (normadan 90% aşağı; əksər hallarda bədən-çəki indeksi 20-dən aşağıdır) Peşə ilə bağlı risk qrupları: Tibb işçiləri • Vərəm əleyhinə müəssisələr • Bəlğəmin müayinəsini aparan bakterioloji və ümumi klinik laboratoriyalar • Ümumi-somatik xəstəxanalar • Ümumi-somatik xəstəxanaların qəbul şöbələri • Ambulator tibb müəssisələri • Polis və penitensiar sistem işçiləri • Orduya yeni çağırılmış hərbçilər • Tələbələr və internet-klublarının daimi müştəriləri • Havanın güclü çirklənməsi ilə bağlı olan istehsalat işçiləri (dağ-mədən işləri, tikinti və s) Davranışla bağlı risk qrupları: • Siqaret çəkənlər • Alkoqoliklər • Narkomanlar Sosial risk qrupları: • İşsizlər • Evsizlər • Keçmiş məhbuslar • Müəyyən yaşayış yeri olmayan şəxslər • Etnik azlıqlar • Miqrantlar, o cümlədən iş miqrantları • Pis şəraitdə yaşayan və ya təhlükəli istehsalat yerlərində çalışan böyük şəhərlərin sakinləri İlkin səhiyyə şəbəkəsinin və vərəmlə mübarizə xidmətinin rəhbərləri öz məsuliyyət dairələrində vərəm xəstələrinin aşkarlanması üzrə proqramları tərtib edərkən, bu siyahıdan istifadə edə bilərlər. Risk qrupları arasında vərəmin aşkarlanması üçün alqoritm sxemi Yüklə 5,05 Kb. Dostları ilə paylaş:
|