37
yetərincə yaxşı sezilməyəcək, – onda bu zaman problemi iki
ümumi yolla həll edə bilərsiniz.
Siz bir sıra planları ay
rılıqda çəkərək, sonradan
ar dı cıl montaj zamanı seyr
çi lərin qavrayışında ümumi
mənzərəni yarada bilərsiniz.
Ancaq bu zaman fikir ver
mək lazımdır ki, bu ardı cıl
lıq birbirinə bağlı olma yan
pərakəndə çəkilmiş və “hə də
fə dəyən planların” ni zam sız
yığnağına çevril mə sin. Başqa
variant da var. Siz üfüqi müs
təvidə yer lə şən çə ki liş obyek
tinin tam gö rün tüsünü almaq
dan ötrü ka me ranı ya vaşya
vaş və ara sı kəsilmə dən lentə
al dı ğınız səhnədə gəziş di rir si
niz. Bu zaman ça lı şın ki, kə
sikkəsik və ni zam sız üfüqi
yerdəyişmələrə yol verməyəsiniz. Eyni zamanda çox uzun və “bomboş” üfüqi
panoramdan da çəkin. Çalışın ki, hər bir panoram çəkilişin aydın məqsədi
olsun və çəkilişin dayandığı məqamlar lentə alınan səhnənin ən maraqlı mə
qamına düşsün. Ən başlıcası, sanki bağça sula yır mışsınız kimi, kameranı o yan
bu yana gəz dirməkdən qaçın. Düzdür, işə başlayarkən belə çəkiliş sizi şirnik
ləndirə bilər. Ancaq çəkdiyiniz lentə baxıb işinizin nəticəsini görəndə, çətin ki,
belə çəkiliş üsulu sizdə maraq oyatsın! Kameranın hər hansı yerdəyişməsi kimi
üfüqi və şaquli panorama da ehmallı olmalı və nəzarətdə saxlanmalıdır. “Hə
dəfdən yan ötmək” lazım deyil, ka meranın hər bir yer də yişməsi çox eh mallıca
sonluqla bit məlidir.
Hərəkət edən obyektlərin izlənməsi
Hərəkət edən obyekti çəkmək – kameranı əlinə götürüb, sadəcə, həmin ob
yektlərin ardına düşmək demək deyil! Hərəkətin “öhdəsindən gəlmək” bacarığı
operatorun ustalıq dərəcəsini göstərir.
Kameranı əlinizdə saxlarkən, onu tərpətmirsinizsə, kadrda hərəkət edən
obyekt obyektivin görmə sahəsinin qırağına çataraq, çox tezcə gözdən itə bilər;
xüsusən, həmin obyekt ekranın böyük hissəsini tutaraq “darısqal” kadrda çox
sürətlə yerini dəyişirsə. Bu halla qarşılaşanda vəziyyətdən bir neçə yolla çıxa
bilərsiniz:
Şəkil 31. Şaquli
panoram
Şəkil 32. Panoram zamanı
operatorun mövqe seçimi
38
• Hərəkət edən obyektin ümumiyyətlə kadr çər çi
və sindən çıxmasına imkan verə bilərsiniz (“əl
dən bu raxa bilərsiniz”). Seyrçinin diqqətini baş
qa əş yaya yönəltmək istəyəndə, məhz həmin
üsul dan fayda lanırsınız.
• Siz planı genişləndirə bilərsiniz – transfokatorla
təs viri “xırdaladın” və ya hə rəkət edən obyektin
kadr dan çıxması üçün geriyə çəkilin. İrəligeri
gə zişən və ya əllərini yelləyən adamı çəkən za
man bu, ən yaxşı yoldur.
• Obyekti kadrda saxlamaq, məsələn, otaqda gə
zi şən adamı kamera ilə iz ləmək üçün üfüqi və
ya şaquli səthlərdə panoram çəkilişi aparmaq
olar. Ancaq bu halda çox iri plandan istifadə etməyin. Əks halda, obyektin
hə rəkətlərini ehmallıca izləmək çox çətin olur və kadr obyektin özünə də
dar lıq edir.
• Kameranın yerini elə dəyişə bilərsiniz ki, obyekt kadrda qalsın (məsələn,
qövs üzrə hərəkət etməklə).
• Obyekti kadrda saxlamaq şərti ilə onunla birlikdə hərəkət edə bilərsiniz
(hərəkətli çəkiliş).
• Hərəkəti izləməkdən əl çəkib obyektin kadrdan çıxmasına imkan verərək,
daha sonra onu yeni çəkiliş nöqtəsində “haqlaya” bilərsiniz.
