World Bank Document

 128 
 
 
 
 
 
Cədvəl 4.1: Dolayı subsidiyalar, 2006 
 
4.5.
 
2004-cü  ildə  qəbul  olunmuĢ  Mühasibat  Uçotu  haqqında  Qanun  ölkədə  dövlət 
müəssisələrinin  idarə  olunmasının  təkmilləĢdirilməsi  üzrə  strategiyanın  mühüm 
komponentidir.  2008-ci ildə qüvvəyə minmiĢ Mühasibat Uçotu haqqında Qanun bütün ictimai 
əhəmiyyətli  qurumlardan,  o  cümlədən  dövlət  müəssisələrindən  Beynəlxalq  Maliyyə  Hesabatı 
Standartlarının  (BMHS)  tətbiq  edilməsini  tələb  edir.  Faktiki  olaraq,  qanun  müəssisələrin 
həcmindən asılı olaraq, özəl sektor tərəfindən Maliyyə Hesabatlarının Beynəlxalq Standartları və 
milli mühasibat uçotu standartlarının, büdcə təĢkilatları tərəfindən  Ġctimai Sektorda Beynəlxalq 
Mühasibat  Uçotu  Standartlarının tətbiq edilməsini tələb edir. Ən böyük dövlət  müəssisəsi  olan 
ARDNġ  maliyyə  hesabatlarının  BMHS  əsasında  hazırlanmasına  böyük  vəsait  sərf  edib.  Hal-
hazırda  2009-cu  ilə  qədər  Azərbaycanın  kommunal  xidmətləri  müəssisələri  tərəfindən  BMHS-
ların tətbiq edilməsi gözlənilir. BMHS-in tətbiqi Azərbaycanda ilk dəfə olaraq gəlir və xərclərin 
ümumi  (bütün  dövlət  müəssisələrini  əhatə  edən)  və  beynəlxalq  səviyyədə  qəbul  olunmuĢ 
ölçüsünü müəyyən etməyə imkan verəcək. Hesabatların ictimaiyyət üçün açıq olması və onların 
hökumət  tərəfindən  büdcənin  hazırlanması  zamanı  digər  hesabatlar  və  orta-müddətli  büdcə 
təklifləri ilə birlikdə nəzərdən keçirilməsi baĢ verərsə BMHS-ların tətbiqi ciddi töhfə verə bilər.     
4.6.
 
Azərbaycan hazırkı institusional və siyasət təĢəbbüslərini bir araya cəmləĢdirməklə 
dövlət  müəssisələrinin maliyyə  menecmentini  gücləndirməlidir.  Həmçinin  infrastrukturun 
keyfiyyəti  ilə  bağlı  Ġllik  Hesabat  Kartı  metodunu  tətbiq  etməklə  xidmətlərin  keyfiyyəti 
yaxĢılaĢdırıla  bilər.  Müvafiq  sahə  nazirliklərindən  baĢqa  dövlət  müəssisələrinə  Maliyyə 
Nazirliyi,  Dövlət  Əmlakının  Ġdarə  Edilməsi  üzrə  Dövlət  Komitəsi  (DƏĠEDK)  və  Tarif  ġurası 
tərəfindən nəzarət edilir. Mühasibat Uçotu haqqında qanunu, Maliyyə Nazirliyi tərəfindən dövlət 
müəssisələrinin büdcələrinin təsdiq edilməsi ehtiyacını, Tarif ġurasının tarif və qiymətləri təsdiq 
etmək  funksiyasını  və  DƏĠDK-in  nəzarət  səlahiyyətlərini  əldə  rəhbər  tutaraq  hökumət  orta 
müddətləri planlaĢdırma və maliyyə dayanıqlığının təmin edilməsi yolu ilə dövlət müəssisələrinə 
nəzarət  sistemini  gücləndirə  bilər.  Eyni  zamanda  hökumət  infrastrukturun  keyfiyyət 
göstəricilərini  (müxtəlif  Hökumət,  Bank  və  donor  layihələrindən)  standartlaĢdırmaqla  və  Ġllik 
Hesabat  Kartını  hazırlamaqla  xidmətlərin  göstərilməsinin  keyfiyyətini  yaxĢılaĢdıra  bilər.  Ġllik 
Hesabat Kartındakı qiymət ballarının hər il yaxĢılaĢması Hökumətə xarici investorları cəlb etmək 
imkanı verəcək.   
4.7.
 
