59
Unutmayın ki, işığın keyfiyyəti (işığın tərkibindəki elektromaqnit şüalanma
tezlikləri) və işıqlılıq (işığın ümumi parlaqlığı) müxtəlif şeylərdir və müxtəlif
üsullarla da onlara nəzarət edilir. Burasını da unutmaq lazım deyil ki, eks po
nometrlər işığın keyfiyyətini yox, yalnız parlaqlığını ölçür.
Rəng temperaturu
Studiyadankənar prodüser çəkiliş zamanı çəkiliş obyektlərinin nisbi par laq lığı
və buna müvafiq olaraq kameranın parlaqlıq dərəcəsi sahəsində imkanlarını nəzərə
almaqla yanaşı, işığın keyfiyyətini də izləməlidir. Bu amilin tam nə za rətdə sax
lanıldığı studiyadakı istehsaldan fərqli olaraq, studiyadankənar isteh sal işıq lanma
zamanı vahid keyfiyyət parametrlərinin yox luğu ilə səciy yələnir. Xü susən, müxtəlif
naturalarda çəkilmiş fraqmentləri eyni proqramda birləş dirəndə.
Yekcins olmayan çəkiliş şəraiti nəticəsində birbiri ilə pis uyuşan görüntülər
alınır. Dərinin, paltarın, otun, kərpic divarların, səmanın və seyrçilərə yaxşı ta
nış olan obyektlərin rənglərindəki fərqlər o dəqiqə gözə çarpır. Belə uyuşmaz
görüntüyə səbəb odur ki, ayrıayrı çəkiliş yerlərində elektromaqnit tezliklərin
müxtəlif kombinasiyaları hesabına işıqlanma yaranır. Deməli, çəkiliş obyek tin
dən kameraya müxtəlif rəng kombinasiyaları əks etdirilir. Bunu parlaqlıq və ya
kontrast diapazonu ilə qarışıq salmayın. İndiki halda söhbət işıq miq darın dan
yox, işığın özünün daxili keyfiyyətindən gedir.
Videokameralarda ağ rəng siqnalını avtomatik tarazlama sistemi məhz çəki
liş şəraiti dəyişən zaman siqnala düzəliş vermək üçündür. Gördüyünüz kimi,
eyni planın çəkilişinin əvvəlində və sonunda müxtəlif rəng temperaturlarının
üstün olduğu hallarda da videosiqnalın rəng önəmi qalır. Avtomatik apertura
(apertura – optik cihazlarda açılıbörtülən deşikdir, linza və ya diafraqmaların
ölçüləri ilə müəyyənləşdirilir) düzəlişlər sistemi dəyişən işığa reaksiya verir.
Rəng təəssüratı həm çəkiliş obyektinin rənglilik dərəcəsindən, həm də bu
obyektə düşən işığın keyfiyyətindən asılıdır. İnsanın gözünə ağ rəngdə görünən
işıq telekamera üçün həmişə ağ rəngdə olmur. Məsələn, lüminessent və adi
məi şət lampasının şüalandırdıqları işığın keyfiyyətinə nəzər salaq. Məişət lam
pa sının işığı, adətən, lüminessent lampa göyümtülyaşıl keyfiyyətli soyuq işığa
malikdir. Bizə ağ işıq kimi görünən belə keyfiyyət dəyişikliklərini rəng tem
peraturu fərqləri adlandırır və Kelvin dərəcəsi ilə (K) ölçürlər. İşığın rəng tem
peraturundakı dəyişmə və ya sapmalara telekameralar xüsusən həssasdır.
Laboratoriya təcrübələrindən görürük ki, lampadakı naqilin közərmə də rə cəsi
(ondan elektrik cərəyanı buraxmaq nəticəsində) həm bu naqilin özünün al dığı
rənglə, həm də şüalandırdığı işığın rəngilə birbaşa bağlıdır. Közərmə də rəcəsi
aşağı olanda naqil tədricən qırmızı rəng alır və qırmızımtıl çalarlı işıq bu raxır.
Cərəyan güclənərkən közərmə də artır və naqil sarı rəngdə görünür. Ye tərincə
yüksək temperaturda naqil ağaranadək közərir və ağ işıq (adama elə gəlir ki,
60
rəngsizdir) buraxır. Bu rəng görünən bütün spektr tezliklərinin kom bi na siyasından
yaranır və deməli, işıq saldığı piqmentlərin zahiri görünüşünü də yiş dirmir.
Vəziyyəti daha çox mürəkkəbləşdirən odur ki, işıq cihazlarının müxtəlif tip
ləri rəng temperaturu baxımından təkcə birbirindən yox (tutalım, lüminessent
lampadan, közərmə lampasından və volframhalogen lampasından), həm də ha
mısı bir yerdə təbii günəş işığından fərqlənir. Hətta günəş işığının tem pe ra turu
sabit deyil – günün zamanından və ya havanın tutqunluq dərəcəsindən ası lı ola
raq dəyişir!
Televiziya studiyalarında rəng temperaturu problemi asan həll olunur. İşıq
cihazlarının hamısı 3×200* Knə uyğun gəldiyindən, kameranın vəziy yətin dən
və günün zamanlarından asılı olmayaraq, rənglər dəyişməz qalır. Studiya is
tehsalının studiyadankənar istehsaldan başlıca fərqi də budur. Axı, ayrıayrı
müəssisələr, mağazalar və küçələr mürəkkəb işıq qaynağı dəstlərinin müxtəlif
kombinasiyalarında işıqlandırılır. Studiyadankənar quruluşçu çəkiliş mey dan
çasında işığın qaynaq və keyfiyyətini müəyyənləşdirməyi və dəqiq rəng verimli
görüntü almaq üçün zəruri düzəlişlər aparmağı bacarmalıdır.
Rəng temperaturunu ölçən əl cihazları, yəni kelvinometrlər studiyadankənar
istehsalda geniş yayılmadığına görə bütün diqqət əvvəlkitək işıq qaynaqlarında
cəmləşir. Avadanlıq istehsalçılarının yaydıqları istifadə qaydalarında müxtəlif
işıq qaynaqları üçün Kelvin dərəcəsini göstərən rəqəmlər fizika sahəsində xü
susi bilikləri olmayan adamlara da anlaşıqlı şəkildə açıqlanır.
Cədvəldə adi işıq qaynaqlarının siyahısı və onların şüalandıqları işığın rəng
temperaturu göstərilib.
Cədvəl 1.
Müxtəlif işıq qaynaqlarının rəng temperaturu
Rəng temperaturu
(Kelvin dərəcəsi ilə)
İşıq qaynağı
Ümumi açıqlama
1800* K
Üstüaçıq od
İsti (gözlə görünən
qırmızımtıl rəng çaları)
2000*K
İlıq çalarlı abansura taxılmış məişət lam
pası
2800*K
Abansursuz taxılan tutqun ağımtıl rəngli
məişət lampası
3200*K
Standart studiya telelampası (volframlı
halogen)
3500*K
Məişət fotoçəkilişi üçün işıqlayıcı cihaz
4800*K
Lüminessent lampa
5400*K
Birbaşa günəş işığı (günorta)
6500*K
Buludlu havada günəş işığı
8000*K
Mavi səma
Soyuq (gözlə görünən
mavi rəng çaları)