Kameranın bəzi hərəkətlərinə müxtəlif adlar verilib (“yekəltmə”, “xırda
latma”, “təpmə”, “qövs”, “qağ”, panoram çəkiliş, enişli çəkiliş, pedallı çəkiliş).
Şəkil 33. Kameranın hərəkəti.
Yuxarıya şaquli panoram; aşa
ğıya şaquli panoram; sağa üfiqi
panoram; sola üfiqi panoram; ka
meranın (pedalla) qaldırılması;
ka me ranın (pedalla) endirilməsi;
sağa hərəkət; “xırdalatma” ka
meranın geriyə hərəkəi; sola hə
rəkət; “qövs”
Şəkil 34.
39
Bəzi çəkiliş manevrləri isə universal terminlərlə ifadə edilir. Panoram çəkilişi
deyərkən, çox vaxt həm üfüqi, həm də şaquli panoram nəzərdə tutulur.
Əgər çəkilişi bir kamera ilə aparırsınızsa, yuxarıda sadaladığımız sonuncu
varianta görə, siz çəkilişi dayandıraraq, yerinizi dəyişməli və kameranı ye nidən
obyektə tuşlayandan sonra işinizə davam etməlisiniz. Bununla belə, hərəkətin
hansı hissəsini isə çəkə bilməyəcəksiniz. Söz yox, həmin hərəkəti sizdən ötrü
təkrarlasalar, vəziyyətdən çıxmaq mümkündür, bu halda yeni çəkiliş nöqtəsi
tap maq üçün çəkilişi dayandırdığınız andan başlayaraq, həmin çəkilişi tama
mlaya bilərsiniz. İki və daha çox kameradan istifadə etsəniz, hə rəkəti tam çəkə
cəksiniz: təkcə o yetər ki, lazımi anda o biri kameranı işə sal malısınız. Hansı
çəkiliş üsulunu seçməyiniz isə istər əməli, istərsə bədii ba xım dan bu üsulların
hansını daha münasib saxlamağınızdan asılıdır.
Kadrın qurulması
Hərəkət edən obyektin həmişə “görüntü”nün tən ortasında saxlanılması, ilk
baxışda məntiqli görünə bilər. Ancaq tezliklə məlum olacaq ki, bu zaman “gö
rüntü” müvazinətsiz və xeyli darıxdırıcı görünür. Hərəkət edən obyekti “gö rün
tü”nün tən ortasında saxlayın. Panoram çəkilişini apararkən çalışmaq la zımdır
ki, həmin obyekt bu kadrın həmişə mərkəz nöqtəsindən bir qədər geridə qalsın,
nəticədə “görüntü” daha çevik alınacaq. Hərəkətin sürəti nə qə dər çoxdursa,
“görüntü” də bir o qədər çox yerini dəyişəcək.
Ən başlıcası, bərabərsürətli olmayan panoram çəkilişi zamanı obyektin
“kadr da oynamasına” yol verməməkdir. (Bu o vaxt olur ki, ştativin panoram
baş lığı yetərincə müqavimət göstərmir.) Kamera gözcüyündən obyekti iz lə
məyə çalışanda onu daim itiribtapacaqsınız və nəticədə böyük səhvə yol verə
bi lər siniz; həmin obyekt gah kadra düşəcək, gah da ondan çıxacaq (bu daha
çox o vaxt olur ki, sürətlə hərəkət edən obyekti dördbucaqlı obyektivlə iri plan
da çəkməyə cəhd göstərsəniz və ya ştativin panoram başlığı həddindən ar tıq
mü qavimətlə fırlansın).
Operatorun sərbəst yerdəyişməsi
Kameranı çiyninizə qoymaqla bolbol çəkiliş aparmaq istəyirsinizsə, yaxşı
olardı ki, çəkiliş zamanı necə hərəkət edəcəyinizi əvvəlcədən məşq edəsiniz.
Çəkiliş obyektinə yaxınlaşmaq, ondan uzaqlaşmağı sınaqdan keçirin. Qövs üz
rə yerinizi dəyişməyə, bir tərəfdən o biri tərəfə yanpörtü hərəkət etməyə alışın.
Çəkiliş vaxtı yaxşı kompozisiya planını və fokus məsafəsini qoruyaraq, ka me
ranı dayanıqlı şəkildə eyni səviyyədə saxlamaq, göründüyü qədər də asan deyil.
Çəkiliş aparılan obyekt sizdən uzaqlaşırsa, aydın məsələdir ki, onun arxa
sınca hərəkət etmək lazımdır. Ancaq ehtiyatlı olun! Hərəkət marşrutunu
öncədən yoxlayıbsınızsa, yanyörənizə və ayaqaltına palaz, pilləkən, kabel,
Dostları ilə paylaş: |