Fəsil  4-də  enerji  təchizatı,  telekommunikasiya,  avtomobil  yolları  və  dəmiryolu 
nəqliyyatı və su təchizatının durumu nəzərdən keçirilir. Növbəti bölmələrdə hər bir sektorun 
Qaz 
Neft 
Daxili topdansatıĢ qiymətləri 
47,2  manat/1000m3 
100  manat/ton 
Azərenerjinın 2006-cı ildə alıĢları  
420  miliyon manat 
89  milyon manat 
Beynəlxalq qiymət  
300  ABD/1000m3 
350  ABD/ton 
Mübadilə məzənnəsi   
0.86  manat/ABD 
0.86  manat/ABD 
Gizli iqtisadi məsrəflər 
2,181  milyon ABD 
208  milyon ABD 

---

 129 
institusional və maliyyə məsələləri təsvir olunur və xidmətlərin təkmilləĢdirilməsi üçün müxtəlif 
islahat variantlarının xülasəsi təqdim olunur.  
B.
 
Ġ
NFRASTRUKTURUN
 
HAZIRLIĞI VƏ DÖVLƏT XIDMƏTLƏRININ 
KEYFIYYƏTI
        
 Neft bumunun baĢlanması zamanı infrastrukturun ümumi vəziyyəti  
4.8.
 
Azərbaycanın  infrastrukturu  hələ  də  keçmiĢ  Sovet  Ġttifaqı  dövründən  qalmıĢ 
mirasdır. Ölkəyə çoxlu sayda infrastruktur obyektləri miras qalıb.  
Buna  görə  də  infrastruktura  çıxıĢ  əsasən 
məqbul  səviyyədədir.  Lakin  Azərbaycanda 
infrastruktur obyektlərinin  əksəriyyəti   25-30 
illik  istismar  dövrünün  baĢa  çatmasından 
sonra da istismar olunur. Əlavə olaraq, həmin 
obyektlər 
normal 
gücü 
aĢmaqla 
layihələndirilir  və  onların  cari  təmiri  ilə  bağlı 
məsrəflər  yüksəkdir.  Obyektlərin  maliyyə 
baxımından 
qeyri-dayanıqlı 
olması 
və 
nəticədə 
investisiyaların 
çatıĢmazlığı 
səbəbindən infrastrukturun  əksər hissəsi  fiziki 
köhnəlməyə  məruz  qalıb  və  xidmətlərin 
keyfiyyəti  optimal  səviyyədə  deyil.  Amma 
infrastruktur problemlərinin  ağırlığı  sektordan 
asılı  olaraq  fərqlənir.  Neft  bumundan  əvvəl, 
Azərbaycanın  əsas  yollarının  təxminən  56%-i 
bərbad  vəziyyətdə  idi  və  30%-i  təcili  təmirə  ehtiyac  duyurdu.  Regional  və  yerli  yolların  45 
faizədək  hissəsinin  istismar  dövrü  bitib,  bu  da  bəzi  rayonlarda  ərazi  vahidləri  arasında  bütün  il 
boyu fasiləsiz əlaqələrə əngəl törətmiĢdir.  Dəmir yolu infrastrukturunun köhnəlməsi səbəbindən 
Azərbaycanın Dəmir Yolu tam gücü ilə iĢləyə bilmir. Su təchizatı sisteminin etibarlılığı son illər 
ərzində,  xüsusilə  paytaxt  ərazisində  yaxĢılaĢdırılsa  da,  aĢağı  səviyyədə  qalır  və  gündə  orta 
hesabla 13 saat təĢkil edir. Yeni investisiyaların yatırılmasından öncə Bakı Ģəhərindən kənar bir 
çox ərazilərdə insanların gündəlik enerji  təchizatı 3 saat təĢkil edirdi.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Cədvəl 4.2: Azərbaycanın infrastrukturunun 
investisiyalara ümumi tələbatı ( milyon ABġ dolları) 
 
Mənbə:
 
Iimi 2008. 
1// daha uzun müddətdə 1.950 – 3.600 milyon ABġ dolları həcmində 
qiymətləndirilir (2015-ci ilə qədər).
 
Ümumi 
investisiya 
ehtiyacları 
Ġllik  
orta 
Elektrik enerji (2008-11) 1/ 
910.0 
227.5 
Qaz (2004-10) 
1,001.0 
143.0 
Su (2007-17
) 
2,681.1 
243.7 
Böyük Bakı ərazisi 
1,208.1 
109.8 
Digər rayonlar 
1,473.0 
133.9 
Yollar (2005-10
) 
729.5 
121.6 
Dəmir yolları  (2008-
11
) 
1,477.4 
369.4 
1/ daha uzun müddətdə 1.950 – 3.600 milyon 
ABġ dolları həcmində qiymətləndirilir (2015-ci ilə qədər) 

---